De Fabel van de illegaal 59, zomer 2003

Auteur: Jelle van Buuren

De Europese ministers van Justitie en Binnenlandse Zaken onderhandelen al ruim 3 jaar over voorstellen om de criteria voor gezinshereniging te harmoniseren. De onderhandelingen bevinden zich inmiddels in het laatste stadium.

De lidstaten vinden dat overal in Europa dezelfde regels voor gezinshereniging moeten gaan gelden. Door de uiteenlopende regelgeving zouden sommige landen nu meer gezinsherenigers over de vloer krijgen dan anderen. In principe zou harmonisatie positief kunnen uitvallen, wanneer alle EU-landen de normen zouden gaan hanteren van de landen met de minst restrictieve regels. In de praktijk gaat het eerder andersom.

Europese Commissie

In 2000 deed de Europese Commissie voor het eerst een voorstel voor een Europees gezinsherenigingsbeleid. De voorgestelde criteria voor gezinshereniging waren relatief liberaal en er was tevens aandacht voor de rechtswaarborgen bij gezinshereniging. De lidstaten onthaalden het voorstel buitengewoon koel. De commissie liep teveel met het hoofd in de wolken, zo luidde de kritiek. De lidstaten wilden minder migranten, en op ruimere mogelijkheden tot gezinshereniging zat men dus niet te wachten. Zeker nu in alle EU-landen het asielbeleid drastisch is aangescherpt en er langzamerhand meer gezinsherenigers dan vluchtelingen de EU binnen komen.

De Europese regeringen deden dan ook alles om het voorstel onderuit te halen. En die politieke ruimte hebben ze. Want de commissie doet de voorstellen, maar de lidstaten hakken uiteindelijk de knopen door. Zo gaat het steeds bij het Europese asielbeleid. De Europese Commissie doet relatief positieve voorstellen, die vervolgens van alle kanten uitgekleed worden door de lidstaten. Want men is alleen voor harmonisatie zolang het niet tegen het nationale beleid ingaat.

Nederland

Nederland was altijd een fervent voorstander van harmonisatie van het asiel- en migratiebeleid. De afgelopen 10 jaar had Nederland namelijk op een aantal punten nog een wat minder restrictief beleid dan andere lidstaten. Via harmonisatie zouden de normen van de andere landen dichter bij de Nederlandse kunnen komen, waardoor migranten en vluchtelingen minder snel speciaal voor Nederland zouden kiezen en dus meer evenredig over Europa gespreid zouden raken.

Maar het Nederlandse vreemdelingenbeleid werd door de kabinetten Kok sterk aangescherpt, onder meer via de invoering van de nieuwe Vreemdelingenwet. Het rariteitenkabinet Balkenende I ging op die lijn verder en richtte zijn pijlen op het gezinsherenigingsbeleid. Want daar zou nog 'winst' te boeken zijn, nu het aantal vluchtelingen door het paarse pionierswerk zo dramatisch gedaald was. Zo werd voorgesteld om 6.000 euro voor een inburgeringscursus te vorderen van huwelijkspartners van buiten de Unie. De helft daarvan zou terugbetaald worden als de cursus met succes zou worden doorlopen. Ook werd gezinshereniging van kinderen boven de 12 jaar moeilijker gemaakt. Bovendien mag voortaan pas op 21-jarige leeftijd met een buitenlandse partner getrouwd worden.

Brussel

De Nederlandse Justitie-ambtenaren die in Brussel over de gezinshereniging onderhandelden krabden zich eens achter de oren. De Europese voorstellen zouden namelijk een bedreiging vormen voor het nieuwe harde Nederlandse beleid wanneer ze ongeschonden de eindstreep zouden halen. En zo bevond Nederland zich plotseling aan de andere kant van de lijn, en moesten de ambtenaren de harmoniseringsvoorstellen actief gaan tegenwerken. Want daarin stond bijvoorbeeld nog dat kinderen tot 18 jaar in aanmerking kwamen voor gezinshereniging.

Samen met Duitsland gooiden de onderhandelaars daarom de kont tegen de krib. Duitsland hanteert al langer een maximumleeftijd van 12 jaar. Volgens de Duitse minister van Binnenlandse Zaken Schily laten veel migranten hun kinderen bewust pas vlak voor hun achttiende verjaardag overkomen, zodat ze zo lang mogelijk een orthodoxe of fundamentalistische opvoeding kunnen krijgen. De commissie ging door de knieën, en paste zijn voorstel aan. Het zou de lidstaten straks vrij staan om bij kinderen boven de 12 eerst te onderzoeken of ze nog wel "integreerbaar" zijn. Zo niet, dan mag gezinshereniging geweigerd worden. Ook op andere punten gaf de commissie toe. Lidstaten mogen eisen dat mensen 2 of 3 jaar legaal op hun grondgebied verblijven voordat hun gezinsleden mogen overkomen. In de voorstellen wordt nu gewerkt met een "flexibele aanpak" waarbij lidstaten mogen afwijken van de algemene regels als hun nationale wetgeving dat toelaat. Zo mag Oostenrijk bijvoorbeeld zijn quotasysteem handhaven. En zo mag gezinshereniging beperkt worden tot getrouwde partners en minderjarige kinderen.

Parlement

Lidstaten mogen straks 9 maanden doen over de beslissing op een aanvraag tot gezinshereniging, en in "complexe zaken" mag deze periode verlengd worden. Ook mogen de lidstaten nadere eisen stellen aan huisvesting en inkomen. En zo is de Nederlandse inkomenseis van 130 procent van het minimuminkomen veiliggesteld. Bovendien mag men de situatie opnieuw bekijken bij verlenging van de verblijfsvergunning. Dat betekent dat overgekomen gezinsleden in principe na een paar jaar weer teruggestuurd kunnen worden als de kostwinner in de tussentijd zijn baan kwijt is of minder is gaan verdienen.

Zo is er uiteindelijk een voorstel overgebleven dat weinig meer heeft te maken met het recht op gezinshereniging. Het maakt het de lidstaten vooral mogelijk om op allerlei punten af te wijken van de algemene regels, en om een restrictief beleid door te zetten of in te voeren. Ook is het voorstel op tal van punten in strijd met internationale mensenrechtenverdragen en internationale verdragen voor de rechten van het kind. Het Europees Parlement verwees het voorstel naar de prullenbak en bestempelde het als asociaal. Maar de Europese Justitieministers trokken zich daar niets van aan en waren vooral blij dat er eindelijk een compromis was.

Den Haag

In de Tweede Kamer kwam vooral het CDA onder vuur te liggen van de oppositie. Wat nou gezinspartij, hoonden PvdA, GroenLinks en SP. Maar volgens het CDA was het voorstel juist wel goed voor het gezin. Het is toch alleen maar beter als kinderen op zo vroeg mogelijke leeftijd met hun ouders worden herenigd? Dat kinderen boven de 12 jaar voorgoed van hun ouders gescheiden blijven als ze niet goed "integreerbaar" zijn - wat dat dan ook moge betekenen - maakte voor het CDA niet uit. Dan moeten de ouders die kinderen gewoon voor hun twaalfde over laten komen. En natuurlijk werd de bekende toverformule uit de kast getrokken: in écht schrijnende gevallen zou de regering de hand over het hart strijken en ook oudere kinderen toestemming geven over te komen. CDA, VVD en LPF toonden zich dan ook tevreden over het resultaat dat minister Nawijn op tafel legde: de gezinshereniging wordt aan banden gelegd, met goedkeuring van Brussel. Eigen kinderen eerst, zou men dat ferme standpunt kunnen noemen.

Terug