De Peueraar 46, juni 1994
Auteur: Gerrit de Wit
Bij de afgelopen gemeenteraadsverkiezingen in Leiden won de Socialistische Partij (SP) één extra zetel. De SP zit nu met drie zetels in de Leidse gemeenteraad. Ook in andere steden was de SP één van de opvallende winnaars. Prognoses wijzen uit dat ze met drie zetels in de Tweede Kamer zullen komen. De rode tomaat-campagne onder het motto 'Stem tegen' is dus behoorlijk aangeslagen. Het resultaat van een campagne waarbij de SP in tegenstelling tot andere linkse groepen er niet voor terugdeinsde om de mensen ook huis-aan-huis op te zoeken. Een beleid waarmee ze inmiddels de naam de "rode Jehova's" hebben verdiend. Het succes van de SP lijkt ook aan te slaan in linkse kringen. Hier is na bestudering van hun verkiezingsprogramma niet echt een reden voor. Hoe zit het nu met de SP?
De SP tegen de macht en het kapitaal
De SP is een partij die zegt op te komen voor de gemarginaliseerde en zwakkere groepen in de samenleving. Een partij die ageert tegen de machtigen en de geldbezitters. De Leidse SP heeft zich onder andere ingezet voor het behoud van het destijds gekraakte en monumentale Ico-Athibupand aan de Lammermarkt, zette campagnes op tegen de absurde huurverhogingen, ondersteunde Leidse bijstandsvrouwen die gekort dreigden te worden, hielp mensen uit de wijk Groenoord bij het renoveren van de huizen en ga zo maar door. Aan de andere kant ageerde de Leidse SP weer tegen het plan van wethouder Van Rij om slooppanden in Groenoord te laten bewonen door jongeren, waaronder krakers. Volgens de SP zou de buurt verloederen als er krakers zouden komen. Maar goed. Het beleid van de SP begint dus zijn vruchten af te werpen. De SP heeft succes.
De SP en hun 'oprotpremie' voor migranten in 1983
Maar wat opmerkelijker is, is dat hun succes ineens ook in bepaalde linkse kringen blijkt aan te spreken, hoewel de SP tot voor kort nu niet bepaald een goede naam had in linkse kringen. Daarvoor was met name hun in 1983 gepubliceerde nota "Gastarbeid en kapitaal" verantwoordelijk, waarin ze onder andere de opvatting verkondigden dat elke migrant die "op vrijwillige basis terugkeert en een arbeidsplaats achterlaat" een bedrag van enkele tienduizenden guldens moet worden toegekend. Dit werd al snel door velen als een regelrechte oprotpremie gezien en het leverde de SP het stempel op van een racistische partij. Niet onterecht want in de bewuste nota stonden uitlatingen, die duidelijk maakten dat die oprot-premie niet als een goed bedoeld financieel gebaar moest worden gezien. In hun visie horen migranten hier niet thuis, omdat zij bijvoorbeeld de vakbondsstrijd zouden ondermijnen van hun autochtone collega's, doordat ze zich gemakkelijker laten uitbuiten en daarmee ook nog eens racistische opvattingen in de hand zouden worden gewerkt: "Te lang is er in Nederland strijd gevoerd om een dergelijke houding ten opzichte van de werkgever nog te kunnen tolereren. Het verschil in ontwikkeling en cultuur maakt het zeer moeilijk voor Nederlanders om met hun buitenlandse collega's samen te werken en samen te wonen", was de schokkende verklaring. Problemen die ook samen zouden hangen met de grote verschillen tussen hun islamitische cultuur en de Nederlandse zeden en gewoonten. Om die reden moest worden voorkomen dat er te grote concentraties immigranten in de oude wijken kwamen wonen.
