De Fabel van de illegaal 31, oktober/november 1998
Auteur: Eric Krebbers
De landelijke Raad van Kerken organiseert van 8 tot 15 november een migrantenweek. Men gaat daarbij uit van de nota "Een humane omgang met mensen zonder verblijfsvergunning" van de katholieke mensenrechtenorganisatie Justitia et Pax uit Oegstgeest. Het vreemdelingenbeleid wordt daarin weliswaar bekritiseerd, maar men kiest niet de kant van de vluchtelingen. Vrijhandel zou veel migratieproblemen kunnen oplossen, meent de Raad.
Samen met het Rotterdamse ARIC heeft de Raad van Kerken actiemateriaal uitgebracht. Daarin worden veel vooroordelen weerlegd: illegalen zijn niet crimineel, profiteren niet van de voorzieningen en concurreren niet op de arbeidsmarkt. Kritiek wordt geleverd op de Koppelingswet en andere maatregelen. De kerken willen de mensenrechten "bewaken" en roepen op om de voortdurende beperkingen van het toelatingsbeleid aan de kaak te stellen. Tot een radicale veroordeling van het beleid komt het echter niet.
Beperken en etiketteren
"Maatregelen die immigratie beperken en mensen als illegaal etiketteren schaden de grondrechten van mensen, zoals het in de mensenrechten vastgelegde recht op vrije vestiging", schrijft de Raad ferm. Maar wie daarop logischerwijs een principiële stellingname verwacht tegen het weren en illegaliseren van migranten en vluchtelingen, komt bedrogen uit. Integendeel, de kerken menen dat de overheid de slachtoffers van de eigen mensenrechtenschendingen juist moet verwijderen. Alleen al om "humanitaire redenen", want "verblijf in Nederland zonder verblijfsvergunning biedt geen vooruitzichten". Daarvoor zorgt het strenge beleid van diezelfde overheid die hen de papieren onthoudt.
"Vrije migratie is geen oplossing", leggen de kerken ons uit. "Regulerende maatregelen zijn nodig. Het principiële recht van een ieder om zich te vestigen op een plaats van eigen keuze kan niet onbeperkt toegepast worden. Het gevaar voor maatschappelijke ontwrichting door massale immigratie is te groot." De Raad meent dat "de overheid het recht heeft om een actief verwijderingsbeleid te voeren ten aanzien van mensen zonder papieren". Want "er heerst politieke overeenstemming over het idee dat mensen zonder verblijfsvergunning ongewenst zijn".
Achterdeurtje
De solidariteit met migranten en vluchtelingen zonder papieren lijkt ver te zoeken. Via een raar achterdeurtje pleit de Raad echter toch tegen het verwijderingsbeleid. "De menselijke waardigheid van de betrokkenen moet worden gerespecteerd", schrijft men. "Dit uitgangspunt stelt grenzen aan de middelen die de overheid bij haar beleid mag inzetten." De kerken trekken die grens bij opsluiting. "Mensen die zonder verblijfsvergunning in Nederland verblijven zijn geen criminelen en het is dan ook ongepast hen op te sluiten." Maar een uitzettingsbeleid zonder opsluiting is nauwelijks denkbaar. Geen migrant zal zich zelf komen melden voor zijn uitzetting. Om de mensen zonder verblijfsvergunning toch weg te krijgen - want dat blijft het uitgangspunt van de kerken - dient de overheid volgens de Raad "te stimuleren dat mensen vrijwillig terugkeren". In de praktijk is gebleken dat uitgeprocedeerde vluchtelingen daaraan weigeren mee te werken.
Ontwrichting
De "ontwrichting" waar de kerken zo bang voor zijn, is in grote delen van de wereld allang een feit. De Nederlandse overheid draagt daaraan flink bij. Bijvoorbeeld door haar steun aan de Wereldbank die landen dwingt te bezuinigen ten koste van de armen. Nederlandse multinationals doen ook mee via wapenhandel, het betalen van lage lonen, grondstoffenroof en draconische afbetalingsregelingen voor schuldenlanden. "Europa oefent een grote aantrekkingskracht uit op mensen van andere werelddelen. Dat zal zo blijven, zolang er wereldwijd grote economische en sociale ongelijkheid bestaat, zolang mensen getroffen worden door oorlogen, onderdrukking en natuurrampen", beamen de kerken, die de Nederlandse rol daarin liever onbesproken laten.
"Welke maatregelen Europese landen ook bedenken om migranten te weren, uiteindelijk kan migratie pas tegengegaan worden als achterliggende oorzaken worden aangepakt." De Raad vindt daarom dat "economische groei" en het "met kracht bevorderen van vrijhandel" hoog op de "internationale agenda" moeten staan. Ook pleit de Raad voor "politieke stabiliteit". En dat in een wereld waar uitbuiting en geweld structureel heersen. Stabiliteit komt er dan in de praktijk meestal op neer dat de politieke oppositie in een land machteloos en monddood wordt gemaakt.
Arbeidersquota
De kerken vestigen hun hoop ook op het kapitalisme als het gaat om legalisering. Misschien lukt het om, net als in Italië, "arbeidsmigratie mogelijk te maken in de vorm van jaarlijks vastgestelde aantallen". Al naargelang de behoeften van bedrijfstakken zouden migranten dan tijdelijke verblijfsvergunningen kunnen krijgen. Een privatisering van het migratiebeleid, waardoor de belangen van de migranten en vluchtelingen nog meer naar de achtergrond verdwijnen.
In het actiemateriaal van de kerken staan wel allerhande actietips, zoals het opzetten van een ondersteuningsnetwerk, het maken van een zwartboek over de Koppelingswet, het organiseren van een Kristallnachtherdenking, het bezoeken van gevangenen en het organiseren van wakes bij gevangenissen. In Leiden doen de kerken vooralsnog niet mee aan de migrantenweek.