De Fabel van de illegaal 59, zomer 2003

Auteur: Harry Westerink

In april 2003 publiceerde de invloedrijke Amerikaanse mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch (HRW) het rapport "Vluchtige steun: de triomf van efficiëntie over bescherming in het Nederlandse asielbeleid". HRW heeft kritiek op de versnelde asielprocedure, de slechte behandeling van minderjarige vluchtelingen (amv's) en het gebrek aan zorg voor afgewezen vluchtelingen. Het ministerie van Justitie probeert in een reactie op het rapport vooral zijn eigen straatje schoon te vegen.

HRW zet in kort bestek de bezwaren op een rijtje die veel organisaties van en voor vluchtelingen al jarenlang tegen het Nederlandse asielbeleid aanvoeren. Een groot probleem vormt de versnelde asielprocedure, ook wel aanmeldcentrum-procedure genoemd. Deze ac-procedure werd in 1994 ingevoerd voor "kansloze" asielaanvragen die in 48 uur afgehandeld moesten worden, zodat de vluchtelingen snel het land konden worden uitgeschopt. De ac-procedure is ook steeds meer gaan gelden voor aanvragen waarvan de IND van tevoren bepaalt dat het onderzoek ernaar niet veel tijd zal vergen. Zo maakt de overheid het zichzelf wel erg gemakkelijk om steeds meer vluchtelingen af te wijzen. Gold de ac-procedure eerst nog voor zo'n 20 procent van de aanvragen, in 2002 werd de versnelde afhandeling al toegepast in ongeveer 60 procent van de gevallen. Minister van Justitie Nawijn suggereerde onlangs zelfs naar 80 procent te streven. Dat percentage lijkt in de praktijk echter inmiddels al gehaald te zijn. Nawijn was voorzichtig genoeg om zijn streefgetal niet als officieel beleid te presenteren, want mogelijk is zo'n van tevoren vastgesteld quotum in strijd met internationaal recht.

Verder verwerpt HRW het dat de overheid alleen nog Burundi, Zuid-Soedan en Centraal-Irak "onveilig" acht, waardoor enkel nog vluchtelingen uit die landen automatisch in de volledige asielprocedure vallen. Volgens HRW stelt Nederland bovendien zoveel visumbeperkingen in, net als de rest van de EU-landen, dat vluchtelingen alleen nog maar via mensensmokkel Nederland kunnen bereiken. Ook levert HRW kritiek op de Raad van State, die heeft geoordeeld dat rechters geen informatie over het vluchtverhaal mogen gebruiken die de vluchteling binnen de 48 uur van de ac-procedure onder de aandacht van de IND had moeten brengen, maar wat hij of zij niet op tijd heeft gedaan. Doordat informatie die beschikbaar komt na die 48 uur geen rol meer mag spelen, is de kans op asiel nog geringer geworden.

Baksteen

HRW wijst erop dat het internationale Verdrag over de rechten van het kind ook van toepassing is op minderjarige vluchtelingen zonder verblijfsstatus. Eerst zou de overheid dus de rechten moeten nakomen die zij als kind hebben, zoals eten en onderdak, en pas daarna zouden ze als vluchteling beoordeeld moeten worden. HRW pleit ervoor om amv's altijd in de volledige asielprocedure toe te laten. De mensenrechtenorganisatie heeft er bezwaar tegen dat de overheid afgewezen minderjarige vluchtelingen als een baksteen laat vallen, zodra men in Nederland een volwassen familielid van de minderjarige heeft gevonden. Deze volwassene wordt dan volledig verantwoordelijk voor de terugkeer van de jonge vluchteling naar het land van herkomst. "Als bijvoorbeeld een oom het kind niet teruggestuurd kan krijgen naar zijn of haar land van herkomst, dan is het kind eenvoudigweg verloren hier en dreigt uitbuiting. Bovendien zijn de volwassenen die de verantwoordelijkheid en zorg hebben gekregen, zelf vluchteling of kunnen ze anderszins moeilijk omgaan met die plotselinge ongevraagde verantwoordelijkheid", aldus VluchtelingenWerk-advocaten in het HRW-rapport. HRW wil verder dat de overheid ook opvang en voorzieningen biedt aan alle vluchtelingen die nog niet volledig zijn uitgeprocedeerd, dus ook aan degenen die in beroep zijn gegaan tegen de afwijzing van hun aanvraag of die een tweede asielaanvraag hebben ingediend. Want die worden nu door de overheid aan hun lot overgelaten en zijn aangewezen op ondersteuning door kerken en particuliere organisaties.

De nogal gematigde aanbevelingen van HRW gaan lang niet zo ver als radicaal-linkse organisaties als De Fabel van de illegaal zouden willen. Toch legt het ministerie van Justitie de wensen stuk voor stuk naast zich neer. Aan het Nederlandse asielbeleid mankeert volgens het ministerie niets. VluchtelingenWerk toonde zich "verbolgen" en "geïrriteerd" over die opstelling, wat echter weinig zoden aan de dijk zal zetten. Want de Nederlandse overheid steekt ook de middelvinger op naar HRW, naast Amnesty International een van de bekendste mensenrechtenorganisaties.

Terug