De Peueraar 51, november 1994
Auteur: Petra Schultz en Gerrit de Wit
Afgelopen maand is een asielzoeker in Leiden in hongerstaking gegaan. De omstandigheden in het Leidse asielzoekerscentrum bleken niet zo veel te zijn verbeterd als na de rel in juli wel werd beweerd. Hoogste tijd voor een gesprek met de hongerstaker: Rafael Mnatsakanov.
Rafael Mnatsakanov komt uit Georgië. De laatste acht maanden leeft hij, met zijn vrouw en kinderen, in het asielzoekerscentrum in Leiden. Larisa neemt ook aan het gesprek deel. Ze komt ook uit Georgië. Ze kijkt ernstig, tot onze schrik blijkt ze pas negentien jaar te zijn. Het centrum waarin ze wonen was eerst een Pré-Opvangcentrum; een centrum voor de eerste opvang. Maar zonder dat er in de woonomstandigheden iets veranderde, is het een centrum voor de langdurige opvang geworden (zie Peueraar nr. 46). Na krantenartikelen met de strekking dat Leiden beschikte over het slechtste opvangcentrum van Nederland, zouden de omstandigheden verbeterd zijn. De gezinnen met kinderen zouden andere woonruimte krijgen en het aantal opvangplaatsen zou verminderen. En inderdaad is er iets veranderd, de Mnatsakanovs zijn het laatste gezin in het centrum, en in plaats van vijfentwintig mensen per zaal, wonen er veertien mensen per zaal. Een gezin van vier mensen woont op acht vierkante meter. De lakens die tussen de bedden zijn gehangen, worden geacht het gezin enige privacy te geven. Probeer je je eens voor te stellen wat dat betekent.
Georgië
Georgië heeft ongeveer vier miljoen inwoners. Een tijd was het land onafhankelijk van Rusland en koos het ervoor om geen deel uit te maken van het Gemenebest van Onafhankelijke Staten. Maar nu is Rusland door de Verenigde Naties aangewezen om de rust te herstellen in het door oorlog geteisterde land. Georgië was niet het enige land dat onafhankelijkheid wilde. Abchazië vocht met Georgië om zijn eigen onafhankelijkheid. Voorlopig heeft Abchazië deze strijd gewonnen. Rafael: "Georgië is een kolonie van Rusland geweest. Het is merkwaardig dat de Russen er nu weer zijn, zij het met een vredesmissie. Maar zijn ze er wel voor de vrede? Voor de Westerse landen is Georgië te ver weg, dus regelt Rusland het wel. Georgië heeft geen olie, anders was het misschien toch niet zo ver weg geweest voor de Westerse landen."
Rafael kan niet veel vertellen over zijn redenen om naar Nederland te komen. "Met Westerse media praten is gevaarlijk voor Georgiërs. Ik weet niet wat er verder gaat gebeuren, misschien moet ik ooit terug. Ik kan alleen algemene dingen over Georgië vertellen. Er is veel ge-weld, mensen worden gekidnapt en beroofd. De politie is verbonden met het geweld, iedereen is corrupt. President Shevarnadze probeert wel om goede dingen te doen. Maar de oppositie is sterk. Daar klinken geluiden als Georgië voor de Georgiërs."
Larisa: "Er is anarchie in Georgië, er wordt weinig over geschreven omdat journalisten te bang zijn om er te komen. Veel mensen verdwijnen, je weet dan dat ze vermoord zijn. Vrouwen die na vijf uur 's middags op straat komen zullen waarschijnlijk verkracht worden en niet terugkeren. Ik kon niet meer naar de universiteit. Ook daar komen bendes mensen beroven. Ik heb gehoord van een overval waarbij iedereen zijn kleren moest uittrekken en zijn sieraden afgeven. Je kunt niet zeggen wie dit doen, ze zagen er uit als militairen, maar je kunt die uniformen ook op de zwarte markt kopen, dus dat zegt niets. Naar de politie kun je niet gaan, dat is nog gevaarlijker.
Iedereen probeert van iedereen te profiteren. De regering, de politie, de militairen, de burgers, iedereen lijkt gek geworden. De soldaten die in Abchazië hebben gevochten zijn heel gevaarlijk, ze gebruiken vaak drugs. Met hun wapens chanteren ze anderen. Ze zijn woedend, niet op iets of iemand maar op hoe ze hun leven leiden. Ik ben weggegaan omdat ik daar ieder moment verkracht of doodgeschoten kan worden. Je verlaat niet zomaar alles wat je hebt."
Een veilig land?
Rafael: "Ik weet niet of ik de opvang hier goed of slecht moet noemen. Wat moest ik verwachten? Ik praat niet met de leiding hier over mijn problemen. Ze weten toch welke problemen er zijn? Er was beloofd dat de gezinnen in augustus allemaal weg konden, naar een huis waar ze de procedure verder konden afwachten, een ROA-huis. Maar dat is niet gebeurd." Deze belofte zal ook nu niet meer waargemaakt worden. Rafael en zijn gezin hebben te horen gekregen dat hun asielaanvraag is afgewezen. Hiertegen zijn ze in hoger beroep gegaan, maar op een ROA-huis maken ze door de afwijzing geen kans meer. Niemand had hun dat verteld. Ze vallen onder de 24-uurs regeling; binnen 24 uur moesten ze een advocaat regelen en in hoger beroep gaan tegen de uitspraak. Alle asielzoekende Georgiërs maken dit mee. Rafael: "Dat is omdat er hier bijna niets bekend is over Georgië. Ook Amnesty zegt dat de situatie in Georgië min of meer oké is. Mijn advocaat doet haar best, maar ze weet weinig over Georgië. Ik verzamel nu artikelen over de corruptie en repressie daar, zodat zij me beter kan verdedigen. Ik kijk niet meer gewoon naar het journaal, ik ben alleen maar op zoek naar informatie om onze zaak te steunen. Ik wil mijn gezin beschermen. Thuis bemoeide ik me nooit met politiek."
Larisa: "Mijn man en ik zijn hier nu acht maanden. Binnen een week werden we voor het eerst verhoord en na drie weken kregen we te horen dat onze asielaanvraag is afgewezen. Daartegen hebben we beroep aangetekend en nu wachten we alweer zeven maanden af op wat er verder zal gebeuren. Onze advocaat hebben we één keer gezien. Dat kan toch niet zo! Als Nederland mensen niet wil hebben, dan kunnen ze beter helemaal geen hoop geven. Maar ik ga niet terug, ik heb niets om naar terug te gaan."
De hongerstaking
Rafael: "We zijn in hongerstaking gegaan toen we hoorden van de afwijzing van onze aanvraag voor een verblijfsvergunning en omdat we al zo lang in dit centrum zaten. De kinderen stopten ook met eten omdat ze begrepen hoe serieus de situatie is. Ik heb niet gegeten van twaalf tot twintig oktober. De anderen zijn eerder weer gaan eten. Ik had mijn vrouw niet verteld dat ik de eerste dagen ook was gestopt met drinken, iemand van ons moet sterk blijven. Door de hongerstaking gingen de sociaal werkers hier, de krant en de dokter aandacht aan de zaak schenken. Ze begrepen dat het geen grap is. Ik heb hier nooit om iets gevraagd. Het gaat me niet alleen om mijzelf. Maar hoe moet ik mijn dochter van drie uitleggen dat we hier steeds moeten blijven, terwijl de anderen naar een huis kunnen? Ze heeft het ook moeilijk hier, de eerste maanden wilde ze niet meer praten. De kinderen kunnen ook moeilijk wennen aan het eten hier. Niet dat het slecht eten is, maar het is Nederlands eten, anders dan wat wij eten. Jullie zouden ons eten waarschijnlijk ook niet zo lekker vinden. Helaas is er geen ruimte om zelf te koken." Ook Larisa had zich de opvang van vluchtelingen niet zo voorgesteld: "Nederland is toch niet arm?"
Ik vraag of Leidse mensen hen zouden kunnen helpen. Rafael zegt dat niemand hen kan helpen. Larisa voegt hieraan toe: "Ik wil alleen maar zeggen dat ik niet wil dat de Nederlanders ons haten. We zijn niet één groep. We zijn mensen, net als jullie, maar met een andere traditie. Daarom zijn we geen tweederangs mensen."