De Fabel van de illegaal 28, april1998
Auteur: Ellen de Waard
Zigeuners in de holocaust
De titel van het boek "Lily. Het unieke levensverhaal van een zigeunerin" doet niet vermoeden wat Lily Franz allemaal te vertellen heeft. Als een van de overlevenden van Auschwitz beschrijft zij hoe haar leven was voor, tijdens en na de oorlog. Naast het trauma van de vernietigingskampen geeft het boek ook inzicht in Lily's redelijk onbezorgde jeugd en de kijk op de wereld door zigeuners. Hoe de joden de Tweede Wereldoorlog hebben beleefd is uitvoerig beschreven, maar de ervaringen van zigeuners zijn nog erg onbekend. Net na de oorlog geloofde men nauwelijks dat zigeuners grotendeels hetzelfde waren behandeld als joden.
Lily is niet zonder kleerscheuren uit de oorlog gekomen. De beelden uit het kamp folteren haar 's nachts. Net na de oorlog wilden zigeuners in Nederland alles zo snel mogelijk vergeten. De blik moest vooruit en stilstaan bij het verleden werd afgekeurd. Volledig opgegaan in de Nederlandse burgermaatschappij en vanwege het taboe in de zigeunergemeenschap om persoonlijke ervaringen publiek te maken, miste Lily een uitlaatklep voor haar gevoelens. Processen tegen kampbeulen die decennia later alsnog werden gevoerd, reten oude wonden open. Maar het gaf Lily eindelijk de kans te getuigen van de tragedie van haar jeugd en haar mensen. Een indringend en ontroerend boek.
Lily. Het unieke levensverhaal van een zigeunerin, opgetekend door Henny Clemens en Dick Berts. Uitgeverij: De Boekerij, ƒ 32,50. ISBN: 9022522849.