De SP en hun migranten- en 'illegalen'standpunt in 1994
Dat was in 1983, maar is er dan ondertussen bij de SP iets veranderd dat deze partij ineens als een soort redelijk links alternatief kan gelden voor mensen die niet weten wat ze willen stemmen, maar vanwege de groei van extreem-rechts toch naar het stemhokje willen gaan? Een oppervlakkige kennismaking met de SP lijkt dat positief te beantwoorden, want zijn ze niet bezig met een harde campagne tegen Janmaat? Is de prachtige poster van Janmaat met die tomaat in zijn smoelwerk niet het bewijs dat de SP zich ten goede heeft bekeerd en zich wat heeft aangetrokken van alle kritiek? Kritiek die ertoe had geleid dat het verkiezingsprogramma van 1989 niets meldde over buitenlanders. Nee dus, hooguit kun je na bestudering van hun huidige landelijke verkiezingsprogramma constateren dat ze inmiddels hebben geleerd om hun opvattingen iets subtieler en bedekter te formuleren. Was het toe-val dat de anti-Janmaatcampagne met geen woord op de racistische standpunten van de CD inging?
Het SP-verkiezingsprogramma van 1994 opent met een economische analyse die redelijk helder is in de beschrijving van een aantal problemen. De neo-liberale ideologie van de vrije markt-economie wordt beschreven en de gevolgen ervan bekritiseerd: "Het past tevens in deze neo-liberale politiek om de slachtoffers van het economische systeem aan te wijzen als de schuldigen van de algemene malaise." De analyse die in deze inleiding wordt gemaakt zou in grote lijnen niet misstaan in de Peueraar, zij het dat hier al een eerste opmerkelijke uitspraak valt te noteren: "Illegale arbeid, zoals reeds vele malen geconstateerd in de confectie en de tuinbouw, moet met wortel en al worden uitgeroeid. Tot nu toe treedt de overheid daartegen veel te laks op. De aanpak moet zich vooral richten op de bron: de opdrachtgevers en de illegale werkgevers." De aap komt echter elders uit de mouw. Onder het hoofdstuk 'migranten' in hetzelfde verkiezingsprogramma lezen we namelijk: "De illegalen zullen moeten worden teruggestuurd. Een alternatief bestaat er niet aangezien dat onmiddellijk zou leiden tot de komst van een nieuwe groep illegalen."
Raadslid Daan Sloos van de Leidse SP zei over "illegalen" het volgende: "Illegalen die hier zijn vanuit economische motieven moeten het land uitgezet worden. Illegalen die hier om politieke redenen zitten hoeven van mij niet weg. Ik vind wel dat zij de asielprocedure moeten doorlopen. Net zoals elke andere vluchteling moet."
Dat een zogenaamde economische vluchteling hier komt doordat het Westen al honderden jaren de Derde Wereld uitbuit wordt niet vermeld door Daan. In die zin zijn alle vluchtelingen politieke vluchtelingen.
De botte-bijl-redenaties van 1983 lijken verlaten te zijn voor een subtielere analyse, waar oppervlakkig gezien ook links mee uit de voeten kan, maar de antwoorden zijn hetzelfde gebleven. Problemen in de oude wijken worden in het programma toegeschreven aan het falende huisvestingsbeleid. "Hier vindt een opeenhoping plaats van sociale problemen: veel mensen met een laag inkomen, veel werkloosheid, veel mensen met een lage opleiding, een toenemende verpaupering, een slecht openbaar vervoer en gebrekkige voorzieningen." Het is allemaal waar, maar dan komt die weer: "De oververtegenwoordiging in deze wijken van migranten leidt onder deze omstandigheden vaak tot spanningen."
Daan Sloos van de Leidse SP komt tot dezelfde conclusie. "Migranten wonen vaak in buurten met goedkope huizen. Als er nu veel migranten in een buurt komen wonen gaan de autochtonen scheef kijken. Ze voelen zich achtergesteld. Daarom vinden wij dat er een spreidingsbeleid moet komen."
