De Fabel van de illegaal 60/61, najaar 2003
Auteur: Harry Westerink
Verblijfsbelasting nekt migranten en vluchtelingen
Per 1 januari 2003 zijn de bedragen die migranten en vluchtelingen voor de aanvraag en verlenging van verblijfsvergunningen moeten betalen, enorm gestegen. In sommige gevallen zijn die "leges" zelfs met meer dan 1.000 procent verhoogd. Wie die verkapte verblijfsbelasting 1 niet betaalt, wordt illegaal of blijft illegaal. Een groot aantal organisaties protesteert daartegen.
Bijna alle "vreemdelingen" worden door de tariefsverhogingen getroffen. Vooral arme gezinnen, bijvoorbeeld met veel kinderen, met slechts één ouder of met schulden, komen in grote financiële problemen. "Het zal zeker voorkomen dat mensen die echt geen mogelijkheid hebben om de leges te betalen, dan maar geen verlenging aanvragen en in de illegaliteit belanden", aldus Joëlle de Poorte, medewerkster van de multiculturele organisatie Forum.2 Ze geeft een voorbeeld. De vrouw en drie kinderen van een erkend vluchteling zijn in 2002 op grond van gezinshereniging toegelaten. Voor de verlenging van hun verblijfsvergunning moeten ze 1.140 euro betalen. "De man mist zijn armen en heeft geen werk. Het gezin moet van een bijstandsuitkering rondkomen en heeft de Sociale Dienst gevraagd om dit bedrag te betalen uit de bijzondere bijstand. De Sociale Dienst beraadt zich hier nog over. Het gezin dient de leges echter op korte termijn te betalen, omdat anders hun aanvraag niet in behandeling wordt genomen en zij illegaal worden." 3 De verhogingen vormen zo "een verkapte toelatingsvoorwaarde voor minder kapitaalkrachtige vreemdelingen".2
In 1998 vond de toenmalige minister van Justitie het verhogen van de "leges" nog "niet opportuun", "omdat hierdoor de toelatingsmogelijkheden in belangrijke mate zouden worden beperkt". Minister van Vreemdelingenzaken Nawijn van het vorige kabinet benadrukte dat de verhogingen juist daarom door hem zijn ingevoerd.2
Vreemdeling pesten
Volgens de juristen Groenendijk en Kortmann zijn de verhogingen op te vatten als "een door de overheid georganiseerde vorm van vreemdeling pesten". "Het ministerie van Justitie vraagt van een gezin dat van het minimumloon moet rondkomen, dat het twee maal een maandsalaris voor de eerste aanvraag en voor elke verlenging bijna anderhalf maandsalaris betaalt." In Nederland geboren en getogen kinderen van legale migranten hebben recht op een verblijfsvergunning voor onbepaalde tijd. Die vergunning kan alleen worden geweigerd, als er sprake is van zeer ernstige criminaliteit. Maar door 890 euro aan "leges" te moeten betalen wordt "de wettelijke aanspraak op die vergunning voor grote groepen tweede generatie-migranten sterk uitgehold".1
Groenendijk en Kortmann wijzen erop dat de behandeling van een aanvraag voor een verblijfsvergunning "gemiddeld nog geen uur" vergt. De verlenging van een al toegekende verblijfsvergunning levert de overheid in het algemeen nog minder werk op. Tot mei 2002 kostte zo'n verlenging de "vreemdeling" dan ook geen geld. Maar nu moet men daar maar liefst 285 euro voor betalen. Ook eerste aanvragen voor een verblijfsvergunning voor gezinshereniging zijn meestal "een routineklus", aldus de juristen. "De inhoudelijke beoordeling of de vreemdeling aan alle voorwaarden voldoet, vond immers kort tevoren plaats bij de beoordeling van de machtiging tot voorlopig verblijf. Voor die machtiging heeft de vreemdeling al apart betaald." 1 Hoewel de overheid er dus niet veel tijd en menskracht in moet steken, klopt men wel steeds meer geld uit de zakken van de "vreemdelingen".
Protestbrief
Forum heeft onderzocht hoe gemeenten omgaan met aanvragen voor bijzondere bijstand om de "leges" te kunnen betalen. Gemeenten blijken die aanvragen meestal af te wijzen. Toen de bedragen nog niet zo hoog waren, wilden kerken en allerlei ondersteuningsorganisaties voor vluchtelingen nog wel eens geld geven. Maar door de enorme verhogingen dreigt die steun nu ook te verdwijnen. Migranten en vluchtelingen zullen de "leges" dan ook steeds moeilijker kunnen opbrengen.
Omdat deze verblijfsbelasting in vergelijking tot andere EU-landen zo hoog is, mag verwacht worden dat migranten en vluchtelingen Nederland meer en meer zullen gaan mijden. In Groot-Brittannië worden helemaal geen "leges" voor verblijfsvergunningen geheven. In Duitsland kosten de verblijfsvergunningen maar enkele tientallen euro's. In België zijn de kosten gelijk aan die van de identiteitskaart voor Belgen, zo'n 10 euro. "Als de regering via de leges bepaalde vormen van arbeidsmigratie wil afremmen", aldus Groenendijk en Kortmann, "dan is het redelijk die kosten bij de werkgevers in rekening te brengen en niet bij de arbeidsmigranten en hun gezinsleden. Voor de afgifte van tewerkstellingsvergunningen aan werkgevers worden echter geen leges geheven." 1
"Nergens in Europa zijn de leges zo hoog als in Nederland", stelt advocaat Dirk Schaap, die namens een groot aantal organisaties - waaronder de FNV, VluchtelingenWerk Nederland en allerlei zelforganisaties van migranten en vluchtelingen - de verhogingen aanvecht. Omdat minister van Vreemdelingenzaken Verdonk niet reageerde op hun protestbrief, zijn de organisaties inmiddels naar de rechter gestapt. Ze willen dat die de verhogingen ongedaan maakt.
Niet alleen "vreemdelingen" met een verblijfsvergunning, maar zeker ook illegale arbeidsmigranten en afgewezen vluchtelingen zijn door de verhogingen in het nauw gebracht. Dat blijkt uit verhalen van bezoekers van het wekelijks inloopspreekuur van De Fabel van de illegaal. Het is al voorgekomen dat de aanvraag van een illegale arbeidsmigrant niet in behandeling werd genomen door de politie Hollands Midden, omdat hij de "leges" van 430 euro niet kon betalen. De Fabel heeft wethouder Rabbae gevraagd om bijzondere bijstand toe te kennen aan mensen die daar in verband met de verhogingen een beroep op doen. Ook dringt De Fabel er bij de gemeente Leiden op aan om te protesteren tegen het schandalige beleid van de landelijke overheid.
Noten
Een aanvraag voor een "verblijfsvergunning bepaalde tijd" kost 430 euro. Voor kinderen onder de 12 jaar is dat 285 euro. Verlengingen van verblijfsvergunningen waren vroeger gratis, maar kosten nu 285 euro. Voor een "verblijfsvergunning onbepaalde tijd" moet men 890 euro ophoesten. Een gezin van twee ouders met twee kinderen boven de 12 jaar en een kind jonger dan 12 jaar moet dus voor de eerste "verblijfsvergunning bepaalde tijd" in totaal 2.005 euro betalen. Elke verlenging kost dat gezin 1.425 euro, ook als de aanvraag wordt afgewezen. De leges zijn in één jaar tijd gestegen met percentages van 300 tot 1.150.
Als men een verblijfsvergunning aanvraagt, dan heeft men toestemming van de overheid nodig om de beslissing op de aanvraag in Nederland te mogen afwachten. Die toestemming heet "machtiging voorlopig verblijf" (mvv). Kosten: 50 euro. Als iemands paspoort is verlopen en hij heeft een geldig paspoort nodig, dan is hij al snel 70 euro kwijt. Als men buitenlandse documenten door de overheid moet laten goedkeuren, zoals geboorteakten en huwelijksakten, dan hangt daar ook een prijskaartje aan vast van zo'n 70 euro per stuk. Voor een vijftal "probleemlanden" (Pakistan, India, Ghana, Nigeria en de Dominicaanse Republiek) kost dat zo'n 140 euro per document. Volgens de overheid komen uit die landen namelijk veel valse documenten, en daarom worden de documenten extra gecontroleerd. Ontbreekt de geboorteakte, dan wordt een DNA-test gedaan. Kosten: 199 euro. Moet er een inburgeringscursus worden gevolgd, dan moet de migrant in de toekomst zelf het cursusgeld van 6.000 euro voorschieten. Een deel daarvan wordt terugbetaald als de cursus met goed gevolg wordt afgelegd.