De nieuwe bouwstenen van Fort Europa

International Airports Plan

Met dit plan wil men de grenscontroles op luchthavens harmoniseren via praktische procedures voor de controle op documenten, en informatie-uitwisseling over valse documenten. Daarvoor is onder meer een speciaal communicatiesysteem in het leven geroepen, het European Border Information Network (Eu.BIN). De grensbewakers die meedoen aan het project dragen een speciaal logo op het uniform. In Italië komt bovendien een Air Borders Centre (ABC) op het vliegveld Fiumicino in Rome. Dat centrum is verantwoordelijk voor de praktische informatie-uitwisseling, maar maakt op basis van de gegevens ook risicoanalyses die in de toekomst gerichte en gezamenlijke grenscontroles mogelijk moeten maken. Zodra bijvoorbeeld een lidstaat een nieuwe tendens ontdekt - meer vluchtelingen uit een bepaalde regio, nieuwe methoden voor de vervalsing van documenten - moet dit gemeld worden aan het ABC, dat dan de overige lidstaten waarschuwt. In het ABC komen verbindingsofficieren uit de andere lidstaten te werken. Het ABC moet later verbonden worden met andere Europese grensbewakingscentra, de douane en de luchtvaartmaatschappijen. Ook Europol is erbij betrokken. In 2003 organiseerde men samen met andere nieuwe centra, zoals het Land Borders Centre en het Risk Analysis Centre, de eerste gezamenlijke operaties. Die richtten zich op illegale immigratie uit China, en op het aanvragen van visa onder valse voorwendselen. In totaal werden 44 illegale Chinezen en drie van hun reisagenten gearresteerd, en er werden 19 vervalste documenten ontdekt. De operatie duurde van 11 tot 14 november 2003 en vond plaats op 13 luchthavens. Het resultaat wordt in een evaluatiedocument als "zeer positief" omschreven.

External Border Practioners Common Unit

Dit moet een soort overkoepelende instantie worden die toezicht houdt op de uitwerking van alle grensbewakingsplannen die de ministers afspreken. De unit kan gezamenlijke operaties vaststellen, uitgevoerde projecten evalueren, in noodsituaties ingrijpen om snelle actie van de lidstaten te vragen en de coördinatie verzorgen tussen alle nieuwe ad hoc-organen die zijn ingesteld. Het geheel krijgt een netwerkkarakter, wordt bemensd door de chefs van de nationale grensbewakers, en is onderdeel van een ambtelijk comité dat voor de grensbewaking in Europa verantwoordelijk is.

Netwerk van immigratieverbindingsofficieren

De meeste EU-lidstaten hebben de afgelopen jaren immigratieverbindingsofficieren geplaatst in landen buiten de Unie. Die moeten de contacten tussen de beide landen verzorgen en trends in migratie ontdekken. Soms adviseren ze de gastlanden en geven ze technische hulp op het gebied van vervalste documenten en controleprocedures. Nu denkt men eraan om al die verbindingsofficieren samen te brengen in een netwerk, zodat men van elkaars kennis kan profiteren. Maar die officieren hebben vaak verschillende taken en bevoegdheden. Zo bestaan er immigratieverbindingsofficieren, luchthavenverbindingsofficieren, documentenadviseurs, technische adviseurs en consulaire specialisten. En de lidstaten streven ook niet allemaal dezelfde politieke doelen na in hun betrekkingen met de gastlanden. Ook is de vraag wie zo'n netwerk gaat betalen. Toch wordt er inmiddels gewerkt aan gezamenlijke opleidingen en een gezamenlijk handboek voor verbindingsofficieren. Het netwerk zou uiteindelijk landen moeten omspannen als Rusland, Turkije, Thailand, Pakistan, Polen, China, Tsjechië, Marokko, Colombia, Sri Lanka, Libanon, Nigeria, Mali en Senegal. De lidstaten zijn het inmiddels eens geworden over de voorwaarden waaraan het netwerk moet voldoen en er zijn afspraken gemaakt over verbeterde samenwerking en informatie-uitwisseling.

Integrated Risk Analysis

In Helsinki is een Risk Analysis Centre (RAC) opgericht. Dit centrum moet twee maal per jaar een diepgravende risicoanalyse maken van de gevaren die de buitengrenzen van de Unie bedreigen, en voorstellen doen voor verbetering. De analyses zijn vertrouwelijk.

Illegale immigratie over zee

Een groeiend probleem vormt volgens de EU de illegale immigratie over zee via veerboten, vrachtschepen, visserboten, pleziervaartuigen en kleine rubberbootjes. Men heeft een pakket maatregelen voorbereid, waaronder controles met onder meer hoogtechnologische bewakingsapparatuur, gezamenlijke zeepatrouilles, en scherpere controles in havens en op schepen. Ook wil de EU afspraken maken met de landen waaruit de meeste schepen vertrekken. Die moeten hun grenscontrole opvoeren, en bereid zijn opgepakte migranten direct terug te nemen.

Coördinatiecentrum voor onderzoek naar illegale immigratie en georganiseerde criminaliteit

Frankrijk heeft de oprichting voorgesteld van een coördinatiecentrum dat zich speciaal richt op de verbanden tussen illegale immigratie en georganiseerde criminaliteit. Mensensmokkelaars zouden dankbaar gebruik maken van gaten in wetgeving en controle. Naast de uitwisseling van operationele informatie moet het centrum bijdragen aan de harmonisatie van opsporingsmethoden en gezamenlijke onderzoeken coördineren.

Land Border Centre

Dit centrum zit in Duitsland en richt zich op de training van grenswachten, op informatie-uitwisseling en op de voorbereiding van gezamenlijke operaties. De opzet en doelstellingen zijn vergelijkbaar met die van het Air Border Centre in Italië.

Sea Borders Centre

Met centra voor de landgrenzen en voor de luchthavens kon een centrum voor de zeegrenzen natuurlijk niet uitblijven. Dat komt in Griekenland en is een duplicaat van die andere twee. Spanje heeft later voorgesteld om in Madrid een vergelijkbaar centrum te vestigen om concrete gezamenlijke operaties te coördineren.

Kenniscentrum opsporingstechnologie

Dit centrum zit in Dover en richt zich op de inzet van technologische middelen om illegale immigratie te ontdekken. Engeland heeft al een aantal methoden ontwikkeld en wil die graag met de andere lidstaten delen. Het gaat onder meer om kooldioxide-detectoren (die meten het kooldioxideniveau in de laadruimte van een voertuig via een sonde die onder het dekzeil wordt geplaatst), hartslagdetectoren (die maken gebruik van seismische technologie om de minimale beweging te detecteren die de hartslag in een voertuig veroorzaakt), röntgenscanners (die produceren kwalitatief hoogwaardige beelden en kunnen bij alle soorten voertuigen worden gebruikt om verstekelingen of smokkelwaar op te sporen), en zeer verfijnde scanners die lichaamswarmte van vluchtelingen en migranten in rijdende en afgedekte voertuigen kunnen waarnemen. Het kenniscentrum zou een mobiel team runnen dat met al deze apparatuur opereert aan EU-buitengrenzen die veel migranten en vluchtelingen doorlaten.

Gezamenlijke operaties aan de buitengrenzen

Sinds 2002 heeft men een aantal gezamenlijke grensbewakingsoperaties georganiseerd. Een ruwe greep: Project Zeegrenzen (havencontroles en controle op volle zee, georganiseerd door Spanje, Griekenland, Italië en Engeland); operatie VISA (tegen misbruik van Schengenvisa); Project Deniz (een inlichtingenproject geleid door Engeland om informatie te vergaren over illegale immigratie vanuit Turkije); Project Impact 2 (een door Engeland geleid project om de heropgerichte grensbewakingsdiensten van de republieken Servië en Montenegro op te leiden en te adviseren over immigratie); Project Ulysses (een operatie om bestaande anti-migratiesystemen te versterken, om samenwerking en wederzijdse bijstand te organiseren, om de risico's van illegale immigratie te evalueren, om criminele mensensmokkelaars af te schrikken en te helpen bij de ontwikkeling van een gezamenlijk beheer van de EU-buitengrenzen); Triton (een project tegen illegale immigratie over zee); Rio IV (een project ter verbetering van de systemen en procedures van de grenscontroles in havens om illegale immigratie, valse reisdocumenten en smokkelnetwerken op te sporen); Orca (een project om controles te harmoniseren en samenwerking te stroomlijnen op nationaal en internationaal niveau). Uit een eerste evaluatie van al deze projecten blijkt dat er vaak geen goede voorbereiding, planning en coördinatie was, dat er eigenlijk ook geen rechtsgrondslag voor was, dat lidstaten toezeggingen niet nakwamen, en dat niet bepaald kon worden of de operaties succesvol waren omdat van tevoren geen doelstellingen waren geformuleerd.

Visa Informatiesysteem

Het Visa Informatiesysteem (VIS) wordt een grote databank om de gegevens en biometrische identificatie van visumaanvragers in op te slaan, en zo potentiële terroristen op te kunnen sporen, illegale migratie tegen te gaan, uitzettingen te vergemakkelijken en vast te kunnen stellen welke staat een asielverzoek moet afhandelen. Het VIS moet in 2007 operationeel zijn en wordt gekoppeld aan het Schengen Informatiesysteem (SIS) waarin nu al miljoenen gegevens staan van migranten en vluchtelingen die Europa niet meer in mogen.

Passagiersgegevens

Luchtvaartmaatschappijen die op Europa vliegen, moeten binnenkort van tevoren de passagiersgegevens van hun reizigers doorgeven. De EU-lidstaten kunnen die dan gebruiken voor pro-actieve grenscontrole. Dit programma lijkt op de controversiële Amerikaanse regeling die de afdracht van passagiersgegevens eveneens verplicht stelt. Maar de EU eist - voorlopig - minder gegevens per passagier op. Over essentiële zaken als databeveiliging, bewaartermijn en de vraag wie allemaal toegang krijgen tot de bestanden moeten de lidstaten nog besluiten.

Biometrie

De EU werkt aan een programma voor de verplichte opname van biometrische identificatie in de paspoorten van de lidstaten en in de visa en de verblijfsvergunningen van vluchtelingen en migranten.