De Fabel van de illegaal 65/66, zomer 2004
Auteur: Eric Krebbers
De collectieve nationalistische roes van het integratiedebat
Politici en opiniemakers zijn collectief in de ban geraakt van het integratie-nationalisme. Er gaat geen dag meer voorbij of ze komen met nieuwe klachten over "allochtonen" en nog hardere voorstellen om hen tot "integreren" te dwingen. De BV Nederland kan immers alleen aangepaste en productieve "allochtonen" gebruiken. Een overzicht van een jaar lang inhakken op migranten en vluchtelingen.
In september 2002 werd de parlementaire commissie Blok ingesteld na een motie van SP-fractievoorzitter Marijnissen. Daarin vroeg hij om een onderzoek naar de oorzaken van het volgens hem "onvoldoende geslaagde integratiebeleid". Aan de commissie nam ook SP-Kamerlid Fenna Vergeer deel. Bij haar aantreden deelde ze apetrots de SP-nota "Gastarbeid en kapitaal" uit aan haar nieuwe collega's. Al sinds het uitbrengen van die racistische nota in 1983 hamert de partij erop dat migranten vooral een probleem vormen, en dat ze zich moeten aanpassen of anders oprotten. Indertijd kon gelukkig nog alleen extreem-rechts sympathie opbrengen voor dat nationalistische standpunt. Pas vanaf september 1991 kreeg de SP meer bijval, nadat VVD-leider Bolkestein een 'dapper' artikel publiceerde, getiteld: "De integratie van minderheden moet met lef worden aangepakt". Drie jaar later stookte de rechtse PvdA-er Van der Zwan samen met migratiewetenschapper Entzinger het vuurtje nog wat verder op. Dat leidde ertoe dat het eerste paarse kabinet "inburgering" verplicht stelde.
Barbaren
Sinds Paul Scheffers artikel "Het multiculturele drama" in 2000, de aanslagen van 11 september 2001 en de opkomst van Pim Fortuyn zijn politici, opiniemakers en wetenschappers verzeild geraakt in een soort collectieve nationalistische roes. Dagelijks proberen ze elkaar af te troeven met racistische opmerkingen en met voorstellen voor nog scherpere maatregelen tegen migranten en vluchtelingen. "Allochtonen" worden steevast afgeschilderd als achterlijke barbaren en religieuze fanaten die door de verlichte Nederlanders beschaafd moeten worden. De tegenstellingen tussen links en rechts lijkt men volkomen vergeten. "We" zijn nu in de eerste plaats allemaal Nederlanders die bedreigd worden door "de allochtonen" die zich niet zouden willen aanpassen aan "onze cultuur" en "onze wetten". In werkelijkheid delen "de Nederlanders" helemaal geen gezamenlijke "cultuur", en in "onze" wetten zijn vooral de scheve kapitalistische en patriarchale machts- en eigendomsverhoudingen vastgelegd. De nieuwe nationalistische eensgezindheid werd goed onder woorden gebracht in een gezamenlijke open brief van 40 opiniemakers van GroenLinks tot de conservatieve Burke Stichting. Samen moeten "we" er nu voor zorgen dat "die nieuwe consensus" in beleid wordt omgezet, schreven ze.
Op 22 februari 2004 riep VVD-fractieleider Van Aartsen op tot "een nationaal zelfbewustzijn". Een begrip dat eerder populair was bij de NSB, Hitlers NSDAP en de Zuid-Afrikaanse Nationale Partij. In de "Beleidsnotitie integratie" had de VVD het net iets voorzichtiger over "een nieuw zelfbewustzijn" en men benadrukte het belang van "enig gevoel van trots over wat de westerse samenlevingen hebben bereikt". Vrijwel alle partijen pleiten inmiddels voor een herwaardering van het traditionele geschiedenisonderwijs. Dat moet volgens de SP "de kernwaarden van de Nederlandse rechtsstaat, samenlevingsopbouw en geschiedenis overdragen". Maar geschiedenisonderwijs was traditioneel één lange bewieroking van machtige Nederlandse mannen en hun politiek van onderdrukking, uitbuiting en uitsluiting, van koloniale roof en slavernij. Vanuit een links en anti-nationalistisch perspectief is juist de wereldwijde geschiedenis van verzet en bevrijding het belangrijkst om van te leren.
Pindakaas
Omdat "de Nederlandse cultuur" niet bestaat, roepen veel politici en opiniemakers daarover noodgedwongen maar wat en zo ontaardt het integratiedebat in de grootst mogelijke onzin. Veel van deze nationalistische borrelpraat wordt door wetenschappers vaak ook nog eens van een 'wetenschappelijk' jasje voorzien. Waaraan zouden "allochtonen" zich nu eigenlijk moeten aanpassen? Integratie-minister Verdonk denkt het antwoord op die vraag te hebben gevonden: aan de wensen van "de Nederlanders". Ze heeft de Stichting voor Economisch Onderzoek (SEO) van de universiteit van Amsterdam opdracht gegeven om een reeks hypothetische "typen allochtonen" te verzinnen die zich in uiteenlopende mate aangepast zouden hebben. Bijvoorbeeld "Mohammed" die Nederlands spreekt, maar wel de moskee bezoekt, en "Hakan" die met een Nederlandse is getrouwd en wel eens bier drinkt, maar niet goed Nederlands praat. Deze "vignetten" zullen worden opgesteld in samenwerking met 19 vooral rechtse opiniemakers. Daarna zal aan "autochtonen" gevraagd worden om deze "voorbeeld-allochtonen" te beoordelen. Op basis daarvan zal een "integratie-index" worden opgesteld, een meetlat om "de integratie" van "allochtonen" 'objectief' te meten. De SEO heeft deze meetmethode ontwikkeld voor de beoordeling van potjes pindakaas door de consument. Wil die liever goedkope pindakaas in een potje met gouden letters of dure zonder mooi labeltje erop? Eerder werd deze methode al benut om de acceptatie van laag opgeleide arbeiders door hun bazen te meten. Migratie-onderzoeker Boris Slijper van het IMES is dolenthousiast over de "integratie-index" en stelt voor om een soort "allochtonen"-idols te organiseren. Dan kunnen Nederlanders op tv de best "geïntegreerde allochtoon" selecteren.
Het is geen toeval dat dezelfde marketing-methoden ingezet worden om te meten hoezeer arbeiders en "allochtonen" voldoen. Bij "allochtonen" wordt er veel gepraat over "hun cultuur", maar uiteindelijk draait het er ook bij hen vooral om of ze bruikbaar zijn voor de economie. Het integratiedebat stuurt namelijk voortdurend aan op bevolkingspolitieke maatregelen. Staten zijn er immers in de eerste plaats om gunstige voorwaarden te creëren voor de vermeerdering van het kapitaal, en daarbij is een bruikbare en productieve arbeidersklasse zeer belangrijk. Maar de afgelopen decennia is de arbeidersklasse steeds meer "allochtoon" geworden en "allochtonen" zouden niet voldoende aangepast zijn aan de wensen van het kapitaal. Met name hun opleidingsniveau zou niet toereikend zijn, nu in plaats van fabrieken de informatietechnologie economisch centraal is komen te staan. Bovendien zou hun loyaliteit niet voldoende bij de Nederlandse staat en bedrijven liggen, en ook hun beheersbaarheid zou te wensen overlaten. Via het integratiedebat probeert men "de allochtonen" er nu toe aan te zetten om zich in rap tempo geschikt te maken voor de BV Nederland. Tegelijk neemt ook de druk op werklozen nog verder toe om zich aan te passen aan de wensen van het kapitaal. Werklozen worden inmiddels gedwongen om elk type werk aan te nemen, hoe onzeker en slecht betaald ook. Tevens worden onderbetaalde stages verplicht en tegenstribbelende werklozen thuis met busjes opgehaald. Ook het onderwijs wordt steeds meer aangepast aan de wensen van het kapitaal. Het enige waarin de meer progressieve partijen verschillen van de meer conservatieve bij de aanpak van "de allochtonen" en de werklozen, is dat ze "de verheffing" van de onderklasse benadrukken in plaats van de sancties die "onwilligen" te wachten staan.
Functioneel racisme
De politici en opiniemakers benadrukken steevast dat het debat en het beleid niet racistisch of nationalistisch zijn. De ruimte die knuffel-"allochtonen" als Hirsi Ali, Ellian, Lazrak, Varela en Ephimenco krijgen om andere "allochtonen" af te zeiken zou dat alleen maar bewijzen. Toch wordt er incidenteel wel naar racisme verwezen. Zo wordt het vaak impliciet ingezet als dreigement. Wanneer "de allochtonen" zich niet aanpassen, moet men niet gek opkijken als "de autochtonen" in "de oude wijken" gewelddadig zouden worden, zo suggereert men dan. Zulke "volkswoede" ligt steeds op de loer, omdat migranten "onze sociale verbanden ondermijnen", zoals de VVD meent. Migranten zouden "ons" gezellige "autochtone" samenzijn kapot maken en alleen daarom eigenlijk al een soort criminelen zijn. Niet voor niets is "integratie" inmiddels met de rest van het "vreemdelingenbeleid" ondergebracht bij het ministerie van Justitie. Als dreigement kan racisme dus functioneel zijn voor bevolkingspolitiek. Disfunctioneel wordt het in de ogen van bevolkingspolitici wanneer werkgevers op zich geschikte werknemers niet aannemen wegens racisme, of "koudwatervrees" zoals D66 het eufemistisch noemt. "Discriminatie in het openbare leven is helaas een realiteit. Zo voelen veel allochtonen zich zelf geïntegreerd maar niet geaccepteerd", concludeerde de commissie Blok in haar eindrapport "Bruggen bouwen", dat in januari 2004 klaar was.
De commissie moest vooral munitie leveren voor weer een nieuwe ronde prijsschieten op "allochtonen". Maar voordat Blok zijn conclusies zelfs maar kon presenteren, deelde de VVD al mee dat men zijn rapport niet nodig had om te weten hoe slecht "allochtonen" bezig zijn. Het CDA kwam zelfs alvast met een nota vol eigen conclusies en aanbevelingen. Bij de presentatie bleek de commissie beter te hebben gekeken naar de feiten. Blok stelde vast dat het niet half zo slecht met "de integratie" ging als wel in het debat werd voorgespiegeld. Daarop werd de commissie genadeloos neergesabeld. De meeste partijen lieten zich aan Bloks conclusies weinig gelegen liggen en kwamen in de weken daarop met uiterst scherpe nota's. Overigens viel een zelfde behandeling eerder ten deel aan de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) toen die het rapport "Perspectief op integratie" presenteerde. "Dat etnische minderheden traditionele rolopvattingen zouden hebben, wordt niet bevestigd door de uitkomsten van dit onderzoek", stond daar onder meer in. Ook dat wilde men niet horen. Een flink deel van het integratiedebat bestaat immers uit het aanvallen van "allochtone" mannen die hun vrouwen zouden onderdrukken. Iets wat "autochtone" mannen volgens de heersende nationalistische en patriarchale dogma's nauwelijks zouden doen.
Deltaplan
Wat moest er volgens die nota's van de partijen allemaal gaan gebeuren? Volgens de LPF was er een nationaal megaproject nodig tegen de wassende stromen migranten, getuige de titel van hun nota: "Deltaplan integratie". Elke migrant moet van de Fortuynisten voortaan een contract tekenen "waarin hij zich verbonden verklaart aan een aantal Nederlandse normen en waarden en gelijktijdig ook afstand neemt van een aantal niet-westerse normen". Contractbreuk zou uitzetting moeten betekenen. Ook D66 wil zo'n soort contract. De VVD verwacht dat migranten "onze soberheid, eerlijkheid en vrijzinnigheid" waarderen en overnemen. Een "geïntegreerde" migrant "spreekt de taal, werkt, betaalt belasting, stemt, houdt zich aan de wet, stuurt zijn kinderen naar school en voelt loyaliteit jegens de staat", aldus de VVD. "Trouwens allemaal dingen die wij ook van de Nederlanders verlangen", voegde men daar nog aan toe. Verder zouden migranten voortaan ook moeten "juichen voor Oranje als 'onze jongens' een voetbalfinale tegen bijvoorbeeld Turkije of Marokko spelen". Het CDA eist eveneens "loyaliteit aan de Nederlandse staat" en is er daarom sterk op tegen dat migranten twee paspoorten hebben. De LPF wil migranten en vluchtelingen pas na 10 jaar toestaan Nederlander te worden. Maar dat Nederlanderschap zou "door een keuze voor de Jihad en andere staatsondermijnende activiteiten" weer automatisch afgenomen worden, dreigt de LPF. Aan veel van deze eisen zouden radicaal-linkse activisten overigens ook niet kunnen of willen voldoen.
De meeste partijen bleken het er volgens de nota's over eens: laagopgeleide en arme migranten zouden geweerd moeten worden en tegelijk zouden de barrières voor hoogopgeleide migranten omlaag moeten. Bruikbaarheid stond voorop, vooral in de PvdA-nota "Integratie en immigratie: aan het werk!". Nu het aantal toegelaten vluchtelingen en arbeidsmigranten sterk is afgenomen, richt men de aandacht op de "huwelijksmigratie". Daar zou de overheid te weinig controle over hebben. "Huwelijksmigratie" zou bovendien "de integratie" tegenwerken omdat zo vooral laagopgeleide en "niet tot integreren gemotiveerde vrouwen" binnen zouden komen. Kenmerkend voor het opgeklopte sfeertje rond "huwelijksmigratie" was het schrikbeeld dat CDA-leider Verhagen uit zijn mouw toverde. Hij beweerde doodleuk dat "de derde generatie allochtonen" hun huwelijkspartners nu ook al uit Marokko haalde. Maar "de derde generatie" bestaat voornamelijk uit kinderen van hooguit een jaar of 10. Alle partijen wilden "importbruiden" voortaan zoveel mogelijk weren via verplichte dure inburgeringsexamens en het stellen van allerlei andere eisen. Dat zou ook beter voor henzelf zijn, beweert men hypocriet, omdat ze hier toch geen kans zouden hebben. Alsof die vrouwen in hun meestal arme land van herkomst kansrijker zouden zijn. GroenLinks stelde voor om "autochtone" mannen te straffen als hun "importbruid" niet goed "geïntegreerd" raakt. De LPF wilde "huwelijksmigratie" beperken door de huwelijkskandidaten eerst 3 jaar lang te laten wachten. De VVD stelde voor om "importbruiden" maar liefst 10 jaar lang voor een verblijfsvergunning afhankelijk te houden van hun echtgenoten. En vanzelfsprekend had men ook de mond weer vol van "de allochtonen" die hun "importbruiden" zouden mishandelen. Van GroenLinks mochten die 5 jaar niet meer over de grens trouwen, en van de LPF nooit meer.
Hond uitlaten
Niet alleen "de allochtonen" werden bekritiseerd. Ook de overheid moest het ontgelden omdat die altijd "te lief" zou zijn geweest. Volgens de VVD moest het van twee kanten komen: "de allochtonen" moeten "integreren" en de overheid moet hen daartoe dwingen. Alle partijen wilden daartoe vooral "financiële prikkels" inzetten. "Allochtonen" zouden zo gedwongen moeten worden te gaan werken. Daartoe wilde de LPF "de toegang tot de sociale verzekeringen alleen nog toegankelijk maken voor Nederlanders". Ook van de PvdA mochten migranten daar "voor langere tijd" geen beroep op doen, van D66 7 jaar en van de VVD maar liefst 10. Om "allochtonen" uit de WAO te houden wilde het CDA hen voortaan twee keer keuren. De VVD pleitte verder ook voor lagere lonen, zodat het werkgevers weinig meer zou kosten om "allochtonen" in dienst nemen. Zo zouden "allochtonen" voortaan mooi de vermeende "warmte van werk" kunnen ervaren boven "de kilte van de uitkering". Migranten zouden volgens de partij sowieso bereid zijn om voor minder geld te werken. D66 kwam al met leuke baantjes waarmee "allochtonen" aan de slag zouden kunnen komen. "Boodschappen doen, babysitten, strijken, de hond uitlaten": het zou volgens de partij allemaal helpen om "de aansluiting naar de arbeidsmarkt" te vinden en "de cultuur van uitzichtloosheid" te doorbreken. "Ongeïntegreerde" en dus verder onbruikbare oudere "allochtonen" moesten van de LPF "bewogen worden" om met behoud van uitkering voorgoed terug te keren naar hun land van herkomst. Komen ze voor langere tijd naar Nederland terug, dan zou hun uitkering direct afgepakt moeten worden.
Dagelijks waren er nieuwe racistische voorstellen. Zo zouden "allochtonen" een boete moeten krijgen als ze bij het winkelen geen Nederlands praten ("migratiedeskundige" Jan Beerenhout), of als het bij de dokter langer duurt door taalproblemen, of als hun kinderen niet goed Nederlands kunnen (VVD). "Allochtonen" zouden in de steden gedwongen gespreid moeten worden op basis van hun taalbeheersing en opleidingsniveau (SP) of via het slopen van hun goedkope woningen (VVD). Ook zouden er geen islamitische scholen meer bij mogen komen (SP) en zouden alle organisaties van "niet-westerse allochtonen" die zich slechts op één bevolkingsgroep richten verboden moeten worden (VVD). Criminele "allochtonen" zouden hun gevangenisstraf voortaan moeten uitzitten in hun land van herkomst (LPF). Het stemrecht zou moeten worden afgenomen van "allochtonen" die het Nederlands niet goed beheersen (VVD). En vluchtelingen zouden niet meer mogen worden toegelaten "op humanitaire gronden" (LPF). Er kwam geen einde aan deze vuilspuiterij.
Voortgangscontrole
Onder de voorstellen waren ook kleine lichtpuntjes. Zo pleitte de PvdA ervoor om alle in Nederland geboren kinderen automatisch het Nederlanderschap te geven. En GroenLinks wilde vrouwen, jongeren, homo's en "de gematigde meerderheid met modernere opvattingen" onder "de allochtonen" steunen in hun strijd tegen de "conservatieven en extremisten" die het in sommige gemeenschappen voor het zeggen hebben. Maar in Verdonks eind april verschenen contourennota "Herziening inburgeringsstelsel" viel niets positiefs te vinden. Van de minister moeten alle aanwezige "niet-westerse allochtonen" alsnog een 6.000 euro kostende "inburgeringscursus" gaan volgen. De werkloze "allochtonen" zijn het eerst aan de beurt om ze zo snel mogelijk de arbeidsmarkt op te kunnen jagen. "Allochtonen" die niet meedoen of niet komen opdagen bij de voortgangscontrole, worden gekort op hun uitkering. Slagen ze niet binnen 5 jaar voor de cursus, dan krijgen ze een boete. Ook zou dan hun permanente verblijfsvergunning omgezet kunnen worden in een tijdelijke. Die zou dan later beëindigd kunnen worden. Verder worden er zoals verwacht veel hogere eisen gesteld aan "huwelijksmigratie" en mogen "kansarmen" voortaan door gemeentebesturen de grote stad worden uitgepest. De komende maanden en jaren zullen de voorstellen in de contourennota verder geconcretiseerd en in wetten omgezet worden. Op dit moment lijkt Verdonks nota voor politici en opiniemakers vooral aanleiding om het nationalistische vuurtje onder het integratiedebat nog eens flink verder op te stoken.