De Peueraar 51, november 1994
Auteur: Eric Krebbers en Harry Westerink
Wat kanttekeningen bij het artikel "Stinken spruitjes niet, en knoflook wel?" in Peueraar 50.
In de vorige Peueraar stond een interview met de wetenschappers Jaap van Donselaar en Frank Buijs. Ze werden gevraagd naar hun mening over de opkomst en de bestrijding van extreem-rechts. Ze roerden een aantal dingen aan die, zo vinden we, inderdaad nodig gezegd moesten worden. Zoals: "Er wordt gesteld dat je niet de verdeling van woningen tussen migranten en autochtonen zou moeten behandelen maar dat je meer sociale woningbouw zou moeten eisen. Het probleem daaraan is dat het sentiment van waaruit mensen extreem-rechts stemmen dan niet wordt gevat." Anti-fascisten zouden zich volgens hen meer moeten richten op de bestrijding van racistische en etnocentrische sentimenten. Wij sluiten ons hier graag bij aan.
Alleen CD racistisch?
Merkwaardig genoeg lijkt Van Donselaar te menen dat slechts de CD-stemmers deze sentimenten huldigen. Hij gelooft werkelijk niet dat "de elite in Nederland een systematisch racistisch karakter heeft aangenomen." Racistische sentimenten zijn volgens ons een rechtstreeks gevolg van eeuwenlange racistische propaganda, plunderingen en oorlogen. Dit leidde tot de koloniale en kapitalistische heerschappij van witte over zwarte mensen. Ook nu nog vormt de Nederlandse financiële en politieke elite een betrouwbare pijler van het Westerse neo-kolonialisme. Nederland is met haar machtige banken en multinationals nog steeds een roofstaat van jewelste. En ook nu nog worden zwarte mensen in onze samenleving (waaronder asielzoekers en illegalen) door de elite gebruikt als zondebok voor de vele maatschappelijke problemen.
Buijs zegt dat ten onrechte steeds dezelfde recente zes of zeven uitspraken van politici op een rijtje worden gezet om te suggereren dat de politieke en financiële elite racistisch is. Wij zijn van mening dat die racistische uitspraken het ware gezicht tonen dat schuil gaat achter het humane masker dat vele politici en bestuurders doorgaans dragen. De uitspraken zijn bedoeld om nieuw beleid te rechtvaardigen. Ze worden welbewust gedaan. Precies zoals uitspraken over uitkeringsgerechtigden en steunfraude voorafgaan aan verlaging van de uitkeringen. De Nederlandse toplaag is door en door racistisch. Men houdt maatschappelijke structuren in stand die een klein deel van de wereldbevolking stelselmatig bevoorrechten ten koste van het overgrote deel van de mensheid. Het gaat volgens ons niet om een paar uitspraken van wat beleidsmakers en -uitvoerders, maar om een racistisch ingerichte wereld van Über- en Untermenschen.
Neutrale staat?
Buijs en Van Donselaar nemen als uitgangspunt voor hun betoog de neutrale staat. We hebben de indruk dat de wetenschappers het beeld aanhangen van een boven de partijen staande overheid die het iedereen naar de zin probeert te maken en handelt vanuit het algemene belang. We beschouwen dat algemene belang als het heersende belang, dat wil zeggen het belang van de heersenden. De heren identificeren zich nogal met het begrip "neutrale staat". Vandaar ook dat ze her en der in het interview in de "wij"-vorm praten, als ze doelen op de overheid. Daar nemen we stelling tegen. Wij zeggen: "Jullie staat, jullie rechtsorde is de onze niet". Op zich waarderen we de inzet en de bijdragen van Buijs en Van Donselaar. Maar we zijn van mening dat een anti-racistisch standpunt dat uitgaat van een neutrale staat altijd krachteloos zal blijven.
We geven in het kort vier voorbeelden waarbij de wetenschappers volgens ons in de fout gaan met hun neutrale staat.
Het eerste voorbeeld. Buijs meent dat er tot voor kort een taboe rustte op een discussie rond minderheden. Toen dat taboe doorbroken werd "werd er ineens van alles een beetje woest en ongecontroleerd gezegd omdat er nooit systematisch en logisch over nagedacht is. Dan krijg je ook van die uitspraken van de tienduizend Turken op één adres en Nordholt met z'n Ghanezen." Het is toch dwaas om te denken dat de overheid nooit systematisch en logisch over minderheden heeft nagedacht, alsof politici en bestuurders (die toch zo gevoelig zijn voor publiciteit) alleen maar impulsief en in het wilde weg ouwehoeren. Die borreltafelpraat heeft volgens ons een duidelijk doel: de publieke opinie moet worden opgewarmd en klaargestoomd voor een nieuw rondje "minderheden uitsluiten". Het gevoerde minderhedenbeleid is het gevolg van een al jaren geleden op Europees niveau uitgestippelde koers. In de ons omringende landen zie je hetzelfde verscherpte beleid. De uitspraken komen dus niet uit de lucht vallen, maar sluiten juist naadloos aan bij de politiek van de Europese eenwording.
Bijten in de eigen staart?
Het tweede voorbeeld. Ook Van Donselaar reproduceert het beeld van de neutrale staat. Hij zegt dat de overheid niet of onvoldoende optreedt tegen racisme. Wij stellen dat juist de overheid een bron is van structureel racisme (zie hierboven). Daarom onderneemt de overheid weinig tegen dat racisme. Het is immers moeilijk en onprettig om in je eigen staart te bijten.
Het derde voorbeeld. Van Donselaar zegt verder dat Janmaat al in 1980 voorstelde om vluchtelingen op te vangen in hun eigen regio: "Die discussie hoor je nu terug. Alleen bedoelde Janmaat daar nog heel wat meer bij, terwijl het voor Kosto wel wat anders lag (...) ik zou niet Kosto en Janmaat op één lijn zetten, absoluut niet. Al was het alleen maar om hoe Kosto zich in het verleden als Kamerlid heeft opgesteld tegen de NVU." Wij vinden dat Van Donselaar zo wel heel erg snel uitgaat van de goede bedoelingen van Kosto. De Kosto en de PvdA van 1980 zagen er wel wat anders uit dan die van 1994. De PvdA zit inmiddels in een proces van treurig stemmende verrechtsing. En het Kamerlid Kosto kon en mocht zich een stuk onafhankelijker opstellen dan de staatssecretaris Kosto. En wat als Janmaat vroeger ook positieve dingen over migranten zou hebben gezegd? Is hij dan plotseling toch ook wel okee? Nee, erg wetenschappelijk komt de mening van Van Donselaar wat dit betreft niet over. Van Donselaar huldigt een ongemotiveerde opvatting, een vooroordeel ("De overheid is neutraal"), en dan zijn de uitspraken van haar dienaren dús niet racistisch. Omdat hij verder het (terechte) standpunt inneemt dat Janmaat een slechte man is, zijn uitspraken van Janmaat dús wel racistisch.
Genuanceerd?
Het vierde voorbeeld. Van Donselaar maakt zijn sympathie voor links (de anti-fascisten) duidelijk en daar twijfelen we ook geen moment aan. Hij hanteert niettemin het aloude schema van de beide tegenpolen radicaal-links en extreem-rechts, met de redelijke en genuanceerde opvattingen van overheid en wetenschap daartussen. Hij vergelijkt het "extremisme" van de RARA met extreem-rechts geweld tegen buitenlanders en stelt dat "lang niet al die mensen met extremistische ideeën overgaan tot brandstichting." In heel West-Europa vinden 'incidenten' plaats waarbij politiemensen asielzoekers mishandelen (tot moord aan toe). Waarom vergelijkt hij dit geweld niet met het extreem-rechtse geweld?
Met deze reactie halen we een aantal oude koeien uit de sloot. Dat vinden we belangrijk. De anti-fascistische discussie mag wat ons betreft best af en toe wat scherper en diepgaander. Er is meer aan de hand dan die paar zetels van de CD in de Tweede Kamer (op zich al vervelend genoeg). Zogenaamd fatsoenlijke politici en bestuurders doen uitspraken en maken beleid waarvan Janmaat in 1980 misschien niet eens had durven dromen. Deze werkelijkheid zullen we onder ogen moeten zien, wil de strijd tegen fascisme kans van slagen hebben.