Dat er dan spanningen in de buurt ontstaan is een gegeven. Maar worden die spanningen veroorzaakt door de migranten, zoals het er in de analyse van Daan op neerkomt, of worden die spanningen veroorzaakt door sociaal-economische ongelijkheden? De SP besteedt ook wel aandacht aan sociaal-economische omstandigheden, maar daarnaast wijst zij naar mijn idee te veel met het vingertje naar de migranten als veroorzakers van spanningen. Ze draaien oorzaak en gevolg om, waarmee het beeld van de migrant als profiteur niet wordt ontkracht.
Een ander voorbeeld zijn de Antilliaanse jongeren, die het afgelopen jaar het doelwit van onder andere de Telegraaf waren, en daardoor kennelijk interessant voor de SP: "De overkomst van jongeren uit de Antillen naar Nederland moet ontmoedigd worden. Velen vallen hier in een diep gat, raken geïsoleerd en komen niet zelden uiteindelijk terecht in het criminele circuit."
De SP en de spreiding van migranten
De SP stelt dat asielzoekers alleen mogen worden geplaatst in wijken waar niet meer dan vijf procent migranten wonen. Ook hierbij hanteert men de populistische redeneertruc. In het Haagse SP-verkiezingsprogramma wordt bijvoorbeeld in een zeer uitvoerig hoofdstuk, onder de kop 'migrantenproblematiek', met grafieken aangetoond dat buitenlanders overwegend in bepaalde wijken wonen. De Leidse SP zegt in haar verkiezingsprogramma hierover: "Integratie van allochtonen in de Nederlandse maatschappij krijgt met name gestalte in woonwijken. Het integratieproces stokt, wanneer er sprake is van een onevenredige verdeling tussen allochtonen en autochtonen in een bepaalde buurt." De gemakkelijke conclusie is natuurlijk dat ze ook maar eens in andere wijken moeten worden geplaatst. Niemand zal daar op tegen zijn, maar het gevolg van deze redenering is wel dat daarmee, zeker in combinatie met het al genoemde argument dat de oververtegenwoordiging van migranten tot spanningen leidt, het handvat wordt gegeven om buitenlanders te weren. Wat je niet leest is dat uit onderzoeken in onder andere de zeer gekleurde Haagse Schilderswijk bleek dat veel mensen daar relatief tevreden zijn in hun 'gemengde buurt' en dat de tolerantie er groot is, wat onder andere ook blijkt uit de kleinere aantallen incidenten (1).
Het is in feite goedkope argumentatie, die slechts tot doel heeft buitenlanders te weren en stemmen te winnen, ook al wordt tegelijkertijd heel netjes gesteld dat het huidige vluchtelingenbeleid intact moet worden gelaten. Het is een soort populisme waar geen enkele discussie mee gediend is. Nog zo'n voorbeeld: "Buitenlanders moeten ervan worden doordrongen dat integratie de beste garantie is voor een menswaardig bestaan. Dat wil zeggen: Nederlands leren, kennis nemen van de hier gangbare zeden en gewoonten, regels en wetten, en accepteren dat een zekere aanpassing onvermijdelijk is."(2) De Leidse SP ziet in beheersing van de Nederlandse taal door migranten een "absolute voorwaarde (...) voor zelfredzaamheid in het algemeen en integratie in het bijzonder". Borrelpraat, want iedereen die zich erin verdiept, weet dat de wachtlijsten voor cursussen Nederlands enorm zijn. De Leidse SP weet dat ook want Daan Sloos zegt dat zij al jaren ijveren voor meer geld voor Nederlandse lessen voor migranten. De SP-argumentatie is vooral gericht op het instandhouden van de bestaande negatieve beeldvorming over migranten en asielzoekers.
Hondenpoep dus....
In een poging tot discussie over het partijprogramma vroeg een Haagse inwoner aan het SP-bestuur of zij wilden uitleggen wat dan wel wordt bedoeld met gangbare zeden en gewoonten: "Naar de kerk gaan, of juist niet? Met twee woorden spreken? Geen scheten in huis laten? Verplicht naar het naaktstrand? Naar Duinrell op zondag?" Het antwoord van kandidaat-raadslid Fred Weezenaar was even ontnuchterend als lachwekkend: "Natuurlijk gaan we dat niet in detail uitleggen. Maar elke gemeenschap ontwikkelt een eigen cultuur. Ook binnen kleine gebieden kunnen die behoorlijk afwijken. Jij bent gek op Russische kunst uit de 20-er jaren en ik ben een cultuurbarbaar. Dat maakt niet uit. Waar het hier om gaat is het gedrag van mensen. Als er bij jou iemand het in zijn bol haalt een Deense Dog in de tuin te laten schijten, zal jij hem ongetwijfeld met hond en al van het hof verwijderen. Dat zijn de normen en waarden waar we het over hebben. En als er een maatschappij ontstaat waar deze normen en waarden niet meer verdedigd worden, dan is er iets goed mis."(3)
Hondenpoep dus, maar ondertussen wordt wel geëist van buitenlanders dat ze zich aanpassen aan onze zeden en gewoonten en wordt daarmee de boer opgegaan. Van portiek tot portiek worden de praatjes van Janmaat en Bolkestein gebracht door zogenaamde linkse mensen. Op een zelfde manier wordt er bijvoorbeeld door de SP, zowel landelijk als hier in Leiden, ook gepleit voor meer politie op straat voor de bestrijding van de criminaliteit (in plaats van bijvoorbeeld het legaliseren van drugs); of voor onderzoeken naar het grote beroep op de sociale zekerheid. Afdelingsbestuurder Kees Postma verdedigt dit populisme met het argument dat: "Wij SP-ers willen weten wat er onder de mensen leeft. We nemen serieus wat we aan de deur horen. We willen de woede en frustratie die we tegenkomen niet van tafel vegen met een simpel "ach die mensen weten niet waar ze het over hebben; het komt gewoon door de kapitalistiese bezuinigingspolitiek, verder is er niets aan de hand." We achten zo'n houding onjuist, achterhaald en vooral gevaarlijk. Want als links niet meer naar mensen luistert, dan wenden ze zich tot rechts. En dat is niet meer het gezellige, repressief-tolerante rechts van twintig jaar geleden. Ik voor mij heb er in ieder geval weinig zin in om me over 15 of 20 jaar in een heropvoedingskamp wanhopig te moeten afvragen hoe de fascisten in Nederland de meerderheid konden krijgen."
Het is een cynisch soort argumentatie, waarbij migranten de schuld krijgen van de opkomst van extreem-rechts. Tiny Kox, partijsecretaris van de SP, zei daarover in een gesprek waarin ook werd gesteld dat de standpunten uit de nota "Gast-arbeid en kapitaal" niet zijn gewijzigd: "Wij hebben met betrekking tot minderheden altijd het standpunt ingenomen dat je moet voorkomen dat extreem-rechts de aanwezigheid van die mensen kan misbruiken" en dus moeten de "treinladingen met profiteurs" worden tegengehouden (4) en worden opgevangen in de eigen regio. In het voetspoor van Ollie B. Bolkestein (en eerlijk is eerlijk, de SP kwam eerder met dit standpunt) moet Nederland blank blijven. In datzelfde kader zijn zij bijvoorbeeld ook tegen het kiesrecht dat migranten nu bij gemeenteraadsverkiezingen hebben. Mismoedig wordt daarover door SP-voorman Jan Marijnissen gezegd: "Ja, dat is nu wel zo. Maar daar waren wij ook niet voor. Wij erkennen het politieke feit dat het zo is, maar de vraag is of dat zo verstandig is. Ik weet ook niet hoeveel voorbeelden er in de wereld zijn, waar dat zo geregeld is."(5)
Daan Sloos van de Leidse SP doet minder lullig over stemrecht bij gemeenteraadsverkiezingen voor migranten. Hij vindt dat dat zeker moet blijven.
