De Fabel van de illegaal 57, maart/april 2003
Auteur: Eric Krebbers
Het is niet geheel onverwacht, maar toch blijft het schrikken. De anti-globaliseringsbeweging heeft het anti-zionisme ontdekt en lijkt de aandacht meer en meer te gaan verleggen van "de globalisering" of "het kapitalisme" naar Israël en Palestina. In Italië, het walhalla van de beweging, loopt men daarbij voorop. In Nederland zijn de Internationale Socialisten (IS) onlangs een vrijage begonnen met de anti-zionistische Arabisch-Europese Liga (AEL).
In juni 1999 stapte De Fabel van de illegaal uit de anti-globaliseringsbeweging. Campagnes die "de globalisering" tot hoofdprobleem bombardeerden, bleken regelrecht reclame voor het nationalisme. Zelfs anarchistische actievoerders hoorde men af en toe pleiten voor een sterkere staat en het behoud van "de eigen cultuur" om die vermeende "globalisering" te keren. De Fabel noemde het redeneren in termen van "internationaal kapitaal" of "speculatiekapitaal" destijds "potentieel antisemitisch". "Potentieel", omdat de ideologie van dit kort-door-de-bocht anti-kapitalisme grote structurele gelijkenissen vertoonde met het antisemitisme, zonder dat daarbij direct sprake was van "de joden" die dat "internationaal kapitaal" zouden beheren.1
Palestijnse slachtoffers
Dat potentieel dreigt inmiddels gerealiseerd te worden via de toenadering tussen de trotskistische IS - zeer actief in de Nederlandse anti-globaliseringsbeweging - en de snel groeiende Arabisch-Europese Liga. De Liga presenteert het Arabische nationalisme als de oplossing voor alle problemen waar migranten in Europa tegenaan lopen.2 De nationalisten kwamen eind november 2002 in het nieuws door de Antwerpse rellen naar aanleiding van de racistische moord op Mohammed Ashrak. De AEL werd volkomen gecriminaliseerd. Ter herdenking van Ashrak en uit "solidariteit met de strijd die de AEL voert" organiseerde de IS op 7 december bij het Belgische consulaat in Amsterdam een bijeenkomst. "Wij willen niet integreren in een maatschappij die winst boven mensen plaatst, die niets geeft om de Palestijnse slachtoffers van de Israëlische terreur", zei IS-chef Peyman Jafari daar.3 Voor sommige linkse activisten was het wellicht onduidelijk waarom Peyman juist de situatie in Palestina er aan de haren bijsleepte. Voor de aanwezige AEL-ers met hun Arabisch-nationalistische opvattingen was Peymans boodschap echter waarschijnlijk zo klaar als een klontje: zowel in Antwerpen als in Palestina zou "het Arabische volk" slachtoffer zijn. Peymans woorden werden waarschijnlijk opgevat als een uitnodiging.
Drie weken later kwam de AEL met "een open brief aan de anti-globaliseringsbeweging" op de proppen.4 "De AEL is per definitie een anti-globaliseringsbeweging", stelt men daarin. "Het Arabische volk en de moslimgemeenschap (Umma) vormen sinds 1991 de speerpunt van de strijd tegen het geweld van de globalisering". En "de anti-globaliseringsbeweging moet aansluiting zoeken bij deze volkeren in verzet", aldus een AEL-medewerker op de Indymedia België-website.5 De open brief is uiterst militaristisch van toon. "Globalisering" zou volgens de AEL oorlog zijn, en daarom zou er geen tijd meer zijn voor een discussie over middelen of doelen. "Vecht dus eerst terug en filosofeer later. Sla eerst terug en maak de morele afweging later." Gevaarlijk zou dat niet zijn, want volgens de AEL-website "is er iets in onze Arabisch-islamitische cultuur dat maakt dat we niet zo laag kunnen zinken, dat zich ertegen verzet om zo barbaars te worden als onze vijand".
Libanon
De AEL meent in de open brief te spreken namens "het Arabische volk", een "volk" dat onafhankelijk van staten zou strijden. "Onze steun aan het verzet van het volk moet uitgesproken en onvoorwaardelijk zijn, ongeacht de ethische en morele dilemma's die we kunnen tegenkomen." Ook steun dus voor de zelfmoordaanslagen op willekeurige mensen door moslimfundamentalisten, die zichzelf overigens liever islamisten noemen. "In Libanon was het verzet tegen Israël succesvol", zo schrijft de AEL, "omdat het een volksfront was, het onderhandelde niet en geen staat had er grip op. Het was een front waar islamisten, nationalisten en communisten zij aan zij vochten voor de vrijheid van hun volk." Zoiets wil men nu ook in Europa. "De anti-globaliseringsbeweging kan geen exclusief marxistische en anarchistische club zijn", schrijft de Liga. "Wij willen geen samenwerking met rechts-extremisten, maar doen een beroep op linksen, centrum-religieuze revolutionairen en progressieve nationalisten om ons in één front te verenigen. De AEL is zelf een voorbeeld van zo'n front." In de ogen van de AEL zijn de "centrum-religieuze revolutionairen", ofwel de moslimfundamentalisten, dus niet extreem-rechts.
