De Fabel van de illegaal 27, februari 1998
Auteur: Eric Krebbers
Er is veel druk voor nodig geweest vanuit de Alphense samenleving, maar onlangs is de directie van illegalengevangenis De Geniepoort dan toch voor de dag gekomen met een betere bezoekregeling. Dit succes toont opnieuw aan dat openlijke politieke strijd meer resultaat oplevert dan achterkamertjespolitiek.
Willen mensen invloed kunnen uitoefenen op de politieke besluitvorming, dan moet die navolgbaar zijn en dus openlijk plaatsvinden. Achterkamertjespolitiek is per definitie ondemocratisch. Sommige illegalenondersteuners in het land menen echter dat een stille diplomatie en een gehoorzame 'a-politieke' opstelling meer zoden aan de dijk zetten dan een meer activistische instelling. Zulk tactisch stilzwijgen over het keiharde beleid bemoeilijkt echter wel de opbouw van een sterke tegenbeweging die erop gericht is dat beleid te veranderen. De Fabel streeft daarom naar openheid en wil de muur van stilzwijgen rond de detentie van illegalen doorbreken. Alphenaren moeten kunnen nagaan wat er zich achter die hoge muren van De Geniepoort afspeelt, en ook hoe en waarom directiebesluiten tot stand komen.
Een folder
Die openheid geeft de directie niet vanzelf. Daarom vindt De Fabel dat Alphenaren uit allerlei hoeken van de samenleving illegalen moeten kunnen bezoeken. En informatie uit eerste hand mee naar buiten brengen. Bezoek is daarbij ook een eerste levensbehoefte voor veel opgesloten illegalen.
De Geniepoort heeft een reglement dat bezoek zeer bemoeilijkt. De gevangenen moeten hun bezoek namelijk zelf uitnodigen. En dat kan natuurlijk niet wanneer ze niemand kennen die hen wil bezoeken. In september 1996 vroeg De Fabel daarom toestemming aan de gevangenisdirectie om een folder in de gevangenisbibliotheek te mogen leggen met daarop het Fabel-telefoonnummer. Het ging om een informeel verzoek dat liep via de reclassering van Geniepoort, die het ook ondersteunde. Het antwoord was kort: nee.
De Paraplu
Er was meer politieke druk nodig. In december 1996 organiseerde De Fabel daarom een protestmanifestatie voor de ingang van de gevangenis en tevens een discussiebijeenkomst om mensen te werven voor een bezoekgroep. Die zou door grote delen van de Alphense gemeenschap gedragen moeten worden, om de directie flink onder druk te kunnen zetten. De animo was groot en in juni 1997 stond stichting De Paraplu op poten. De Fabel werkte daarin samen met mensen van onder meer de vluchtelingenondersteuning, de kerken, het Rode Kruis, GroenLinks, het Anti-Discriminatie Bureau, en het Leger des Heils. De meeste op persoonlijke titel. Behalve het bezoeken wil De Paraplu ook illegalen buiten de gevangenis gaan ondersteunen. Uiteindelijk wil De Paraplu dat er geen mensen meer op grond van illegaliteit worden opgesloten.
In september 1997 kreeg de directie opnieuw het verzoek om toestemming voor een bibliotheekfolder, dit keer van De Paraplu. De Geniepoort beloofde rond 1 oktober te reageren, maar gaf vervolgens wekenlang niet thuis. Op 1 november begon De Fabel toen een reeks maandelijkse wake/manifestaties die gepaard gingen met veel publiciteit. De Geniepoort werd tot een politiek probleem gemaakt en de directie moest zich in de media keer op keer verdedigen. Mensen van de kerken, politieke partijen en actiegroepen spraken op de wake openlijk hun afkeuring uit over de illegalendetentie. Illegalen vertelden er over hun moeilijke leven binnen en buiten de bajes. Er waren ook mediagenieke acties, zoals het ophangen van een herdenkingsplaquette voor de slachtoffers van het Nederlandse vluchtelingenbeleid, en het posten van 144 nieuwjaarskaarten. De politieke druk nam zodanig toe dat een directielid zich beklaagde dat buren van Geniepoort-personeelsleden gaan denken dat ze naast racisten wonen.
De druppel
Precies op de dag van de tweede wake bezochten de fractievoorzitters van de Alphense politieke partijen de Geniepoort. De directie beloofde hen De Paraplu toestemming te zullen geven voor het verspreiden van een folder in de gevangenis.
Het initiatief voor dit fractievoorzittersbezoek was genomen door burgemeester Nico Schoof en GroenLinks-fractievoorzitster Ank de Groot. De Groot had bij de burgemeester geklaagd over bedreigingen door extreem-rechts. Die waren nog eens flink toegenomen nadat door De Fabel bekend was gemaakt dat zij zou spreken op de eerste wake. In overleg met de burgemeester zegde ze haar spreekbeurt op het allerlaatste moment af. De burgemeester beloofde in ruil een fractievoorzittersbezoek te organiseren.
Schoofs belangen
Burgemeesters zijn verantwoordelijk voor het handhaven van de openbare orde. Waarom gaf Schoof toe aan de druk van extreem-rechts? Is hij als hoofd van de politie niet verplicht iedereen in Alphen, en zeker raadsleden, de vrijheid van meningsuiting te garanderen? Komt het Schoof wel goed uit als raadsleden zich niet openbaar uitspreken tegen de door zijn voorganger jubelend binnengehaalde, want werkgelegenheid biedende bajes?
Meer Alphenaren uit het progressieve en vluchtelingenondersteunerscircuit worden bedreigd door extreem-rechts. Vrijwel allemaal hopen ze dat het wel overwaait als ze de terreur in de openbaarheid verzwijgen. Extreem-rechts beschouwt iedere tot zwijgen gebrachte progressieve stem echter als een succes en een stimulans om door te zetten. Ook op dit terrein is openlijkheid en strijdbaarheid van levensbelang.