Lokaal Kabaal 20, december 1996
Auteur: Eric Krebbers
Zowel binnen als buiten de muren van de vluchtelingengevangenissen is veel verzet. In gevangenissen waar de geïllegaliseerden in groepsverband bijeen zitten, zoals in Tilburg, komt het soms tot massale stakingen. Zitten de gevangenen volstrekt geïsoleerd van elkaar, zoals in Alphen aan de Rijn, dan beperkt het verzet zich vaak tot het niet opvolgen van bevelen. Buiten organiseren vluchtelingen en andere activisten handtekeningenacties en manifestaties. Een kort en nog zeer onvolledig overzichtje. Eerst het verzet van opgesloten vluchtelingen zelf.
Ontsnappingen
Vluchtelingen zijn ontsnapt uit de Huizen van Bewaring in Nieuwersluis (december 1993) en Tilburg (mei 1994 en eind 1995). In juli 1996 ontsnapten 4 vluchtelingen uit een transportbusje op weg naar Tilburg. De helft van de vluchtelingen die naar het Verwijdercentrum Ter Apel worden gestuurd, melden zich daar niet. Ook dat kan men een ontsnapping aan het overheidsapparaat noemen.
Werkstakingen
Er zijn zowel massale als individuele stakingen van vluchtelingen bekend. In Tilburg (zomer 1995, januari 1996) en Nieuwersluis werd onder meer gestaakt tegen de gevangenschap, de lange duur ervan, de onderbetaling van de arbeid en de slechte arbeids- en gevangenisomstandigheden.
Hongerstakingen
Volgens de directeur van Tilburg vinden daar iedere dag hongerstakingen plaats. Voorbeelden van collectieve hongerstakingen zijn die van een groep Zaïrezen in het Grenshospitium (juni 1992) en van een aantal Algerijnen (zomer 1995) in Tilburg. In januari 1996 was er een 14-daagse hongerstaking van 20 vluchtelingen tegen het strenge regime en de slechte werkomstandigheden in Tilburg. Individuele hongerstakingen die de aandacht trokken waren er in Ter Apel (Eritrese vrouw, juni 1996) en Zoetermeer (Iraniër, sinds 20 mei 1996, lees elders in deze krant).
Brandstichtingen en vernielingen (op de cel)
Brandstichting komt regelmatig voor, aldus de directie in Tilburg in oktober 1995. Ook gevallen bekend in Hoorn (april en mei 1989), het Grenshospitium, Zwolle (juni 1993), Nieuwersluis (december 1993) en Ter Apel (juni 1996). In januari 1989 vernielden geïllegaliseerden in Hoorn het interieur van hun cellen.
Demonstraties
In het Grenshospitium demonstreerden gevangen vluchtelingen op de binnenplaats.
Tegenwerken
Een veel voorkomende vorm van verzet is het weigeren bevelen op te volgen. Voorbeelden zijn het niet teruggaan in de cel en het weigeren vingerafdrukken te laten nemen. Er wordt geklaagd bij de Commissie van Toezicht die iedere gevangenis heeft. Veel vluchtelingen werken hun deportatie op allerlei manieren tegen, bijvoorbeeld door te weigeren hun asielverzoek in te trekken en door niet mee te werken aan een onderzoek naar hun land van herkomst. Anderen worden de illegaliteit in gedumpt op bijvoorbeeld een station en weigeren dan uit het politiebusje te stappen (2 West-Afrikanen op station Arnhem, september 1996).
Vechten
Het komt voor dat bewakers of politie aangevallen worden door vluchtelingen. In het Grenshospitium werd eens een bewaker verwond (december 1992) en in Ter Apel verzette een groep vluchtelingen zich toen de politie 3 Palestijnen arresteerde (mei 1996). Tot en met het deportatievliegtuig vechten veel vluchtelingen door, soms met bijten, spugen en schreeuwen.
Buiten de muren
Op bezoek gaan
Steeds meer mensen gaan regelmatig op bezoek bij gevangen vluchtelingen, individueel of als bezoekgroep. Verhalen worden naar buiten gebracht, bijvoorbeeld via brieven in de krant of aan de overheid. Soms kunnen individuele gevangenen nog worden geholpen.
Manifestaties
In Tilburg vindt iedere eerste avond van de maand een wake plaats bij de gevangenis, dat gebeurde eerder ook in Hoorn en Alkmaar. Er zijn meerdere manifestaties geweest bij Ter Apel en het Grenshospitium.
Handtekeningenacties
Er zijn veel voorbeelden van handtekeningenacties. De Raad van Kerken in Ter Apel organiseerde een handtekeningenactie ter ondersteuning van een hongerstakende vluchtelinge. Leerlingen van de Hogeschool De Horst deden hetzelfde toen iemand van hun school opgesloten werd in Tilburg. Gevangen vluchtelingen haalden onderling ook handtekeningen op in het Grenshospitium.
Bezwaar maken
De gemeente Leeuwarden werd bestookt met briefkaarten tegen de komst van een vluchtelingenvleugel in het plaatselijke Huis van Bewaring. Tegen de verdere uitbouw van het Verwijdercentrum Ter Apel werd een bezwaarschrift ingediend.
En verder...
worden er voortdurend juridische procedures gevoerd door advocaten van vluchtelingen. En zijn allerlei zelforganisaties van vluchtelingen en solidariteitsgroepen bezig met netwerken, bijeenkomsten, lobby's, onderzoeken, politieke tegendruk en nog veel meer te organiseren...