Lokaal Kabaal 20, december 1996
Auteur: Eric Krebbers
In vrijwel de gehele Europese Unie is het opsluiten van vluchtelingen tot een normaal onderdeel van het migratie- en vluchtelingenbeleid geworden. Wetgevers verzinnen steeds nieuwe maatregelen om de mogelijkheden van vluchtelingendetentie op te rekken. Tienduizenden vluchtelingen wachten op dit moment in honderden politiecellen en speciale detentiecentra op deportatie.
In de hele Europese unie worden in snel tempo vluchtelingengevangenissen uitgebreid en uit de grond gestampt. Er zijn 4 vormen van vluchtelingendetentie bekend. Ten eerste: opsluiting aan de grens of op een "ex-territoriale zone" op het vliegveld. Officieel, zo luidt het verhaal, zijn daar opgesloten vluchtelingen nog niet gearriveerd en kunnen ze dus nog geen aanspraak maken op enig recht. Om vluchtelingen nog langer officieel buiten de deur te kunnen houden verklaarde de Franse regering in 1994 zelfs de wegen tussen de vliegvelden tot buitenland. Vóór toelating tot het land en de asielprocedures beslissen ambtenaren of een asielverzoek niet als "kennelijk ongegrond" kan worden afgedaan, bijvoorbeeld omdat de vluchtelingen via een "veilig derde land" gekomen is. In sommige landen kan deze vorm van detentie maanden duren.
De tweede detentievorm is vaak nauwelijks te scheiden van de eerste. Veel uitgeprocedeerde vluchtelingen namelijk zitten in afwachting van deportatie óók op vliegvelden vast. In sommige landen geldt hiervoor in de praktijk een onbeperkte duur. De Oostenrijkse, Belgische en Franse autoriteiten ontkennen overigens officieel dat hier sprake is van detentie. De vluchteling zou immers vrij zijn het land te verlaten.
De derde vorm is in geen enkel land duidelijk omschreven: de detentie tijdens de asielprocedure. Meestal gaat het om vluchtelingen waarvan immigratie-ambtenaren vrezen dat ze niet zullen meewerken aan de procedure en de deportatie. In Groot-Brittannië blijven alle vluchtelingen die aan de grens opgesloten werden, ook tijdens hun asielprocedure gedetineerd. Een speciale VN-mensenrechtenrapporteur uitte in april 1996 zijn bezorgdheid over de leefomstandigheden van de 9 duizend asielzoekers in de 18 Engelse vluchtelingengevangenissen.
Tot slot de detentie in afwachting van deportatie. Die duurt in West-Europa steeds langer. De Duitse regering, bijvoorbeeld, verlengde in 1990 de maximale vluchtelingendetentie van 3 naar 18 maanden. Het aantal gedetineerde vluchtelingen steeg daarop tussen 1992 en 1994 met 100%. Inmiddels gaat het om 4 duizend mensen in 24 speciale gevangenissen. Het is geen uitzondering meer in West-Europa als een vluchteling ruim een jaar in een gevangenis zit. In Zwitserland is het sinds begin 1995 zelfs wettelijk geregeld dat iedereen ouder dan 15 zonder geldige verblijfsvergunning een jaar opgesloten mag worden.
West-Europa deporteerde in 1994 200 duizend vluchtelingen. Ook dat cijfer is inmiddels waarschijnlijk flink gestegen.