Vrouwbeeld van de SP
Net als over migranten, heeft de SP ook dubieuze standpunten over het feminisme. In 1980 gaf de SP de brochure "Arbeidersvrouw en feminisme" uit. Hierin wordt op een grove manier de vloer aangeveegd met feministes. Voor de SP geldt de leuze "Feminisme, daar kan ik niks mee". Om die leuze te staven worden er in de brochure selectief een aantal suggestieve verhalen van arbeidersvrouwen aangehaald die om de één of andere reden niets in het feminisme zien. Een voorbeeld van zo'n vrouw: "Kijk, waar die feministen mee aankomen, dat zijn mijn problemen niet. Al dat geklets over onderdrukking door dé man, daar moet ik om lachen. Ik heb me door mijn man nooit onderdrukt gevoeld."
Vrouwen en mannen hebben volgens de SP hun natuurlijke bondgenoten binnen hun eigen klasse. In de brochure wordt hierover geschreven: "Dé vrouwen hebben geen gelijke belangen. Dé mannen hebben geen gelijke belangen. Welke belangen zij hebben, hangt af van hun plaats in de maatschappij." Dit bondgenootschap is volgens hen dus klassegebonden en niet seksegebonden. Het zou dan ook de taak van vrouwen in een socialistische maatschappij zijn om samen met hun man het socialisme op te bouwen. De SP ontkent hiermee de machtsverschillen tussen man en vrouw en de dagelijkse verkrachtingen en aanrandingen. De SP denkt dat alle problemen tussen man en vrouw, voor zover die er al zijn volgens hen, verdwijnen als we maar een socialistische maatschappij hebben weten te bewerkstelligen. Feministes zaaien volgens de SP dan ook tweedracht in de strijd tegen het kapitaal.
De SP is in de brochure ook heel duidelijk over de vrouw als moeder. Het is volgens hen een "biologisch natuurlijk gegeven" dat de vrouw de zorg voor de kinderen op zich neemt. "Doordat de vrouw het kind negen maanden in haar lichaam draagt, is bij de geboorte haar binding met het kind groter dan die van de man. Haar lichaam heeft zich gedurende de zwangerschap voorbereid op de komst van het kind. Vader kan geen borstvoeding geven", aldus de brochure. Verder wordt er gesproken over de term "moedergeur". "Onderzoekingen hebben aangetoond, dat de pasgeborene gebonden is aan de moedergeur (...) Zelfs tot in het derde à vierde levensjaar zijn kinderen er nog gevoelig voor. De moedergeur is van wezenlijk belang om het kind vertrouwen te laten krijgen in zijn omgeving." De brochure van de SP is er duidelijk op gericht om de bestaande machtsverschillen tussen man en vrouw in stand te houden en om die te verdoezelen. Het komt er volgens de brochure op neer dat de vrouw met de kinders thuis moet blijven en haar man moet steunen als hij zijn dagelijkse portie loonslavernij ondergaat.
Het zaakje stinkt...
Er is geen enkele reden voor linkse mensen om aan te nemen dat de SP anno 1994 ineens een acceptabel migranten- en vrouwenstandpunt heeft. Het zijn dezelfde argumenten als tien jaar geleden en er is dus geen enkele reden bij gekomen om nu ineens op de SP te stemmen. Integendeel, met name hun migrantenstandpunt vraagt erom om bestreden te worden, omdat het gevaarlijk is. Als verzachtende omstandigheid kan ook niet aangevoerd worden dat het toch wel een linkse partij is. Ze doen goede dingen, ook in Leiden. Dat moet zeker gezegd worden en dat mag als zodanig ook gewaardeerd worden, maar een belangrijk deel van hun analyse en opvattingen stinkt. Punt uit!
Dit stuk is een bewerking van het artikel "'SP'ruitjeslucht, de zeden en gewoonten van een winnaar", geschreven door Hans de Bruin in het maandblad Konfrontatie nummer 31.
Bronnen: