De Fabel van de illegaal 59, zomer 2003
Auteur: Harry Westerink
Bestrijding van mensensmokkel om migratie te beheersen
Ruim tweederde van de vluchtelingen die Nederland kunnen bereiken, heeft daarbij gebruik gemaakt van mensensmokkelaars en valse papieren. Dat blijkt uit het rapport "Mensensmokkel in beeld 2000-2001", uitgebracht door het Informatie- en Analysecentrum Mensensmokkel (IAM) van het Korps Landelijke Politiediensten. Onder het mom van bestrijding van mensensmokkel wil de overheid de migratie beheersen.
Het "uit winstbejag" begeleiden van mensen van het ene deel van de wereld naar het andere is volgens de Nederlandse strafwet een misdrijf zonder slachtoffers. Daarop staat een gevangenisstraf van maximaal 8 jaar. Mensensmokkel is geen mensenhandel. Bij mensenhandel gaan de handelaren met dwang en valse voorspiegelingen in tegen de wil en de belangen van de verhandelde persoon. Bij mensensmokkel echter is er sprake van een overeenkomst waar beide partijen voordeel bij hebben. De een, de vluchteling, heeft een wens, en de ander, de mensensmokkelaar, levert een dienst. Maar de vluchteling is op deze markt van vraag en aanbod wel enorm afhankelijk van de "reisbegeleiders", die gigantische winsten maken. De EU bestrijdt mensensmokkel niet zozeer wegens de uitbuiting van die vluchtelingen, maar meer om te voorkomen dat ze Europa kunnen bereiken. De Europese beleidsmakers veroorzaken de groei van mensensmokkel. Hoe repressiever het beleid wordt, hoe moeilijker vluchtelingen Europa kunnen bereiken en hoe afhankelijker zij worden van mensensmokkelaars. En naarmate het moeilijker wordt om Europa te bereiken zullen de mensensmokkelaars meer geld vragen en zullen de vluchtpogingen gevaarlijker worden. Daarop zullen de regeringen nog strenger beleid afkondigen en de grensbewaking nog verder opvoeren, waardoor vluchtelingen op hun beurt nog afhankelijker worden van de illegale reisbranche.1 Een neerwaartse spiraal die voor vluchtelingen steeds meer ellende oplevert.
Economische transactie
Volgens het rapport is sprake van mensensmokkel als een persoon "illegaal de grens is overgegaan, georganiseerde hulp heeft gekregen en een reissom heeft betaald om zich toegang tot Nederland te verschaffen. Mensensmokkel heeft veel raakvlakken met het ruimere begrip illegale migratie. Daaronder wordt verstaan het al of niet georganiseerd omzeilen van grensbewakings- en toelatingsprocedures dan wel het misleiden van instanties die zich namens Nederland bezig houden met de handhaving van deze procedures, teneinde Nederland illegaal in te reizen of er illegaal te verblijven." Bij wijze van steekproef onderzocht de IND de reisverhalen van zo'n 6.000 vluchtelingen. Daaruit bleek dat ze vrijwel allemaal hulp hadden gekregen bij hun reis. Ruim tweederde verklaarde daarvoor ook te hebben betaald. Verder bleek dat het overgrote deel geen geldig grensoverschrijdingsdocument kon overleggen. Mensensmokkel vormt zo het middel bij uitstek om te kunnen vluchten voor armoede en vervolging.
"Het gegeven dat een asielzoeker gesmokkeld zou zijn, zegt in het algemeen niets over de gegrondheid van zijn of haar asielverzoek", aldus het rapport. Daarmee wordt de conclusie bevestigd die jaren geleden al werd getrokken in het onderzoek "Toevlucht zoeken in Nederland", uitgevoerd door het onderzoeksbureau WODC van het ministerie van Justitie. Vluchtelingen die met behulp van "reisbemiddeling" zijn gekomen, blijken zelfs iets vaker dan anderen uiteindelijk een verblijfsvergunning te krijgen.1
Het IAM analyseerde 36 mensensmokkelzaken die tot strafrechtelijke veroordelingen hebben geleid. Daaruit bleek dat vooral de gesmokkelde zelf in belangrijke mate bepaalde waar de reis naar toe ging. "De manier waarop de bestemming in deze zaken werd bepaald, had de kenmerken van een economische transactie (vraag en aanbod); de gesmokkelden waren zeker niet volkomen afhankelijk van de smokkelaar bij de keuze van de bestemming." Verder bleek "dat de gesmokkelden niet de bedoeling hadden om uit eigen beweging een legale verblijfsstatus te krijgen. Zij waren blijkbaar van plan om een bestaan als illegaal te leiden in Nederland. Hierbij ging het vooral om Bulgaren, Roemenen, Oekraïners, Egyptenaren en Marokkanen. Doel van deze mensen was het verrichten van illegale arbeid in de tuinbouw of de horeca." Konden dergelijke migranten in de jaren 60 op uitnodiging van de overheid nog als "gastarbeiders" komen werken, tegenwoordig moeten ze hun toevlucht nemen tot de dure en risicovolle methode van mensensmokkel. Door het harde beleid is migratie bijna alleen nog maar mogelijk via gedrag dat de overheid brandmerkt als "criminaliteit".
Etnische koloniën
De EU wil niet alleen vluchtelingen weren die al aan de poorten van Fort Europa staan, maar ook voorkomen dat ze vanuit hun eigen land richting Europa vertrekken. Uit "Mensensmokkel in beeld" blijkt hoeveel nadruk de overheid legt op "inzicht in de reisroutes" die vluchtelingen afleggen. Meer kennis daarover levert meer mogelijkheden op om "preventieve maatregelen tegen illegale migratie en mensensmokkel" te kunnen nemen. De IND heeft speciale immigratiemedewerkers gestationeerd in steden als Nairobi, Bangkok, Istanbul en Peking om die routes zo goed mogelijk in kaart te brengen. Zo blijken Moskou, Minsk en Kiev samen al enige jaren "de gouden driehoek" te vormen van illegale migranten en smokkelorganisaties. "De Russische hoofdstad fungeert in deze driehoek als verzamelpunt van migranten uit Zuidoost-Azië, het Nabije Oosten, de GOS-staten en Afrika. Een groot deel van deze migranten heeft zich een doorreis naar West-Europa ten doel gesteld. Rusland wordt echter zelf ook in toenemende mate geconfronteerd met illegale migranten die werk zoeken in de handel en de bouwsector. De snel groeiende etnische 'koloniën' van migranten in en rond Moskou hebben hun eigen aantrekkingskracht op nieuwe migranten."
Volgens het rapport lopen mensensmokkelaars en illegale migranten vooruit op de toetreding van een aantal Centraal- en Oost-Europese landen tot de EU. Die zijn van doorgangslanden in bestemmingslanden aan het veranderen. Het aantal migranten dat zich daar blijvend wil vestigen, neemt toe. "Het is dan ook te verwachten dat deze landen op termijn te maken krijgen met dezelfde problematiek die in veel West-Europese bestemmingslanden al langer bestaat." Ook Nederland zou van karakter veranderen: minder bestemmingsland en meer doorgangsland. Migranten reizen namelijk steeds vaker door naar Groot-Brittannië, waar de administratieve apartheid nog wat minder ver is doorgevoerd dan in Nederland.
Kliklijn
Net als in andere EU-landen probeert de overheid de landen van herkomst van veel vluchtelingen ertoe te bewegen om meer te ondernemen tegen mensensmokkel en illegale migratie. "Sinds het drama in Dover, waarbij 58 Chinezen in een vrachtwagen op weg naar Groot-Brittannië de dood vonden, is Nederland een politieke dialoog over illegale migratie gestart met China", aldus het rapport. Nederland oefent met die "dialoog" zware druk uit op de Chinese overheid om de grenzen dicht te spijkeren. Als dat onvoldoende lukt, dan moet China ertoe worden aangezet om Chinese vluchtelingen terug te nemen. "De Chinese autoriteiten tonen zich redelijk coöperatief, hoewel de bereidheid om onderdanen terug te nemen waarvan de identiteit niet is vastgesteld, gering is." Nederland bereidt daarom "een samenwerkingsprogramma" met China voor, met geld uit het budget van Ontwikkelingssamenwerking. In 2001 werd ook nog de "Ama-pilot China" uitgevoerd. "Nederlandse posten" deden in China identiteitsonderzoek naar alle Chinezen die in Nederland als alleenstaande minderjarige asiel hadden aangevraagd. "Deze identiteitsonderzoeken leverden zeer relevante informatie op over de achtergrond van de Chinese asielzoeker", zodat die vluchtelingen voortaan gemakkelijker teruggestuurd kunnen worden. "Omdat de Chinese asielzoekers in Nederland uit een klein aantal gebieden afkomstig zijn, is de verwachting dat uitzetting een groot ontmoedigend effect heeft op andere potentiële migranten."
Het onder druk zetten van China blijkt succes te hebben: "Sinds "Dover" geeft China meer prioriteit aan het bestrijden van illegale migratie; de strafmaat voor mensensmokkel is inmiddels verhoogd. Men beschouwt deze tragische gebeurtenis als gezichtsverlies voor de Chinese overheid en daarom wordt veel publiciteit gegeven aan de voortvarender aanpak van het probleem van illegale migratie. Illegale migranten die voor vertrek uit China opgepakt worden, worden soms voor korte tijd heropgevoed of krijgen een boete. De overheid voert op diverse plaatsen propagandacampagnes om mensensmokkel tegen te gaan. Er zijn televisieseries en krantenartikelen gemaakt over de risico's van illegale migratie."
Het rapport bevat ook een overzicht van het beleid van andere landen van herkomst tegen "potentiële migranten". De EU-landen moedigen dat beleid enthousiast aan en ondersteunen het ook financieel. Hoe meer vluchtelingen terug mogen, hoe groter de financiële prikkel.2 In Sierra Leone wordt "het politie-, justitie- en grensbewakingsapparaat inmiddels met hulp van buitenlandse donoren weer opgebouwd". In het geval van Angola blijkt het probleem te zijn dat Angolezen zo gemakkelijk hun land kunnen verlaten. "Indien een potentiële migrant namelijk kan aantonen dat hij een Portugese voorouder heeft, kan hij aanspraak maken op de Portugese nationaliteit. Dit vergemakkelijkt de toegang tot het Schengen-gebied aanzienlijk; door de Portugese autoriteiten in Luanda worden veel visa afgegeven." Dat is zeer tegen de zin van de Nederlandse overheid, omdat veel alleenstaande minderjarige vluchtelingen (amv's) afkomstig zijn uit Angola. Daarom is men "een overleg gestart" met Angola en Portugal, met als doel om de Angolezen toch vooral in Angola te houden. Roemenië daarentegen zou meer "vooruitgang" hebben geboekt bij het "indammen" van migratie. Zo heeft de Roemeense overheid "voor burgers een kliklijn ingesteld" om illegalen aan te kunnen geven. Voor kandidaat-lidstaten van de EU heeft de Europese Commissie "het samenwerkingsprogramma" Phare opgesteld. Aan Hongarije gaf men bijvoorbeeld 76 miljoen euro voor de verbetering van de grensbewaking.
Nep-Nederlanders
"Mensensmokkel in beeld" besteedt ook aandacht aan "identiteitsfraude", "misbruik van identiteit en identiteitsgegevens, waarmee een persoon de bedoeling heeft om op onrechtmatige wijze aanspraak te maken op overheidsprestaties, of zich anderszins onrechtmatig te bevoordelen." Met "een valse of pseudo-identiteit" kan een illegale migrant toegang krijgen tot voorzieningen waarvan hij door de overheid juist is uitgesloten, zoals ziektekostenverzekeringen, uitkeringen, huursubsidie, studiefinanciering en wit werk. Met dat soort "fraude" zou de administratieve apartheid worden ondermijnd, en dat bevalt de overheid niet. Media schreeuwden over deze "fraude" moord en brand: "Nep-Nederlanders overspoelen het land". "Een alarmerende hoeveelheid mensensmokkelaars en illegalen gebruikt valse of gestolen Nederlandse paspoorten om ongestoord ons land binnen te komen." 3
Om "identiteitsfraude" tegen te gaan wil de overheid "biometrische gegevens" gaan opnemen in officiële documenten, zoals vingerafdrukken en gegevens over het gezicht of over de iris van de ogen. "Als biometrische gegevens in een reisdocument zijn opgenomen, kan op basis daarvan worden geverifieerd of de persoon die het document toont ('toner') daarvan ook de rechtmatige eigenaar is ('houder'). Dit is betrouwbaarder dan de bestaande mogelijkheden voor verificatie, die beperkt zijn tot de vergelijking met de pasfoto en eventueel de handtekening." Om de Nederlandse burger goed schrik aan te jagen, wijst het rapport erop dat "valse of vervalste identiteitsdocumenten" niet alleen gebruikt kunnen worden door "criminelen", maar ook door "terroristische organisaties". Het rapport gaat daarom ook in op de AIVD, de voormalige BVD, die tot taak heeft "om illegale migratie te bezien in termen van veiligheidsrisico's". De AIVD doet onderzoek naar "kwartiermakers", "in Nederland verblijvende vreemdelingen die de komst van (illegale) migranten naar Nederland vanuit Nederland voorbereiden of vergemakkelijken". Daarbij is voor de AIVD "de centrale vraag of de - in Nederland voorbereide - migratiebeweging een politiek en/of religieus doel dient dat de Nederlandse democratische rechtsorde en andere staatsbelangen aantast". De AIVD is "tot nu toe niet gestuit op - in Nederland geboren en getogen - allochtonen die als kwartiermaker voor islamistische terroristen optreden". Maar de stemming is wel weer gezet. De burger wordt ingepeperd dat illegale migratie gebruikt wordt door "islamistische terroristen". Met die stemmingmakerij, die er zeker na de aanslagen van 11 september 2001 ingaat als koek, kan de overheid nieuw repressief beleid goed verkopen.
Noten