De Fabel van de illegaal 40/41, zomer 2000
Auteur: Eric Krebbers
Onlangs werden in Duitsland 3 activisten gearresteerd op verdenking van lidmaatschap van de stadsguerrilla Revolutionäre Zellen (RZ). Ze zouden vanaf 1986 betrokken zijn geweest bij aanslagen tegen het vluchtelingenbeleid. De RZ zijn in 1992 opgeheven, maar hebben een grote invloed gehad op het ontstaan van radicaal-linkse steungroepen voor vluchtelingen, ook in Nederland.
Op 19 december 1999 deed de Duitse politie met meer dan 1.000 agenten een inval in het Berlijnse Mehringhof, een politiek-cultureel centrum met veel linkse initiatieven, waaronder het Forschungsgesellschaft Flucht und Migration (FFM) en een medische hulppost voor illegalen. De politie was er op zoek naar een wapenopslagplaats, maar vond niets. Wel werden er 2 vluchtelingen zonder papieren gearresteerd en kort daarop gedeporteerd. Tegelijkertijd werden elders 3 vermeende RZ-leden opgepakt: Sabine, Mehringhof-huismeester Axel en FFM-medewerker Harald. Ze zitten tot op heden vast.
Militante arm van de beweging
De RZ werden begin jaren 70 opgericht en opereerden als de militante arm van de radicaal-linkse beweging. Net als bij de RAF stond ook bij de RZ het anti-imperialisme centraal. In 1976 kaapten RZ-leden een vliegtuig samen met guerrilla's van een links-nationalistische PLO-fractie. Op het vliegveld van Entebbe selecteerden de kapers de gijzelaars in joden en niet-joden. Hun anti-imperialisme was verworden tot antisemitisme.
Dat leidde tot interne discussies over bevrijdingsnationalisme en uiteindelijk tot een splitsing binnen de RZ. Een deel bleef zich verbinden aan de Palestijnse nationale bevrijdingsstrijd. De rest besloot in Duitsland andere vormen van anti-imperialisme te ontwikkelen.
In de jaren daarop werd er in de beweging veel kritiek geleverd op nationale bevrijding, zoals die in het marxisme-leninisme nog altijd centraal stond. Waarom streven naar een nieuwe nationale staat, als staten niet meer zijn dan een fase in het efficiënter maken van de productie en de verdere beheersing van de arbeidsprocessen? Een fase waarin zelfvoorzienende economische structuren moeten verdwijnen en grote fabrieken en plantages worden opgezet waarbij minder werknemers nodig zijn. Hele groepen mensen worden daardoor 'overbodig'. Ze verliezen hun bestaansmogelijkheden en zien zich vaak gedwongen te migreren of te vluchten. Staten trachten deze relatieve 'overbevolking' te reguleren of te sturen met gerichte ingrepen, zoals sluiting van grenzen of juist gedwongen migratie, sterilisatie, of verhongeringspolitiek.
De strijd tegen bevolkingspolitiek werd een belangrijke schakel in de nieuwe anti-imperialistische analyses. Dat mondde vanaf augustus 1986 onder meer uit in de RZ-campagne tegen het Duitse vluchtelingenbeleid. "Het is hetzelfde imperialistische systeem dat de mensen daar verdrijft en hier in kampen opsluit", schreven de RZ. Ze voerden aanslagen uit op kantoren van de Vreemdelingendienst, de Vreemdelingenregistratiecentrale en de Lufthansa. Ze zagen daadwerkelijk kans om via het vernietigen van computers en dossiers het uitzetten van vluchtelingen te vertragen. Vanaf 1989 pleegden de RZ aanslagen om de acties van de Roma tegen uitzetting te ondersteunen.
Een nieuwe arbeidersklasse
In 1992 hieven de RZ zichzelf op. Militante organisaties en hun acties hadden volgens de RZ uitsluitend zin wanneer ze verankerd waren in een beweging, en die verdween na de val van de muur in rap tempo. Ze gaven toe dat het niet gelukt was om samen met vluchtelingen een nieuwe anti-imperialistische strijd vorm te geven. Ze beseften dat ze de fout hadden gemaakt het vluchten, en het elders in de wereld opeisen van een deel van de welvaart, als anti-imperialistische strijd te zien.
De RZ waren toch teveel blijven hangen in de marxistisch-leninistische opvatting dat er door de economische omstandigheden vanzelf een klasse zou ontstaan die de strijd met het kapitalistische systeem zou aangaan. Bij gebrek aan een strijdbare arbeidersklasse in eigen land, had men de hoop gevestigd op een soort internationale 'arbeidersklasse' van vluchtelingen. Maar verzet is niet alleen klassebepaald. Of mensen in verzet komen, hangt ook samen met hun historische, culturele en sociale achtergronden en opvattingen.
