De Fabel van de illegaal 37, januari 2000
Auteur: Eric Krebbers en Merijn Schoenmaker
Eind november begint in Seattle de nieuwe onderhandelingsronde van de Wereldhandelsorganisatie (WTO). De Amerikaanse stad zal dan het toneel worden van een reeks demonstraties, acties en discussiebijeenkomsten. Langzamerhand verzamelt zich onder de vage paraplu van de beweging tegen "de globalisering" een bonte mengeling van activisten, lobbyers en politici. Links en rechts lijken elkaar daarbij nauwelijks meer te bijten.
"Een historische verandering is onderweg in het hart van het globaliseringsproces: miljoenen mensen zijn aan het mobiliseren. Tienduizenden van hen zullen naar Seattle komen"1, roept de lobbyiste Susan George al maanden. "De strijd tegen de WTO en alles waar het voor staat is nu het belangrijkst. De kans bestaat dat we het winnen."2 George is een van de toonaangevende Europese lobbyisten tegen "de globalisering".
Aan zelfoverschatting geen gebrek in lobby-kringen. "Seattle wordt het protest van de eeuw", melden enkele van haar collega's zonder veel historisch besef. "De bazen zijn bang", voegen anderen daar nog aan toe. Maar voor wie dan? De linkse beweging is toch sinds de val van de muur op sterven na dood? Daarom zoeken de lobbyers het niet langer exclusief aan de linkerzijde. Ze werken keihard aan een geheel nieuwe wereldwijde beweging, waarin behalve linkse mensen ook conservatieven, nationalisten en zelfs nieuw-rechtsen zich thuis moeten kunnen voelen. Het vage containerbegrip "globalisering" komt daarbij goed van pas. Iedere stroming kan er de eigen problemen op projecteren.
George en zo'n 60 andere lobbyers, onderzoekers en opiniemakers en hun NGO's hebben zich verenigd in het International Forum on Globalization (IFG), een elitaire denktank. Ze organiseren een van de congressen in Seattle en worden niet moe te herhalen dat ze wel 2400 deelnemers verwachten. De IFG-ers voeren vaak het woord op bijeenkomsten overal ter wereld. Ze vormen de belangrijkste motor achter de campagnes tegen "de globalisering", en zijn initiatiefnemer van zowel destijds de acties tegen het MAI-verdrag als nu tegen de WTO.
Hun bedoeling is om links en rechts samen te brengen in één enorme beweging, en dat lijkt hen nog te gaan lukken ook. De IFG-lobbyers koesteren daarom hun wat progressieve imago en proberen tegelijkertijd voor rechts acceptabel te blijven. Maar wie hun teksten eens goed doorspit weet het zeker: het IFG staat voor een rechtse en conservatieve politiek. Met hun kritiek op "de globalisering" en de multinationals proberen ze de resterende linkse activisten voor hun conservatieve karretje te spannen en hen ideologisch te beïnvloeden. De IFG-ers vormen daarom een gevaar voor de toch al zo kwetsbare linkse beweging.
Ook in Nederland doen linkse activisten steeds gretig mee aan de door IFG-ers geïnitieerde campagnes. Ook hier wil men eind november actie gaan voeren in het kader van de wereldwijd gecoördineerde protesten. Begin dit jaar wierf De Fabel nog samen met enkele andere Nederlandse organisaties intensief ondertekenaars voor een NGO-verklaring over de WTO die was opgesteld door enkele IFG-ers. Toen het ware gezicht van het IFG duidelijk werd, stopte De Fabel daarmee. De andere organisaties gingen door. Binnenkort publiceert De Fabel een uitgebreide analyse van de rechtse opvattingen van vooraanstaande IFG-leden.
Franse cultuur in gevaar
Seattle maakt zich op voor de ontvangst van activisten uit tal van landen. Peoples' Global Action (PGA) organiseert dit keer maar liefst 2 actiekaravanen richting de WTO-bijeenkomst. Een vanuit de VS, waaraan ook activisten meedoen uit het Mexicaanse Chiapas. En een andere vanuit Canada, die aansluit op het elitaire IFG-congres. Een opvallende keuze, want het PGA staat immers bekend als linkse basisbeweging.
Verwacht worden in Seattle verder milieu-activisten, vakbondsleden, staalarbeiders, chauffeurs, boeren, vissers, postbodes, vrouwenstrijdsters, kunstenaars, studenten, homo-activisten en pacifisten. Slechts een kleine minderheid van hen wil volledig van het kapitalisme af. De rest ziet liever een internationale regulering van "de economie" of kiest ongegeneerd voor een nationalistische toekomst.
De Franse boerenleider Jose Bove van de Confederation Paysanne (CP) behoort zonder twijfel tot de nationalistische categorie. De boeren van de CP zijn boos op de Amerikaanse regering. Die verdubbelde de invoerheffing op Franse kazen, als wraak vanwege het besluit van de EU om Amerikaans hormoonvlees te weren. De boeren startten daarop direct een intensieve campagne tegen McDonald's, want dat is immers een multinational uit Amerika.
Er volgde een reeks acties, waarbij de boze boeren in Millau zelfs een vestiging sloopten. In juni kwamen de Indiase boeren van de PGA-karavaan een handje helpen met de acties. In eigen land kennen zij ook een traditie van strijd tegen Amerikaanse bedrijven. De Franse boeren verstoorden verder nog een Amerikaans filmfestival, omdat ze zich zo'n zorgen maken om hun eigen Franse cultuur. Bove werd daarop gearresteerd, maar korte tijd later weer vrijgelaten. Hij bedankte vriendelijk de Franse premier en president voor hun steun, en ontving van het ministerie van Landbouw een retourtje Seattle, om daar de Franse belangen te gaan verdedigen. Naast onder meer de Franse Communistische Partij en het Front National reageerden ook enkele Nederlandse anti-globaliseringsactivisten dolenthousiast op de boerenacties. Ze riepen op tot solidariteit met Bove.3
Voor de arbeidersgezinnen
Seattle wordt "een historische confrontatie tussen de civiele samenleving en de macht van de bedrijven", aldus Mike Dolan. Hij werkt voor de Amerikaanse consumentenorganisatie Public Citizen van oprichter Ralph Nader. Public Citizen is verbonden aan het IFG en startte destijds de campagne op tegen het MAI. Dolan heeft zich nu opgeworpen als de grote coördinator en spreekbuis van de tegenbeweging in Seattle. Niet iedereen is daar even blij mee, maar er is weinig aan te doen. Hij zit als een spin midden in het web. Enerzijds steunt Dolan de Amerikaanse PGA-karavaan met enkele duizenden dollars, anderzijds neemt hij het op voor de extreem-rechtse Pat Buchanan, inmiddels presidentskandidaat voor de derde Amerikaanse politieke partij, de Reform Party. "Wat je verder ook zegt over Pat Buchanan, hij is de enige kandidaat bij de verkiezingen die gepassioneerd en onvoorwaardelijk de legitieme verwachtingen van de werkende gezinnen in de globale economie zal verdedigen"4, aldus Dolan.
Buchanan ondersteunt inderdaad Amerikaanse arbeiders. Zolang ze maar conservatief en gehoorzaam zijn, en niet werkloos, zwart, homo, vrouw, lesbisch of joods. Met linkse arbeiders heeft hij eveneens weinig op. Buchanan over Argentinië: "Met militairen, politie en huurlingen, verdwenen tussen de 6.000 en 150.000 linksen. Wreed: ja; maar wel succesvol. Nu is er vrede in Argentinië, de veiligheid is hersteld."5
Ogen dicht
Het voormalige Republikeinse kopstuk Buchanan staat bekend om zijn scherpe uitvallen naar internationale economische verdragen als GATT, NAFTA, MAI en nu de WTO. "Van huis uit tegengestelde krachten, die politiek uiteenlopen van Ralph Nader tot Pat Buchanan, vinden een gemeenschappelijk belang op het gebied van handel"6, aldus IFG-er Mark Ritchie. Hij is tevens directeur van het Amerikaanse Institute for Agriculture and Trade Policy dat kleine boeren ondersteunt. Buchanans partijgenoot Talbott is het met Ritchie eens: "Als je je ogen dicht doet, is het moeilijk veel verschil te horen tussen de linkse Ralph Nader en de rechtse Pat Buchanan, als ze het hebben over het vernietigende effect van de internationale vrijhandel op de Amerikaanse arbeider en de behoefte om het grootkapitaal te verwijderen uit Washington"7.
Dat grootkapitaal is volgens Buchanan overigens voornamelijk in handen van "de joden". Hij presenteert zichzelf als "de enige leider in dit land die tegen de joodse lobby op durft te komen".8 Buchanan noemt Hitler een moedig man en twijfelt eraan of de holocaust wel echt zo omvangrijk was.9
Maar het "joodse" grootkapitaal is niet de belangrijkste reden waarom Buchanan zich kandidaat heeft gesteld voor de verkiezingen. Nee, hij wil in de eerste plaats een eind maken aan de "illegale migratie", die "de culturele ondergang van onze natie"10 zou veroorzaken.
De populist Buchanan is misschien wel de belangrijkste vertegenwoordiger van extreem-rechts in de Verenigde Staten. Zijn achterban bestaat onder meer uit christen-fundamentalisten, militie-leden en neo-nazi's. Het gaat om miljoenen mensen. Dat verklaart wellicht Dolans flirt. Voorzien van zijn enthousiaste commentaar stuurde hij een krantenartikel rond waarin Buchanan openhartig zegt: "Amerikaanse arbeiders en mensen eerst!"11 In die opvatting staat Buchanan overigens verre van alleen. Ook bijvoorbeeld de grote rechtse vakbond AFL-CIO wil "de rechten en belangen van de Amerikaanse arbeiders tot prioriteit maken"12. De vakbond mobiliseert ook voor de demonstraties in Seattle.
De staat is niet de vijand
Toen Dolans opvattingen en werkwijzen bekritiseerd werden vanuit de basisbeweging, nam de coördinator van de Amerikaanse PGA-karavaan het direct voor hem op. "Laten we samenwerken wanneer het kan, desnoods parallel aan elkaar, maar nooit tegen elkaar wanneer ons doel is de eliminatie van de WTO en de ervan profiterende bedrijven."13
Dolan herhaalt tijdens alle voorbereidingen dagelijks zijn mantra: "Onthou, onze vijanden zijn niet de overheden die de WTO vormen. De vijand is de internationale bedrijfslobby voor vrijhandel."14 Bij de voorbereidingen werkt hij dan ook probleemloos samen met het rechtse Republikeinse gemeenteraadslid Derdowski. Die lanceerde eerder in Seattle het plan voor een MAI-vrije zone. Ook volgens Derdowski overstijgt de kwestie van de WTO de oude scheidslijnen tussen links en rechts. "Het gaat de conservatieven om de Amerikaanse soevereiniteit, om de grondwet. De staat en lokale overheden dreigen weggevaagd te worden door internationale verdragen, die de macht aan buitenlandse organisaties afstaan."15
Dolan organiseert samen met de Republikeinen een demonstratie in Seattle. Op een voorbereidende vergadering brainstormden Dolan en Derdowski erover hoe ze de conservatieve bewoners van de rijke wijken van Seattle ook de straat op zouden kunnen krijgen. Ze besloten er de IFG-er David Korten op te zetten. Deze ex-zakenman zou namelijk in de rijke wijken gemakkelijk aansluiting kunnen vinden.16 Vlak daarop was Korten weer te vinden in het kamp van de basisbeweging. Hij fungeerde als een van de belangrijkste gastsprekers op een strategiebijeenkomst over geweldloze directe actie. Korten is misschien wel de meest vooraanstaande ideoloog van de beweging tegen "de globalisering". Hij zou het liefst terug willen naar de jaren 50 toen de economie volgens hem nog lokaal was en het kapitalisme niet "geperverteerd". Zijn tweede stokpaardje is neo-malthusiaans. Hij wil de wereldbevolking van 6 naar 1 miljard terugbrengen. Hoe? Dat laat hij wijselijk in het midden.17
Cruciale veldslagen
Ook George meent dat de "staatssoevereiniteit bedreigd"18 wordt. Daarom moeten we volgens haar "de grootst mogelijke eenheid nastreven"2. Dat bleek ook bij de strijd in de VS tegen de invoering van speciale presidentiële bevoegdheden om handelsverdragen sneller door te drukken, aldus George. "De linkse anti-NAFTA en anti-WTO krachten hebben de zogenaamde fast-track bevoegdheden alleen kunnen tegenhouden met behulp van extreem-rechts. Toch was het goed om ze tegen te houden."19 Ook Ritchie, haar collega bij het IFG, heeft goede ervaringen opgedaan in de samenwerking met extreem-rechts. "Afgezien van Nader en Buchanan brengt de alliantie tegen GATT en NAFTA een breed spectrum bijeen van elementen die vroeger rechts en links zouden zijn genoemd. Die diversiteit aan meningen en bewegingen gaven de campagnes veel kracht"6.
De Fabel verzet zich daarentegen juist met hand en tand tegen samenwerking met rechts en extreem-rechts. Wie daartoe overgaat laat immers automatisch de migranten, vrouwen en homo's in de steek die door rechts vertrapt worden. De afgelopen maanden heeft De Fabel internationaal zware kritiek geleverd op zulke samenwerking. De kritiek spitste zich vooral toe op de praktijken en ideeën van de nieuw-rechtse ideoloog Goldsmith, een belangrijk IFG-lid en tevens sponsor van de denktank20. George heeft zich daar bijzonder kwaad om gemaakt. De Fabel zou verdeeldheid zaaien in de beweging. In een woedende brief schreef ze dat De Fabel door de aanhoudende kritiek op samenwerking met extreem-rechts ertoe bijdraagt dat "we" de "cruciale veldslagen" die straks "worden uitgevochten"2 in Seattle zullen verliezen.
De miljonair Goldsmith stond overigens oorspronkelijk ook op het programma van het IFG-congres in Seattle, maar is er inmiddels alweer van afgevoerd. Of het schrappen van zijn lezing samenhangt met de kritiek vanuit De Fabel is nog onduidelijk.
Bronnen: