De Fabel van de illegaal 44/45, voorjaar 2001
Auteur: Eric Krebbers
Het is alweer bijna 2 jaar geleden dat De Fabel van de illegaal voor nogal wat ophef zorgde in linkse kringen door te stoppen met de internationale campagne tegen "vrijhandel". De Fabel heeft vooral grote problemen met de bij die campagne gehanteerde analyse rond het begrip "globalisering". Daarom besloot De Fabel te gaan werken aan een alternatieve en voor links vruchtbaarder analyse waarbij niet die vermeende "globalisering", maar het thema bevolkingspolitiek centraal staat. Dat zo'n alternatieve kijk wellicht nieuwe politieke mogelijkheden kan bieden, laten de artikelen zien die gebundeld zijn in de nieuwe Gebladerte-reeks brochure 20, getiteld "Bevolkingspolitiek".
Hoewel er geen hecht georganiseerde internationale anti-globaliseringsbeweging bestaat, stellen wel zo goed als alle deelnemers aan de protesten in onder meer Seattle en Praag "globalisering" centraal. Ze denken dus voor een groot deel vanuit hetzelfde vertrekpunt en analysekader. De rechtervleugel van de beweging spreekt zich daarbij vooral uit tegen "het internationale kapitaal", tegen "vrijhandel" en multinationals, en tegen internationale samenwerkingsverbanden als de NAFTA, de EU, de Wereldbank, het IMF en de WTO. De linkervleugel protesteert tegen het kapitalistische systeem als geheel, nationaal en internationaal. Daar bekritiseert men tevens onder meer de privatiseringen, de flexibilisering van de arbeid en de rationalisering van de productie.
Voor een deel legt de beweging de vinger op de juiste zere plekken, op belangrijke economische ontwikkelingen. In de vaststelling daarvan zit voor De Fabel dan ook niet zozeer het probleem. Het gaat er De Fabel veeleer om vanuit welke politieke visie, vanuit welke analyse men naar al deze politieke en economische ontwikkelingen kijkt. De Fabel vindt dat een vaag omschreven begrip als "globalisering" voor radicaal-links niet geschikt is om deze ontwikkelingen te begrijpen.
Richtingenstrijd
Het gaat daarbij vanzelfsprekend niet alleen om het woord "globalisering". Aan dat concept zit, hoe vaag ook, een complete analyse gekoppeld. Die stelt dat op dit moment voor links de belangrijkste kapitalistische ontwikkeling de richtingenstrijd is tussen 2 fracties binnen staat en kapitaal. Waarbij de ene fractie meer macht voor internationale instituten en bedrijven nastreeft, meer "globalisering" dus, en de andere juist sterkere nationale staten en bedrijven wil en daarom meer protectionisme. In allerlei kringen in de samenleving, zowel binnen politieke partijen, parlementen en andere officiële circuits als in de NGO- en actiewereld, lijkt deze richtingenstrijd het belangrijkste ideologische gevecht te zijn dat is overgebleven.
Een analyse die deze inner-kapitalistische richtingenstrijd centraal stelt, stelt ook de elite van staat en kapitaal centraal, die beslist welke weg bewandeld zal worden. Die analyse ruilt dan ook de traditioneel communistische opvatting dat de geschiedenis gemaakt wordt in de strijd tussen kapitaal en arbeid, als het ware in voor een nieuwe die ervan uitgaat dat die geschiedenis gemaakt wordt in de strijd tussen 2 kapitaalfracties.
Tophoppen
Uit zo'n analyse rond "globalisering" volgt logischerwijs dat linkse activisten met z'n allen moeten interveniëren ("tophoppen") als die elites bijeenkomen om beslissingen te nemen in die richtingenstrijd. En omdat het begrip "globalisering" overduidelijk negatief geladen is voor de actievoerders, zijn ze eveneens logischerwijs blij als de top "mislukt". Hoewel hun invloed gering is, achten ze hun acties geslaagd als er geen afspraken komen in de richting van meer internationale arbeidsverdeling en handel.
De mislukking van dergelijke "vrijhandels"-toppen betekent dat in de richtingenstrijd de fractie heeft gewonnen die voor meer protectionisme en nationalisme pleit. In die zeer zeker niet minder op uitbuiting gerichte fractie zijn ook de meer extreem-rechtse elementen te vinden, die voor een deel objectief gezien dezelfde voorkeur hebben als de linkse activisten. Kortom, het gaat bij de anti-globaliseringsbeweging om een compleet logische samenhang van analyse en actie.
Het vervangen van een enkel elementje uit deze samenhang door iets anders zet dan ook weinig zoden aan de dijk. Wie, zoals veel linkse activisten, in plaats van "globalisering" over "kapitalisme" gaat spreken en daarbij zelfs vertelt wat de ontwikkelingen voor de gewone mensen betekenen, maar ondertussen bezig blijft de diverse elites achterna te jagen die een onderling conflict uitvechten, die blijft opereren binnen dezelfde ideologie. En dat geldt eveneens voor wie niet meer wil tophoppen, maar wel blijft denken in centrale termen als "globalisering" en "vrijhandel". Nodig is volgens De Fabel een fundamentele verandering van ideologie, van analysemodel.
Regulering van de bevolking
Wie naar het kapitalisme kijkt vanuit andere analysemodellen dan het anti-globaliseringsmodel, die zal ook een aantal andere kapitalistische ontwikkelingen centraal zetten dan de tophoppers doen, en dientengevolge ook tot andere acties en campagnes komen. Er zijn vanzelfsprekend veel andere analysemodellen mogelijk. Het huidige kapitalisme kenmerkt zich voor De Fabel, net als voor de linkse anti-globaliseringsactivisten, onder meer door flexibilisering en rationalisering, maar ook door bijvoorbeeld een groeiende bevolkingspolitiek.
Dat wil zeggen dat er een groeiende inspanning aan de gang is van staten en samenwerkingsverbanden van staten om migratiestromen te beheersen, en om de voortplanting (pre-natale diagnostiek en sterilisatie) en de sterfte (euthanasie) te reguleren, dit alles in het kader van het verzorgen van een "kwalitatief" en "kwantitatief" zo bruikbaar mogelijke bevolking voor het kapitalisme. In het kader van bevolkingspolitiek wordt voornamelijk ingegrepen in de levens en lichamen van vrouwen, migranten en ouderen.
Het is geen toeval dat via een anti-bevolkingspolitiek analysekader juist ook racistische en patriarchale ontwikkelingen eruit springen, ontwikkelingen die niet of nauwelijks benoemd worden in de analyses van de anti-globaliseringsbeweging. Door het begrip "globalisering" en het achterna jagen van de diverse elites raken de ingrepen in de bevolking en de sociale verhoudingen binnen het kapitalisme vaak buiten beeld. Men neemt zo bijvoorbeeld nauwelijks waar dat de armoede wereldwijd steeds meer op vrouwen wordt afgewenteld (feminisering van de armoede) en dat de traditionele arbeidersklassen steeds meer uit migranten komen te bestaan (etnisering van de sociale verhoudingen).
Verblijfsvergunningen
"Globalisering" richt de aandacht op elites, terwijl bijvoorbeeld zo'n alternatieve anti-bevolkingspolitieke analyse van de ontwikkelingen binnen het kapitalisme de aandacht juist ook vestigt op de sociale en economische relaties tussen alle mensen. En daar horen dan logischerwijs ook heel andere handelingsperspectieven bij. Dan komt de dagelijkse strijd tegen onderdrukking en uitbuiting in beeld.
Het wordt dan logisch om samen met arbeidsmigranten te strijden voor verblijfsvergunningen of betere werkomstandigheden, of om actie te gaan voeren tegen criminologen die "a-socialen" willen gaan selecteren via gen-tests, of om zich in te zetten tegen de Nederlandse euthanasiewetgeving, of om op het internationaal vlak verzet te ondersteunen tegen gedwongen sterilisaties door organisaties voor family planning. Het gaat in al deze gevallen om thema's die aangrijpingspunten bieden zowel in ons eigen leven en direct om de hoek, als op wereldschaal. Maar dan hoeven we niet met z'n allen naar Seattle of Praag.
De anti-globaliseringsactivisten die beweren dat De Fabel van de illegaal de strijd tegen de "globalisering" links laat liggen en dus ook niet meer tegen het kapitalisme vecht, die hebben het niet begrepen. Het gaat De Fabel erom dat de strijd gevoerd moet worden vanuit een ander, voor radicaal-links wel geschikt en nieuw te ontwikkelen analysekader en dus ook met andere actiedoelen en andere acties. Je zou zelfs kunnen stellen dat de beweging tegen "globalisering" zelf een deel van de problemen links laat liggen, namelijk ten eerste andere ontwikkelingen van het kapitalisme, en ten tweede ontwikkelingen in de patriarchale en racistische verhoudingen. Seksisme en racisme hangen weliswaar samen met, maar worden niet uitsluitend veroorzaakt door het kapitalisme.
Uitnodiging
Als de politieke prioriteit komt te liggen bij strijd tegen "globalisering", dan komt het conflict tussen "vrijhandel" en protectionisme centraal te staan, in plaats van een fundamentele en veelomvattende kritiek op het kapitalisme, met zijn loonarbeid, zijn hiërarchie van "productieve" en "improductieve" mensen, en zijn dwang tot winst maken. De anti-globaliseringsanalyse die de nadruk legt op inner-kapitalistische conflicten, schiet tekort, en dat geldt ook voor de al iets werkbaarder analyses van de linkervleugel die het kapitalisme als geheel centraal stellen, en die dus voornamelijk uitgaan van de tegenstelling kapitaal-arbeid. Ook die verliezen de patriarchale en racistische machtsverhoudingen veel te veel uit het zicht.
Ook om dat te voorkomen wil De Fabel werken aan zo'n nieuwe analyse en dat gaat niet gemakkelijk. Daarom nodigt De Fabel mensen uit die ook fundamentele problemen hebben met de anti-globaliseringsdenkwijze, om samen te werken aan zo'n nieuwe anti-kapitalistische, anti-patriarchale, anti-racistische en anti-nationalistische analyse en de consequenties daarvan voor de linkse politieke praktijk door te denken. Dat kan alleen maar in een breder verband, met meer medestanders.
"Bevolkingspolitiek". Gebladerte-reeks nr. 20. Bestellen? Maak ƒ 6,50 over op giro 95225 t.n.v. St. Gebladerte te Leiden. Vermeld duidelijk code G20.