De Fabel van de illegaal 38/39, april 2000
Auteur: Eric Krebbers
"Het hakenkruis van de communisten"?
Begin februari kwam in Oostenrijk de extreem-rechtse partij FPÖ van Jörg Haider aan de macht. Dat deed het zelfvertrouwen van fascisten elders in Europa groeien. Zo ook in Nederland.
Er is gelukkig ook in heel Europa geprotesteerd tegen Haider. In Nederland waren de Jonge Socialisten (JS) er als eerste bij. Begin januari, nog voor Haiders FPÖ een regeerakkoord sloot met de ÖVP, blokkeerden de jonge PvdA-ers al een kantoor van de ABN/Amro. Die bank bleek Haider te adviseren bij zijn plannen om de kinderbijslag te verhogen in Karinthië, de provincie waar hij gouverneur is. Migrantenvrouwen worden van die verhoging uitgesloten. Haider wil graag meer arische kinderen. Vrouwen blijken voor hem uiteindelijk niet meer dan fokvee.
"Hypocrisie"
"Dezelfde JS die zich opwierpen als 'redders' van de democratie door de ABN/Amro- bank te verwijten zaken te doen met Jörg Haider koesteren zelf communistische sympathieën", reageerde het nieuw-rechtse Landelijk Actieplatform Nationalistische Studenten (LANS) in een persbericht. Men kondigde daarin ook een heuse "campagne" aan tegen "de hypocrisie van de JS". Daarop werden in Leiden en sommige andere universiteitssteden enkele tientallen affiches tegen de JS geplakt. In Leiden werden die direct allemaal verwijderd door anti-fascisten. Einde campagne.
De affiches toonden foto's van JS-leden tegen een achtergrond van naakte lijken. Volgens LANS waren dat "de slachtoffers van de communistische terreur". De studenten vonden de "hetze" van de JS tegen Haider "het toppunt van hypocrisie gezien de eigen sympathieën voor het totalitair communisme. Op de internetpagina's van de JS zijn talloze foto's van bijeenkomsten te zien waar het hakenkruis van de communisten, de hamer-en-sikkel, met trots getoond wordt. Onder de hamer-en-sikkel vlag van het communisme zijn wereldwijd meer dan 60 miljoen doden gevallen. De hamer-en-sikkel staan voor de georganiseerde hongersnoden en staatsterreur van Lenin, Stalin, Mao tot Pol Pot." Nauwelijks nog links te noemen, worden die arme JS zowaar de stalinistische terreur in de schoenen geschoven.
Een pot nat?
De campagne tegen de JS stelde niet veel voor, maar evengoed lijkt nieuw-rechts opnieuw een zwak punt te hebben gevonden in het ideeëngoed van de hedendaagse radicaal-linkse activist. Ook in die kringen wordt immers wel eens gezegd dat het allemaal een pot nat was, fascisme en communisme. Maar de geschiedenis van politieke systemen en de betekenis daarvan kan vanzelfsprekend niet begrepen worden aan de hand van een simpele berekening van het aantal slachtoffers. Noch met een haast even simpele morele afkeuring waarbij elk politiek systeem dat niet vrij-socialistisch was op een en dezelfde vuilnishoop van foute bewegingen gegooid wordt.
Bij zo'n beoordeling is het in ieder geval belangrijk om onderscheid te maken tussen de ideologie en de uiteindelijke praktijk, en tussen mensen aan de top en de basis. Zo handelden veel communistische basis-activisten uit prima humanitaire en anti-fascistische idealen. Het fascistische voetvolk bestond daarentegen uit gewillige beulen. Wie de twee systemen gelijk stelt, doet de absurde bewering dat de communistische verzetslieden uit de Tweede Wereldoorlog even slecht waren als de Gestapo die jacht op hen maakte.
Natuurlijk moet radikaal-links scherpe kritiek leveren op de ideologie en de praktijk van zowel het fascisme als het destijds "reëel bestaande communisme". En dat hebben de activisten uit de vrij-socialistische stromingen ook bijna altijd gedaan. Maar de fascistische vernietigingspolitiek en de communistische "dictatuur van het proletariaat" kunnen niet met een en dezelfde simpele a-historische kritiek afgedaan worden. Net zo goed als het uiterst repressieve politieke systeem van stalinistisch Rusland onvergelijkbaar is met bijvoorbeeld dat van de voormalige communistische regiems van de DDR en Nicaragua, of met het huidige Cuba.
Totalitarisme
LANS grijpt in feite terug op de sociologische theorie van het totalitarisme. Daarin worden communisme en fascisme inderdaad aan elkaar gelijk gesteld. De totalitarisme-theorie stamt uit het begin van de eeuw, maar werd vooral na de val van de muur in 1989 erg populair. In Nederland heeft de nationaal-liberale Bolkestein daar veel aan bijgedragen. Het in 1997 verschenen "Zwartboek van het communisme" van de Fransman Stéphane Courtois speelde daarbij eveneens een grote rol. Ook Courtois rekende zijn lezers voor: fascisme 25 miljoen slachtoffers, communisme 100 miljoen, en stelde vervolgens de vraag of het communisme niet erger was. En dat is waar alle aanhangers van de totalitarisme-theorie heen willen.
Onder die aanhangers bevinden zich bovenmatig veel extreem-rechtse politici en historici. Waarom toch? Het communisme is toch al dood? Klopt, maar de totalitarisme-theorie vormt een geducht wapen tegen alle linkse activisten en projecten. Men hoeft linkse activisten maar in verband te brengen met het communistische ideeëngoed om walging op te roepen. Dezelfde walging die veel mensen gelukkig nog steeds voelen bij het fascisme.
Historici in debat
Het uiteindelijke doel van de aanhangers van de totalitarisme-theorie is vergelijkbaar met dat van hun voorgangers, de holocaust-ontkenners van de jaren 70 en 80. Men wil de weg opnieuw vrijmaken voor het nationalisme en uiteindelijk het fascisme. De internationale discussies van de afgelopen 10 jaar in kringen van bijvoorbeeld historici laten dat haarscherp zien.
Allereerst werd 'aangetoond' dat het totalitarisme historisch gezien hoort bij het midden van de twintigste eeuw en nu niet meer kan voorkomen. Daarna probeerde men te laten zien dat het fascisme destijds een logische vorm van zelfverdediging vormde tegen het opkomende communisme, er in feite zelfs door veroorzaakt werd. De twee systemen hebben daardoor een bijzondere verwantschap, aldus die historici. Bij de volgende stap werden de communistische werkkampen van de "Gulag Archipel" gelijk gesteld aan vernietigingskampen als Auschwitz, waarmee de holocaust gereduceerd werd tot niets uitzonderlijks, tot een van de vele misdaden van totalitaire systemen in die tijd.
En toen kwam Courtois die voorrekende dat het communisme eigenlijk zelfs erger was dan het fascisme. En bij de publicatie van zijn boek durfde hij te zeggen dat het fascisme eigenlijk maar "semi-totalitair" was en dat de nazi's moreel toch nog niet zo slecht waren...
"De echte oppositie"
Bij het aantreden van de nieuwe Oostenrijkse regering werden er door de regeringen van de andere EU-staten een aantal voornamelijk symbolische maatregelen getroffen. De nationalistische studenten waren er nochtans erg van onder de indruk. "De regenten vrezen de échte oppositie", kopte een tweede pro-Haider affiche van LANS. Dat werd medio februari ook in Leiden geplakt en meteen weer verwijderd door anti-fascisten. "De EU is een ondemocratische instelling", aldus LANS, "die zich alleen bekommert om de belangen van de kapitalistische multinationals en de corrupte politieke regenten". De studenten houden hun hart vast voor alle "soevereine staten", nu "de (neo)liberale regenten van Europa" zelfs "het zelfbeschikkingsrecht van het Oostenrijkse volk" aantasten.
De nationalistische studenten hebben gelijk dat de EU niet "democratisch" is. Maar uit de rest van de tekst op hun affiche blijkt dat ze niet erg vertrouwd zijn met dat begrip. Voor LANS is democratie niet meer dan een procedurele kwestie. Zo is het voor hen kennelijk democratisch wanneer de meerderheid van de stemgerechtigde Oostenrijkers een regering wil die belooft de migranten te deporteren. Maar dat is natuurlijk een inhoudelijk volledig ondemocratische belofte. Volgens deze logica was bijvoorbeeld ook de Zuid-Afrikaanse apartheidsstaat democratisch.
Het is overigens typisch nationalistische onzin om de Oostenrijkse staat nu plotseling te bombarderen tot democratische oppositie tegenover een ondemocratische EU. Haiders voorstellen tegen migranten en vluchtelingen wijken bijvoorbeeld niet erg af van die van de rest van de EU. De meest extreme EU-voorstellen op het gebied van migratiebeperking zijn opvallend genoeg twee jaar terug opgesteld door de vorige Oostenrijkse regering. Na een aanvankelijke afkeuring door de andere lidstaten is men die plannen inmiddels stukje bij beetje alsnog aan het doorvoeren.
Bronnen: