De Fabel van de illegaal 62, januari/februari 2004

Auteur: Eric Krebbers

Strijden met migranten en vluchtelingen

Radicaal-links kent een lange traditie van steun aan vluchtelingen. Meestal ging het daarbij om solidariteit met kameraden die hun eigen land moesten ontvluchten. Zoals bijvoorbeeld Duitse communisten die vanaf de jaren 30 opgejaagd werden door de nazi's, en Chileense activisten die na 11 september 1973 de dictator Pinochet wilden overleven. Voor andere vluchtelingen en migranten had radicaal-links minder aandacht. Dat veranderde langzaam vanaf halverwege de jaren 80, onder meer onder invloed van de acties van de militante groepen Revolutionaire Zellen en Rote Zora (RZ) in Duitsland. Die pleegden aanslagen op doelen die te maken hadden met het repressieve overheidsbeleid tegen vluchtelingen en migranten. Beter dan het moeizaam steunen van allerlei nationale bevrijdingsbewegingen ver weg, kunnen anti-imperialisten, autonomen en feministen internationale solidariteit concreet vorm geven door hier samen met vluchtelingen en migranten uit die landen te strijden, schreven de RZ. Dat was aanleiding voor veel discussies onder Duitse activisten, discussies die later ook Nederlandse activisten beïnvloedden via vertalingen in radicaal-linkse bladen als De Zwarte. Rond 1990 besloten enkele groepen daarop het migratiebeleid en racisme tot de centrale politieke speerpunt te maken. Dat deed ook de groep activisten die in 1990 het politiek informatiecentrum De Invalshoek oprichtte, later omgedoopt tot De Fabel van de illegaal.

Het is voor radicaal-links belangrijk om verzet te organiseren, juist ook daar waar de onderdrukking het grootst is. Begin jaren 90 begonnen de maatschappelijke tegenstellingen rond migratie zich steeds verder toe te spitsen. De overheid begon met de invoering van allerlei maatregelen die opgesteld waren door de commissie Zeevalking om actiever hele groepen migranten en vluchtelingen te illegaliseren en uit te sluiten. Maatregelen als de sofi-nummers, de identificatieplicht en de Koppelingswet. Die verscherping ging samen met een groeiende racistische hetze die werd aangejaagd door opiniemakers als de toenmalige VVD-leider Bolkestein. Migranten en vluchtelingen werden de eerste slachtoffers van verslechteringen, zoals de identificatieplicht en de flexibilisering van arbeid, die later ook andere achtergestelde groepen zouden treffen.

Het is ook bekend dat migranten en vluchtelingen altijd grote sociale veranderingen teweeg hebben gebracht in de samenlevingen waarin ze zich vestigden. Veel grote opstanden en revoluties in de geschiedenis werden gedragen door migranten en vluchtelingen, denk bijvoorbeeld aan de Spaanse revolutie van 1936 waarbij veel arbeidsmigranten uit zuid-Spanje een voortrekkersrol vervulden. De nieuwkomers zijn vanzelfsprekend niet altijd verenigd in politieke structuren met gezamenlijke doelen, maar toch vormen ze letterlijk een sociale beweging, in de zin van mensen in beweging. En waar sociale beweging is, liggen altijd politieke mogelijkheden. Migranten en vluchtelingen worden tegenwoordig gedwongen om een omgang te vinden met de maatschappelijke uitsluiting, het heersende racisme en de uitbuiting. Ze bekijken de wereld meestal met wat andere ogen. Vaak brengen ze uit hun landen van herkomst meer collectieve denkwijzen mee, die zeker niet geïdealiseerd moeten worden, maar die in het westen onder invloed van de individualisering vrijwel volkomen verdwenen zijn. Daardoor zijn de nieuwkomers eerder geneigd om te zoeken in de richting van collectieve oplossingen voor hun problemen. Ze bevinden zich echter tussen twee werelden en kunnen niet meer zomaar terugvallen op hun oude gewoonten, waardoor de kans op het ontstaan van nieuwe ideeën groeit. Dat kan resulteren in politieke zelforganisaties en in nieuwe vormen van verzet. Het is aan radicaal-linkse groepen als De Fabel van de illegaal om ook contact te leggen met deze nieuwkomers, om alert en erbij te zijn, en om samen dat potentiële verzet te stimuleren en radicaal-links in te vullen.

Dat betekent niet dat radicaal-links vluchtelingen en migranten moet beschouwen als de nieuwe arbeidersklasse of als een soort "revolutionaire voorhoede". Uit het simpele feit dat bepaalde categorieën mensen onderdrukt zijn, volgt niet automatisch dat hun opvattingen en strijden aansluiten bij die van radicaal-links. Alle klassen en categorieën mensen zijn immers het product van de historisch gegroeide patriarchale, kapitalistische en racistische machtsverhoudingen. In het verleden hebben enkele radicaal-linkse groepen wel eens teveel hun eigen streven naar bevrijding en revolutionaire maatschappijverandering geprojecteerd op migranten en vluchtelingen en hun zelforganisaties, en hen vervolgens tot een soort revolutionair subject omgefantaseerd. Als de arbeiders geen revolutie willen, dan maar gokken op de buitenlanders, zo werd dan gedacht. Die zouden immers vanwege hun uiterst slechte levensomstandigheden "objectief" de revolutionaire behoefte hebben om de maatschappij omver te werpen. In werkelijkheid blijken verbanden van migranten en vluchtelingen vanwege hun ondergeschikte maatschappelijke positie juist vaak relatief machteloos.

Dat geldt vanzelfsprekend in nog versterkte mate voor zelforganisaties van geïllegaliseerden. De leden van dat soort organisaties willen meestal vooral één ding, en dat is zekerheid, een verblijfsvergunning. En om daar voor in aanmerking te komen moeten ze geaccepteerd worden door de overheid. Hun acties blijven daarom juist vaak uitzonderlijk braaf. Toch kunnen de eisen van geïllegaliseerden tijdens hun strijd voor legalisering soms snel scherper worden, en in radicaal-linkse richting gaan. Acties beginnen vaak vanuit een specifieke groep vluchtelingen of migranten, maar kunnen zich als gevolg van intensieve onderlinge discussies ontwikkelen tot een strijd voor algemene gelijkheid, gezamenlijkheid en solidariteit. Iets waar men bij veel Nederlanders tegenwoordig niet meer mee hoeft aan te komen. Fundamentele leuzen als "Samen vechten voor gelijke rechten" en "Geen mens is illegaal" kwamen zo bijvoorbeeld centraal te staan binnen de beweging van "witte" illegale arbeidsmigranten. En juist omdat hun eigen leven op het spel staat, weigeren geïllegaliseerden zich tijdens legaliseringscampagnes vaak neer te leggen bij de vermeende "onhaalbaarheid" van bepaalde eisen. Hun campagnes kunnen zich zodoende kenmerken door een enorme strijdbaarheid en radicalisering. En dat is in deze barre rechtse tijden voor radicaal-links een belangrijk gegeven.

Terug