De Fabel van de illegaal 29, mei/juni 1998

Auteur: Gerrit de Wit

Rationele massamoord

Voor veel mensen is de holocaust een barbaars misdrijf. Een misdrijf met wrede, door het kwaad bezeten daders, weerloze slachtoffers en machteloos toekijkende buitenstaanders.

Zygmunt Bauman daarentegen stelt dat de massamoord op miljoenen mensen plaatsvond in een maatschappij op het 'hoogtepunt' van haar beschaving. Bauman laat in "De moderne tijd en de holocaust" zien hoe de genocide mogelijk gemaakt werd door de inrichting van de twintigste-eeuwse samenleving. Hij staat uitvoerig stil bij de moderne middelen der techniek die noodzakelijk waren voor de uitvoering van de massamoord. Een belangrijke rol spelen daarbij het hiërarchisch en functioneel georganiseerde arbeidsproces, de bureaucratie waarvoor de mens niet meer telt, de sociale afstand, het zelfbehoud, de gehoorzaamheid, medeplichtigheid en afgeschoven verantwoordelijkheid. Dit alles heeft volgens hem bijgedragen tot een kil-rationele bevolkingspolitiek waardoor miljoenen mensen routinematig en zonder enige menselijke emotie 'opgeruimd' werden. Een kans op herhaling sluit Bauman niet uit.

Ondanks een soms lastig sociologisch taalgebruik ligt de kracht van Baumans boek in de uitnodiging om eens verder te denken dan het gangbare verhaal over de holocaust en de ordening van de moderne maatschappij. Baumans analyse kan ook losgelaten worden op het huidige staatsracisme ten aanzien van migranten en vluchtelingen. Het repressieve vluchtelingenbeleid valt te verklaren vanuit dezelfde bevolkingspolitieke visie waarin cijfers tellen in plaats van mensen. Vluchtelingenaantallen die koste wat het kost omlaag gebracht moeten worden, opdat 'onze' economie zal kunnen blijven floreren. En om dat te bereiken isoleert de staat bijvoorbeeld vluchtelingen in kampen ver weg van de rest van de samenleving, zodat 'autochtonen' geen binding met de ontheemden krijgen. Soms wordt de drijfveer voor het harde vreemdelingenbeleid gezocht in irrationele angst voor het onbekende. Bauman laat zien dat dit onzin is: achter zulk beleid gaat steeds een keiharde, niets ontziende logica schuil.

De moderne tijd en de holocaust, Zygmunt Bauman. Uitgeverij: Boom, ƒ 44,-. ISBN: 9053523901.

Terug