De Fabel van de illegaal 70, mei/juni 2005

Auteur: Eric Krebbers

EU wil Roma integreren zonder antiziganisme te bestrijden

Niet alleen immigranten worden in heel Europa geconfronteerd met integratiedwang, ook de Roma en Sinti moeten van de EU assimileren. In februari 2005 startte de Europese Commissie daartoe een tienjarenplan, de “Decade of Roma inclusion”. Zelf mogen de Roma daarover nauwelijks meebeslissen.

Ruim 500 jaar geleden kwam in heel Europa het antiziganisme op waarbij Roma en Sinti overal werden vervolgd, in sommige landen tot slaven gemaakt en in andere niet eens toegelaten. Antiziganisme is een speciale vorm van racisme, waarbij “zigeuners” als “slechte christenen” gezien worden. Ze zouden weliswaar niet direct verantwoordelijk zijn geweest voor Jezus’ dood, want dat waren immers “de joden”, maar wel voor de pijn die hij geleden zou hebben. Het zou namelijk “een zigeuner” geweest zijn die de spijkers zou hebben gesmeed waarmee Jezus aan het kruis zou zijn genageld. Ook zouden “zigeuners” Jozef en Maria en de pasgeboren Jezus onderdak geweigerd hebben toen die op de vlucht waren voor kindermoordenaar Herodes. “Zigeuners” zouden, net als “de joden”, handlangers van de duivel zijn. Tijdens de Verlichting werden deze religieuze vooroordelen ingeruild voor racistische, waarbij “zigeuners” aangezien werden voor een “oosters volk” met onverbeterlijke “oosterse denkwijzen”.

Toen de nazi’s in 1938 besloten tot de “definitieve oplossing van het zigeunervraagstuk” werd daar nergens in Europa tegen geprotesteerd. Zwijgen betekent toestemmen, en alle Europese landen sloten hun grenzen voor vluchtende Roma en Sinti. Kroatië, Roemenië en Hongarije, bondgenoten van Duitsland, deden actief mee aan het uitroeien. Italië loste “het zigeunervraagstuk” op via deportatie en het onbezette Frankrijk sloot “zigeuners” op in kampen. De overlevenden daarvan werden pas vanaf 1946 vrijgelaten, twee jaar na de bevrijding van Frankrijk! Na de oorlog zweeg men in heel Europa over de genocide, en het antiziganisme bleef voortwoekeren. In enkele Oost-Europese landen werden Roma en Sinti weer vervolgd en opnieuw sloten veel West-Europese landen hun grenzen voor vluchtende “zigeuners”.

Er zijn nu meer dan 12 miljoen Roma en Sinti in Europa en ze vormen volgens de Wereldbank de snelst groeiende etnische minderheid. De Slowaakse regering wil die groei tegengaan en promoot het gebruik van voorbehoedsmiddelen door Roma. Twee jaar terug kwam zelfs aan het licht dat men Roma-vrouwen zonder hun toestemming steriliseerde. Roma worden vaak slachtoffer van geweld, zijn veelal doodarm en in veel Roma-gebieden is bijna iedereen werkloos. De kindersterfte is twee keer zo hoog en de levensverwachting 15 jaar lager dan bij de rest van de bevolking. De meeste Roma hebben de ervaring dat protesteren nauwelijks helpt. Toch strijden sommigen voor erkenning van de genocide, voor financiële genoegdoening, en voor een vrij leven zonder antiziganisme.

Beschaven

Het op 2 februari 2005 begonnen Roma-decennium wordt georganiseerd door de Europese Commissie en de Wereldbank, in samenwerking met de regeringen van Bulgarije, Kroatië, Tsjechië, Hongarije, Macedonië, Servië en Montenegro, Roemenië, en Slowakije. Ook het Open Society Institute van superspeculant Georges Soros is van de partij. Officieel is de bedoeling om de sociale verschillen tussen Roma en de rest van de bevolking weg te werken. De aandacht gaat daarbij vooral uit naar onderwijs, wonen, arbeid en gezondheid.

Het decennium wordt deels betaald vanuit EU-fondsen. Omdat er verder nauwelijks geld is voor het project, worden regeringen geacht bestaande geldstromen om te buigen richting de Roma. Maar dat botst met het virulente antiziganisme. Zo besloot de Slowaakse regering onlangs om 25,3 miljoen speciaal vrijgemaakte euro’s toch ook maar te benutten voor andere bevolkingsgroepen. Tot nu toe weigerden lokale overheden overigens speciaal voor Roma-projecten bedoelde EU-gelden aan te nemen uit angst voor beschuldigingen de Roma voor te trekken. Dat zal niet snel veranderen. De Slowaakse premier Mikulas Dzurinda vond het niet eens nodig om bij het officiële startschot van de campagne aanwezig te zijn. In april 2004 stuurde hij nog het leger en zwaarbewapende politie-eenheden af op Roma die protesteerden tegen een drastische korting op hun uitkeringen.

Maar zelfs wanneer er voldoende geld en politieke wil voorhanden zou zijn, blijft het een twijfelachtig project in de traditie van witte mannen die arme barbaren willen beschaven en assimileren. Soros bijvoorbeeld zei geschoolde en zelfbewuste Roma te willen creëren, die hij kon inzetten tegen maatschappelijke vooroordelen. De Roma die mee mogen doen aan het decennium, worden vooral ingezet om het project aan “hun eigen mensen” te verkopen. Verder meende de voormalige EU-commissaris Anna Diamantopolou, die twee jaar terug betrokken was bij het opzetten van het decennium, de Roma eraan te moeten herinneren dat hun tradities niet boven de wet staan. In de achttiende eeuw probeerde het Oostenrijkse koningshuis de Oost-Europese Roma al te assimileren door hun paarden en wagens af te nemen, en hun kinderen gedwongen door niet-Roma pleegouders te laten opvoeden.

Assimilatie

Rudko Kawczynski is woordvoerder van het Roma National Congress (RNC). Hij vreest voor “een decennium van gedwongen assimilatie om het ‘Roma-probleem’ op te lossen”. Kawczynski: “Het is typerend dat men de Roma en hun vertegenwoordigers al bij de planning van het decennium buitengesloten heeft. Roma en Sinti zijn tot nu toe slechts zijdelings voor de vorm betrokken. Zoals zo vaak heeft men hen als objecten behandeld.” Volgens Kawczynski stelt het plan weinig voor en doen de Oost-Europese staten vooral mee vanwege het geld. “Men kan het antiziganisme niet bestrijden door aan de slachtoffers te knutselen. Bij een Roma-decennium moet men de civiele samenleving versterken, de Roma aan de besluitvorming laten participeren en aan de slag gaan met het antiziganisme van de rest van de bevolking. Men bestrijdt het antisemitisme toch ook niet door betere woningen te bouwen voor joden? Natuurlijk gaat het er ook om de sociale problemen van Roma af te schaffen, maar dat zijn slechts symptomen. In de eerste plaats moet het hoofdprobleem bestreden worden: het antiziganisme. Deze staten moeten zichzelf veranderen en in de rest van de samenleving moet men beginnen de anti-Roma tradities af te bouwen. Maar bij dit decennium worden de Roma tot probleem verklaard om die vermeende integratie - lees: assimilatie - te bewerkstelligen.”

Kawczynski wil zich overigens niet beperken tot de 8 betrokken voormalige Oostblokstaten. “Het antiziganisme is in het westen net zo goed een traditioneel cultuuronderdeel. Het westen bestempelt Oost-Europese staten tot bijzondere probleemstaten vanwege haar irrationele angst voor reusachtige stromen Roma die naar het westen zouden kunnen komen marcheren. Het antiziganisme is net als het antisemitisme een probleem van heel Europa.”

Neo-liberalisme

Tijdens het communisme hadden Roma en Sinti in Oost-Europa in ieder geval nog werk en onderdak, hoe belabberd dan ook. Door de neo-liberale herstructurering sinds 1989 zijn veel arbeidsplaatsen geschrapt, huurwoningen geprivatiseerd en veel duurder gemaakt, en gezondheidszorg, stroom, gas en water zowat onbetaalbaar geworden. De herstructurering treft vooral de zwaksten in de samenleving, zoals de Roma die afhankelijk zijn geworden van uitkeringen en aalmoezen en steeds vaker terecht komen in getto’s en uiteindelijk op vuilnisbelten. Het Open Society Institute en de Wereldbank zetten zich actief in voor die neo-liberale herstructurering, en zijn zodoende medeverantwoordelijk voor de ellende die veel Roma en Sinti treft. De decennium moet dan ook eerder gezien worden als pacificatie- en beheersingsproject, dan als daadwerkelijke hulp. Toch kan de economische herstructurering er wel aan bijdragen dat de sociale verschillen tussen de Roma en de rest van de bevolking afnemen. In Roemenië zijn de verschillen in de loop van de jaren 90 daadwerkelijk afgenomen. De hele bevolking werd namelijk armer.

Terug