De Fabel van de illegaal 49, januari/februari 2002
Auteur: Eric Krebbers
Kristallnacht-herdenking vergeet huidig antisemitisme
Rond 9 november werd in diverse plaatsen de Kristallnacht herdacht. Helaas werd daarbij soms de indruk gewekt dat antisemitisme iets van het verleden is.
Op 9 november 1938 werden in Duitsland 7.500 joodse winkels, synagogen en huizen geplunderd en in brand gestoken door de nazi's. Joden werden gemarteld en verkracht, en 90 van hen werden vermoord. Dit jaar is deze antisemitische slachtpartij voorzover bekend in maar liefst 33 Europese landen herdacht. In Nederland gebeurde dat onder meer in Breda, Wageningen, Amsterdam, Eindhoven en Leiden. Op de Leidse bijeenkomst kwam ook De Fabel van de illegaal aan het woord.
Onder het vloerkleed
In de meeste aankondigingen en oproepen voor de bijeenkomsten in Nederland viel op dat er over antisemitisme alleen in de verleden tijd werd gesproken. Behalve in Breda, maar daar was de herdenking georganiseerd naar aanleiding van vernielingen op de joodse begraafplaats Vrachelen in april 2001. In de andere steden hield men het echter bij een korte verwijzing naar de Kristallnacht, om verder uitsluitend in te gaan op racisme en de oorlog in Afghanistan.
Het is goed om ook andere problemen te benoemen dan alleen het antisemitisme, maar het is een uiterst merkwaardige keuze om juist op de Kristallnacht-herdenking het huidige antisemitisme buiten beschouwing te laten. Stel dat men zich op 8 maart, op vrouwendag, zou beperken tot vrouwenonderdrukking vroeger, en seksisme verder niet meer ter sprake zou brengen. Dat is toch onvoorstelbaar. Hoe kan het dan gebeuren dat het huidige antisemitisme op 9 november wel onder het vloerkleed geveegd werd?
Zondebokken
Dat komt waarschijnlijk vooral doordat zelfs kritische mensen het antisemitisme nauwelijks nog weten te herkennen. Het wordt vaak gezien als een vorm van racisme. Maar wie alleen op racisme let, zal de meeste antisemitische uitingen over het hoofd zien. Het antisemitisme heeft namelijk een heel ander wereldbeeld en een heel andere oorsprong dan racisme. Racisme is ongeveer 500 jaar gelden ontstaan ter rechtvaardiging van het kolonialisme en de slavernij. Racisten zien zwarte mensen als minderwaardig en lui, en drukken hen naar onderen.
Antisemieten wijzen daarentegen naar boven en menen daar rijke en samenzwerende joden te zien die een bedreiging vormen. Antisemitisme is al ongeveer 2000 jaar geleden begonnen met het christendom, dat zich toen wilde afzetten tegen het jodendom waaruit het voortkwam. Het joodse geloof werd neergezet als gevaarlijk en nep, en de joodse tempel beschimpt als broedplaats van speculanten. Joden zouden ook rituele kindermoordenaars zijn en zo het kwaad zelve. Vanaf de achttiende eeuw probeerden nationalisten groepen mensen het idee te geven dat zij samen een "volk" vormden, met zijn eigen gewoonten en geworteld in een bepaalde streek, dat zich moest verdedigen tegen de joden, die daarbij als vaderlandsloze zondebokken werden neergezet.
Antisemitisme speelt een fundamentele rol in de Europese geschiedenis en het westerse ideeëngoed. Joden zijn altijd achtergesteld en vanaf de kruistochten is Europa steeds het toneel geweest van antisemitische pogroms. In 1190 werd Engeland "Judenfrei" gemaakt, in 1306 Italië en in 1492 Spanje. De kerk wilde de joden steeds uitroeien en de nazi's hebben dat project op Europese schaal en op industriële wijze voortgezet ten koste van 6 miljoen doden.
Samenzweringen
Wie dit allemaal werkelijk tot zich laat doordringen, zal makkelijk de vele voorbeelden aan kunnen wijzen van het huidige antisemitisme. Neo-nazi's ontkennen de shoah, vernielen begraafplaatsen en maken antisemitische muziek. New agers zeggen dat Hitler niets verkeerd heeft gedaan of dat de joden de shoah zelf over zich hebben afgeroepen. Christenfundamentalisten en 'samenzweringsdeskundigen' zien overal joodse complotten. Ook in Arabische kringen komt antisemitisme voor. Na 11 september worden in Nederland synagogebezoekers weer met stenen bekogeld en worden leuzen geroepen als "Hamas, Hamas, alle joden aan het gas". En bij de VN-conferentie in Durban liepen leden van Nederlandse anti-racistische ngo's zonder klagen mee in Palestijnse demonstraties met leuzen als "Kill all jews" en "The good things Hitler did".
Na 11 september circuleerden in Arabische kringen, maar ook in enkele linkse kringen theorieën dat Israël en de VS achter de aanslagen zaten. In activistische kringen doen overigens wel vaker ideeën over samenzweringen en het kapitalisme de ronde die op het eerste gezicht misschien links aandoen, maar die qua structuur sterk op het antisemitisme lijken, zonder dat daarbij overigens direct van joden sprake hoeft te zijn.1 De activisten zijn zich daarvan vaak niet bewust, omdat ze onbekend zijn met het traditionele antisemitische wereldbeeld. Meer voorbeelden van huidig antisemitisme vind je in Gebladerte-brochure 21.1
Antisemitisme wordt in Nederland overigens niet alleen bij Kristallnacht-herdenkingen weggemoffeld. Vrijwel geen van alle Nederlandse herdenkingen of monumenten rond de Tweede Wereldoorlog maakt speciaal melding van antisemitisme of de shoah. De weinige die dat wel doen, zijn zonder overheidssteun opgezet, en gefinancierd door joden zelf.2
Noten