"We moeten wapens leveren aan allen die zich verzetten tegen de VS. Want overal ter wereld voert men één strijd: tegen de VS", aldus de AEL-website. "De globalisering" en het streven naar een "empire" worden volgens de open brief voornamelijk voortgedreven door de VS en "multinationals en kartels". Maar het toppunt van "globalisering", de gewelddadigste vorm, zou toch wel het joodse nationalisme zijn: het zionisme. En daarmee maakt de AEL het potentiele antisemitisme in de term "globalisering" openlijk zichtbaar: uiteindelijk vormen de joden het grootste probleem. "Wij steunen iedereen die vandaag strijdt tegen het zionisme en het imperialisme", aldus de AEL-website.
Emancipatie
De open brief van de AEL werd actief verspreid door de IS. Vrijwel tegelijk verscheen er op de IS-website een enthousiast artikel over de AEL, geschreven door het vooraanstaande IS-lid Pepijn Brandon. "Abou Jahjah heeft gelijk", is de veelzeggende titel.6 "De opkomst van het strijdbare multiculturalisme van Abou Jahjah is een verademing", schrijft Brandon. Hij doet voorkomen alsof nationale identiteiten vergelijkbaar zouden zijn met linkse identiteiten. "Trots op de eigen identiteit en weigering de identiteit aan te nemen die het establishment van een onderdrukte groep eist, is een belangrijk element in elke strijd voor emancipatie." En hij gooit nationalisme, "het opkomen voor het eigen volk", op één hoop met de strijd tegen racisme en het patriarchaat. "Vrouwen die zich weigeren te gedragen volgens een opgelegd beeld, homoseksuelen die zich niet aanpassen aan een heteroseksuele norm. Er is geen enkele reden waarom mensen met een Arabische achtergrond dezelfde houding ontzegd zou mogen worden." Het gaat daarbij echter om volledig tegengestelde doelen. Feministen en anti-racisten strijden tegen onderdrukking met als doel opheffing van de verschillen en tegenstellingen. Nationalisten zetten zich daarentegen juist in om de verschillen tussen groepen mensen te behouden en uit te breiden. Daarnaast willen anti-racisten en feministen, en zeker die van radicale huize, alle machtsverhoudingen tussen mensen opheffen. Nationalisten willen echter juist de machtsverhoudingen binnen "het eigen volk" bestendigen. Met andere woorden: in het rijtje feminisme en anti-racisme hoort ook anti-nationalisme thuis, en niet nationalisme zoals de IS wel lijkt te denken.
De vrijage van de IS en de AEL wordt niet door iedereen gewaardeerd. In meer anarchistische kringen moeten velen gelukkig niet veel hebben van nationalisme. Kritiek kwam er bijvoorbeeld van David van het Leidse Eurodusnie. In een open brief 7 aan de IS schrijft hij: "Het mag wat achterhaald klinken, maar ik wijs nationalisme af en zie religie hooguit als een persoonlijke hobby, die mensen maar voor zich moeten houden." Hij verbaast zich erover dat de IS wil verbreden met een groep die voornamelijk zionisme wil bestrijden. "Dat kapitalisme een probleem is, kom ik in de open brief van de AEL niet tegen (het wordt niet eens benoemd)", aldus David. Maar kapitalisme is meer dan "het boze Amerika", schrijft hij. "Ook in Europa en de Arabische landen zijn er mensen en bevolkingsgroepen die profiteren van het kapitalisme, of die er het slachtoffer van zijn." Tot op heden heeft David nog geen reactie ontvangen van de IS of de AEL. Wel stuurde de IS op 9 januari nog de slotverklaring rond van een conferentie in Caïro waarin onder meer staat: "Solidariteit met Irak en Palestina maakt onderdeel uit van de internationalistische strijd tegen de neo-liberale globalisering."
Met het oog op de verkiezingen in 2003 wordt in België inmiddels zelfs gewerkt aan een gezamenlijke kieslijst van de AEL, de stalinistische PvdA, de trotskistische SAP, anti-globalisten en milieu-activisten. In een onderhandelingsverslag constateerde de SAP onder meer dat de AEL het hele Palestijnse verzet steunt, inclusief de moslimfundamentalistische Hamas en Jihad. Ook op andere gebieden bleken er grote meningsverschillen zijn. En hoewel men de standpunten van AEL-leider Abou Jahjah "reactionair" acht, zei de SAP de gesprekken toch voort te willen zetten.8
Palestijnensjaals
Na 11 september 2001 lijkt Palestina meer en meer het verenigende thema te worden voor de "anti-globaliseringsbeweging". Kennelijk kan vooral kritiek op Israël de vele verschillende politieke stromingen die de "anti-globaliseringsbeweging" in Europa rijk is bij elkaar brengen. Naast "de globalisering" wordt tegenwoordig "het zionisme" als het grootste probleem gezien, en zijn Palestijnse vlaggen en sjaals tot een handelsmerk van de beweging geworden. In Italië, het land waar de anti-globaliseringsbeweging misschien wel het grootst en verst ontwikkeld is, lijkt bij de massale demonstraties van de afgelopen tijd de situatie in Palestina tot referentiepunt geworden. Veel activisten spreken van "een wereldwijde intifada tegen de globalisering" en vaak roept men: "Wij zijn allen Palestijnen". Af en toe lijkt het alsof de beweging in Italië minder moeite heeft met de extreem-rechtse regering in eigen land, dan met Sharon een paar duizend kilometer verderop.
"Heeft de Israëlische politiek zich geglobaliseerd?", vroeg de vooraanstaande anti-globaliseringsactiviste en Europees Parlementslid Luisa Morgantini van de Rifondazione Comunista zich in de zomer van 2001 af.9 Ze doelde op de versperringen die in het centrum van Genua opgericht waren om demonstranten van de anti-globaliseringsbeweging weg te houden van de G8-conferentie. Volgens haar had Sharon bij een recent bezoek aan Italië de Italiaanse politie zulke ideeën aan de hand gedaan. Ook de strenge Italiaanse grensbewaking tegen vluchtelingen zou het resultaat zijn van "de globaliseringspolitiek" van Sharon.
Israël-boycot
Toonaangevende Italiaanse anti-globaliseringsorganisaties zoals Ya Basta riepen op 1 maart 2002 een boycot uit van Israëlische producten. Ook minder radicale organisaties zoals ATTAC en de vakbonden doen mee aan de strijd tegen Israël. Acht dagen later demonstreerden in Rome 100.000 anti-globaliseringsactivisten "ter ondersteuning van de intifada". De demonstranten scandeerden dat "de nieuwe Hitler" Sharon moest stoppen met "de volkerenmoord op de Palestijnen". Toen de demonstratie om een joodse wijk werd heengeleid werd er heel wat af gescholden op "de joden". Anti-zionisme brengt haast onvermijdelijk antisemitisme met zich mee.10
Ook in november 2002 tijdens de grote anti-globaliseringsconferentie European Social Forum (ESF) in Florence stond Palestina weer regelmatig centraal. De echtgenote van een gevangen chef van de ultra-nationalistische Fatah-beweging werd als een heldin onthaald op een speciale Palestina-bijeenkomst. Daar werd ook gezegd dat het lijden van "het Palestijnse volk" het "ergste uit de geschiedenis van de mensheid is".11 Bij de bijbehorende anti-oorlogdemonstratie met naar schatting een miljoen deelnemers ging de aandacht ook weer nadrukkelijk uit naar "de Palestijnen". Veel demonstranten keerden zich tegen het bestaansrecht van Israël en niet alleen de aanwezige moslims riepen Allah aan: "Weg met Sharon, man van de oorlog, intifada, insjallah".12
Synagoge
Zelfs de anti-racistische tak van de "anti-globaliseringsbeweging" blijft helaas niet verschoond van antisemitische 'incidenten'. Bij een demonstratie tijdens het internationale grenskamp in Straatsburg in de zomer van 2002 vielen demonstranten een synagoge aan onder het roepen van "Dat zijn de nazi's!". De schade bleef beperkt doordat zo'n 30 collega-activisten het joodse symbool beschermden. Tijdens een workshop over Palestina was er geen enkele kritiek op de moslimfundamentalistische zelfmoordaanslagen op willekeurige Israëliërs. Ook werd een Franse vertaalster bespuugd omdat ze te weinig Israël-vijandig zou vertalen.
Waar komt toch die behoefte vandaan van de anti-globaliseringsactivisten om zich te identificeren met "de Palestijnen", met een "volk"? We leven in een wereld vol oorlogen, burgeroorlogen, dictaturen en bezettingen, vanwaar dan die obsessie met juist Israël? Waarom maken deze inwoners van de wereldmacht EU voortdurend Israël en de VS tot "imperialistische hoofdvijanden"? En waarom stelt men niet gewoon de sociale en politieke strijd in Europa zelf centraal? Een aantal prangende vragen die de activisten van de "anti-globaliseringsbeweging" eens voor zichzelf zouden moeten beantwoorden.
Noten