De Fabel van de illegaal 69, maart/april 2005
Auteur: Eric Krebbers
Het Oera Linda boek was een grap
In 1872 verscheen het Oera Linda boek. Volgens de uitgever ging het om een duizenden jaren oude tekst over de glorierijke geschiedenis van de Friezen, vanaf Atlantis tot aan de Romeinse tijd. Het boek heeft bij vlagen veel aandacht getrokken, maar alleen sommige Friese nationalisten, nazi’s en new agers geloven dat het authentiek is. Onlangs toonde historicus Goffe Jensma aan dat het boek een uit de hand gelopen grap was van François Haverschmidt, alias Piet Paaltjens.
Het gepubliceerde Oera Linda boek zou een kopie uit 1256 zijn van een eeuwen overspannende Oud-Friese kroniek over de familie Oera Linda, in het Nederlands: Over de Linde. Volgens het boek was de wereld in den beginne bewoond door drie “rassen”. In Afrika woonden de Lyda’s, die geen verstand of moraal hadden. In Azië en Atlantis de Finda’s, die wel over verstand beschikten, maar niet over moraal. En in Europa, tenslotte, leefden de Frya’s met hun goede verstand en hoge moraal. Die leefden in vrijheid en vrede en bezaten een hoge beschaving en een vrij geloof. Dat in tegenstelling tot de Lyda's en de Finda’s die dictaturen en onderdrukkende religies kenden, en eindeloze oorlogen voerden. Na een reeks aardbevingen en vloedgolven raakten de mensen op drift en werden de Frya's, die eens in heel Europa leefden, door de Lyda’s en de Finda’s teruggedrongen tot in wat nu de provincie Friesland is.
De wereld zou de Friezen dankbaar moeten zijn, zo blijkt uit het boek. Want hun beschaving zou aan de basis hebben gestaan van de Griekse democratie en de Griekse en Latijnse alfabetten. Het boek staat vol met dit soort hilarische beweringen. Zo zou de naam van de Griekse zeegod Neptunus een verbastering zijn van Neef Theunis, een Friese zeevaarder. Friese zeelieden zouden in alle hoeken van de wereld beschaving hebben gebracht. Zo zou de zeeheld Inka het Zuid-Amerikaanse Inca-rijk hebben gesticht, zou Jezus zijn ideeën van de Friezen hebben geleerd, en zouden uitgeweken Friezen ook aan de basis hebben gestaan van het boeddhisme. De humor was niet besteed aan sommige verdwaasde Friese nationalisten, die wel pap lustten van deze grootse Friese vertellingen.
Singapore
Theosofen en latere new agers brachten Oera Linda op hun beurt in verband met de joodse kabbala, India en de Maya's. Ook volgens de racistische new age toverkol Mellie Uyldert is het Oera Linda boek echt. Zelfs als het in de negentiende eeuw geschreven zou zijn, kan het echt zijn, meent ze. Het zou dan uit “het onbewuste zielsgebied” van de schrijver “opgerezen” zijn. Ook in conspiracy-kringen en onder Atlantis-aanhangers wil men graag geloven dat het boek echt is, zo blijkt uit het tijdschrift Frontier Sciences. Hoewel het ver voor de jaartelling geschreven zou zijn, gaat het boek volgens sommige zelfverklaarde heidenen over de strijd tussen de heidense Friezen en de oprukkende “christelijke horden”. Veel aanhangers heeft het boek verder in Britse en Amerikaanse new age-hoek, waarschijnlijk vanwege de taalkundige verwantschap tussen het Fries en het Oud-Engels. Volgens Jensma zou er zelfs een sekte zijn in Singapore waarin vrouwen samenleven, zoals Friese vrouwen volgens het Oera Linda boek duizenden jaren geleden ook leefden.
Eind jaren 20 beweerde de Duitse archeoloog Hermann Wirth dat het Oera Linda boek in de kern echt was. Met behulp van het boek en uilenborden - houten dakversieringen op Friese boerderijen - verzon hij een “oeroude” anti-joodse en anti-christelijke “Arische” religie. Hij organiseerde lezingen over het geestelijk leven van 10 tot 30 duizend jaar geleden. Wirth vertaalde het Oera Linda boek ook in het Duits, en velen begonnen het als een soort “Arische bijbel” te beschouwen. Daarna werd Wirth SS-Hauptsturmführer en richtte hij samen met nazi-leider Himmler het SS-instituut Ahnenerbe op, dat onderzoek deed naar de “raszuivere oorsprong” van het “Duitse volk”. Maar in het boek wordt Duitsland beschreven als een lui, arm en smerig land, en de Friezen zouden de echte Germanen zijn. Wirths Fries-nationalistische en Germaanse ideeën riepen bij veel nazi's irritatie op. Ze hadden geen behoefte aan mythen waarin de beschaving bij de Friezen begon. Men zou zelfs overwogen hebben om het boek te verbieden.
Fundamentalisme
In totaal zijn er al meer dan 1.000 publicaties over het Oera Linda boek verschenen. Aanvankelijk werd er vooral over de echtheid gestreden, maar verreweg de meeste historici en taalkundigen hebben het boek van meet af aan als een verzinsel beschouwd. Historicus Jensma laat nu zien dat Haverschmidt het boek geschreven heeft als een soort parodie op de bijbel. Hij wilde de lezers even op het verkeerde been zetten, een discussie afwachten en zichzelf vervolgens bekendmaken als de auteur en er dan op wijzen dat men teksten niet zomaar moet geloven. Hij ergerde zich aan fundamentalistische christenen die te streng vasthielden aan bijbelteksten. Toen bleek dat het boek snel een schare gelovigen verwierf, heeft hij waarschijnlijk besloten om zijn mond maar tehouden. Hun geloof was toch onwrikbaar.
Belangrijkste bronnen: “Het raadselachtige Oera Linda Boek”, G.C. Molewijk. Op: Skepsis-website, en “Magnifiek misverstand”, Hendrik Spiering. In: NRC, 5.12.2004.