De Fabel van de illegaal 40/41, zomer 2000
Auteur: De Fabel van de illegaal en NoGen
De afdeling VU podium van de Amsterdamse Vrije Universiteit had op 28 april in Amersfoort een potentieel misdadig symposium gepland over "de biologische fundamenten van delinquent gedrag". Het congres werd op het laatste moment afgelast wegens gebrek aan belangstelling. Het was vlak voor de vakantie. De Fabel van de illegaal had samen met de organisatie tegen biotechnologie NoGen een protest voorbereid, dat hierdoor eveneens kwam te vervallen. De complete tekst van het actiepamflet.
Alle ethische en politieke overwegingen, alle levensbeschouwingen die de mensheid door de eeuwen heen ontwikkeld heeft, kunnen op de mestvaalt van de geschiedenis. Want goed en kwaad is voortaan geen kwestie meer van moraal en democratische besluitvorming, maar van biologie, als het aan de organisatoren van het symposium "Misdaad in de genen" ligt. Het symposium draagt bij aan de opkomende trend om gedrag biologisch te verklaren, wat een voedingsbodem biedt voor een nieuwe eugenetica. Dat vraagt om een tegengeluid!
"Vastgesteld is", zo meent VU podium in de uitnodiging voor het symposium, "dat een groot deel van de jonge delinquenten last hebben van biologisch bepaalde gedragsstoornissen. Veel delinquenten ontbreekt het schijnbaar aan moreel besef, ze hebben gestoorde gewetensfuncties en wijten hun problemen aan anderen. Besef van goed en kwaad lijkt een onmiskenbare biologische basis te hebben." Ja, het staat er werkelijk.
Genetisch slecht
Maar wat tot crimineel gedrag wordt gerekend, kan in de loop der tijd veranderen en ook sterk verschillen per samenleving. Wat crimineel genoemd wordt, is simpelweg een kwestie van politiek. Als het besef van goed en kwaad werkelijk biologisch bepaald zou zijn, dan zou het genetische materiaal van mensen mee veranderen met de politieke winden.
De VU biedt met dit symposium een 'wetenschappelijke' basis om de huidige, verre van rechtvaardige maatschappij tot de enige biologisch goede te verheffen, en tegelijkertijd mensen die de wet hebben overtreden tot "genetisch slecht" te bestempelen. Een conservatieve stellingname, die voor sommige sociale groepen levensgevaarlijk is.
Minderheden, allochtonen en mensen uit de lagere sociale klassen lopen immers een groter dan gemiddelde kans om tot crimineel bestempeld te worden en in de gevangenis te belanden. Politici en opinion-leaders wakkeren angsten aan en spreken straffeloos in een adem over bijvoorbeeld "illegalen", Antilliaanse en Marokkaanse jongeren, en criminaliteit. Onbeschaamd liften de organisatoren van het symposium mee op de heersende law and order-stemming: "In brede maatschappelijke kring overheerst het gevoel dat de bestaande manieren om criminaliteit te bestrijden niet toereikend zijn". Het beschrijven van politieke keuzen in biologische termen mag dan lachwekkend onwetenschappelijk zijn, de logische consequenties ervan, de concrete ingrepen in mensenlevens, zijn dat zeker niet.
Criminaliteitsbestrijding
Het om biologische redenen ontoerekeningsvatbaar verklaren van delinquenten is duidelijk te soft voor de voorstanders van law and order. Ook VU podium zet daar grote vraagtekens bij. Maar welke methoden van criminaliteitsbestrijding blijven er dan logischerwijs over voor de nieuwe eugenetici? Medische preventie? Mensen met "crimi-genen" voor de veiligheid van anderen op straat herkenbaar maken door een teken op hun jas te naaien? Het pre-nataal selecteren en aborteren van foetussen met vermeende "crimi-genen"? Waarom dan ook niet gelijk post-nataal via de doodstraf? Of is het moderner criminelen genetisch te optimaliseren in het pre-embryonale stadium? "Over 10 jaar zullen we wel veel beter in staat zijn risicokinderen eruit te halen, die dan in de gaten gehouden kunnen worden", verklaart professor Doreleijers, hoogleraar kinder- en jeugdpsychiatrie aan de VU, en een van de 3 sprekers op het symposium.
Doreleijers wordt wel eens "de nieuwe Buikhuisen" genoemd. Hij beschouwt dat als een geuzennaam. VU podium lijkt Buikhuisen te willen rehabiliteren. "Werd 20 jaar geleden criminoloog Wouter Buikhuisen nog voor fascist uitgemaakt toen hij op zoek wilde naar de biologische fundamenten van delinquent gedrag, tegenwoordig is dat anders", schrijft men triomfantelijk.
Kriminalbiologen
De organisatoren naderen met hun symposium de 'wetenschappelijke' traditie van "sociaal-biologen" en "kriminal-biologen" die al in de jaren 20 van de twintigste eeuw onderzoek deden naar "maatschappelijk minderwaardigen" die als "dragers van genetische defecten" werden beschouwd. Op zoek naar statistische bewijzen voor hun eugenetische theorieën brachten die wetenschappers medische gegevens bijeen uit de archieven van onder meer opvoedingstehuizen, scholen, psychiatrische ziekenhuizen, en klinieken voor alcoholisten, doofstommen en blinden. Doreleijers wil nu ook jeugdgevangenissen en consultatiebureaus gaan inschakelen bij zijn onderzoeken. Onder het nazi-regime kregen veel "sociaal-biologen" en "kriminal-biologen" de kans met echte proefpersonen te werken en ze legden zo de 'wetenschappelijke' basis voor de verschrikkelijke vernietigingspolitiek. Inmiddels wordt in Engeland de gevangenisbevolking alweer onderzocht, ditmaal op "crimi-genen".
Het biologisch verklaren van gedrag zit in de lift. De afgelopen maand alleen al beweerden wetenschappers dat verkrachtingen (Randy Thornhill en Craig Palmer), maatschappelijke prestaties (Kohnstamm) en homoseksualiteit (Breedlove) biologische oorzaken hebben. Het is geen toeval dat dit type wetenschappelijk onderzoek zich voornamelijk richt op de onderdrukten en gemarginaliseerden, en zelden op bestuurders (corruptie-genen?), militairen (moordzucht-genen?), rijke bedrijfseigenaren (uitbuit-genen?) of genetische wetenschappers (irrationaliteits-genen?).
Twijfelachtig pad
De VU heeft zich op een twijfelachtig pad begeven. In 1995 besteedde men in het VU-blad "Wetenschap, Cultuur en Samenleving" al uitgebreid aandacht aan de vermeende relatie tussen misdaad en genen. Op 14 september vorig jaar organiseerde de VU een internationaal congres waarop onderzoeksresultaten werden gepresenteerd over de vermeende biologische achtergronden van anti-sociaal gedrag van kinderen. Doreleijers verklaarde dat er 5 grote onderzoeksprojecten op stapel staan naar het verband tussen psychische stoornissen bij jongeren en criminaliteit. En nu weer dit symposium. Deze gevaarlijke onzin moet stoppen.
Tot zover de tekst van het actiepamflet. Deze actie werd afgelast, maar NoGen en De Fabel overwegen andere acties tegen de mogelijke opkomst van een nieuwe eugenetica. Op 20 mei organiseerde VU podium in Utrecht alweer een symposium over "de biologische oorsprong van moraal".