Ook in hun kijk naar boven waren de RZ misschien te economistisch. Ze neigden soms naar een wat samenzweerderig beeld van een heersende elite die economisch wil moderniseren en alleen daarom aan bevolkingspolitiek doet. Patriarchale, nationalistische, racistische en antisemitische drijfveren kregen in hun analyse niet altijd de plaats die ze verdienen. De vrouwen van de RZ-afsplitsing Rote Zora, die tot 1995 doorgingen met hun acties, hebben nog wel kans gezien deze kritieken in hun analyses te verwerken.
Steungroepen
Ondanks hun tekortkomingen hebben de RZ met hun analyses altijd ver voorop gelopen bij de rest van de linkse beweging in West-Europa. De uiterst motiverende acties en verklaringen van de RZ hebben links geconfronteerd met het belang van strijd tegen het harde asielbeleid en concrete steun aan vluchtelingen. In Nederland volgde de militante actiegroep RARA al snel hun voorbeeld, en werden er ook radicaal-linkse vluchtelingensteungroepen opgericht zoals eerst het Amsterdams Steun Komitee Vluchtelingen (ASKV) en wat later De Fabel van de illegaal.
Een van de organisaties die in Duitsland werd opgericht naar aanleiding van de discussies in het anti-imperialistische kamp was FFM. De nu gevangen RZ-verdachte Harald behoorde in 1994 tot de oprichters. Het FFM vindt het erg belangrijk om samen te werken met kerken en welzijnswerkers om zo een breed draagvlak te creëren voor de ondersteuning van geïllegaliseerde vluchtelingen en migranten.
Het FFM doet ook veel onderzoek. Voorop staat daarbij dat de bevindingen ten goede moeten komen aan de vluchtelingen zelf, aan hun strijd om te overleven. Zo moet onderzoek naar onderlinge steun van vluchtelingen bijdragen aan het opbouwen van verzetsnetwerken van vluchtelingen over alle Europese grenzen heen en vergroting van de vrijheid van vluchtelingen om grenzen te passeren. Dit alles in tegenstelling tot wetenschappers in dienst van de gevestigde orde, die steunnetwerken en migratiestromen in kaart brengen opdat ze beter door de overheid kunnen worden beheerst.
Oost-Europa
Het FFM probeert ook de verslechterende situatie in Oost-Europa te analyseren. Door de invoering van het kapitalisme en de 'moderniseringen' worden ook daar veel mensen 'overbodig' en werkloos. De Duitse grensbewaking dient ertoe de meesten van hen buiten de EU te houden, met name de kinderen, ouderen en zieken. De meest ondernemende mannen en vrouwen, die kans zien de grens wel te passeren, verkopen hun arbeid illegaal en tegen hongerloontjes in Duitsland.
De medewerkers van het FFM proberen de schendingen van de mensenrechten aan de Duitse oostgrens in kaart te brengen. Daar worden jaarlijks tienduizenden vluchtelingen en migranten door politieteams opgepakt en direct weer de grens over gezet. Bij pogingen 'illegaal' de grens te passeren vallen tientallen doden door bijvoorbeeld verdrinking of bevriezing. Het FFM organiseert 's zomers grenskampen voor activisten om de politie voor de voeten te lopen.
De Duitse overheid probeert met racistische wetgeving de grensregio af te grendelen. Harald voerde de laatste paar jaar veel actie met Duitse taxichauffeurs uit die regio die de bak indraaiden wegens het vervoeren van vluchtelingen zonder papieren. De wetgeving zegt dat chauffeurs in een zone van 30 kilometer van de grens naar de verblijfsvergunning van hun passagier moeten vragen als ze een redelijk vermoeden kunnen hebben dat die illegaal is. Dat vermoeden kan enkel gebaseerd zijn op hun huidskleur, de prijs van hun kleding of hun kennis van de Duitse taal.
Het FFM-team is het gevecht aangegaan voor de vrijheid van Harald, Axel en Sabine. Men wil zich daar echter niet toe beperken, maar juist proberen die strijd te verbinden met de strijd tegen het keiharde vreemdelingenbeleid. Want naast de 3 gearresteerde activisten zitten er, zoals bekend, in Europa ook tienduizenden vluchtelingen zonder papieren gevangen. De Fabel van de illegaal heeft het FFM een solidariteitsbrief gestuurd.
Bronnen: