De Fabel van de illegaal 70, mei/juni 2005
Auteur: Roel Nagel
Boekrecensie
Vijftig vragen over antisemitisme
Het boek “Vijftig vragen over antisemitisme” probeert een antwoord te geven op de vraag: wat is antisemitsme? Het grootste gedeelte van het boek bestaat uit een historisch overzicht. Aan het einde gaat auteur Jaap Tanja in op het huidige antisemitisme en Israël. Volgens Tanja is er geen standaarddefinitie te geven van het begrip antisemitisme. Wel kan men volgens hem onderscheid maken tussen het religieuze anti-judaïsme, het sociaal-economische antisemitisme waarbij joden van bepaalde beroepen werden uitgesloten, en politiek antisemitisme.
Om een anti-joodse beweging en anti-joodse ideeën aan te duiden is de term antisemitisme eigenlijk wat ongelukkig gekozen, laat Tanja zien. Het begrip werd afgeleid van het bijvoeglijk naamwoord “semitisch”, waarmee een groep aan elkaar verwante talen uit het Midden-Oosten aangeduid wordt. Er bestaat echter niet zoiets als “semitisme” waar het antisemitisme zich tegen richt. En “semieten” bestaan ook niet. Wanneer nu bijvoorbeeld Palestijnen beweren dat zij geen antisemieten kunnen zijn omdat ze zelf “semieten” zouden zijn, dan is dat onzin. Onder meer daarom is het van belang om antisemitisme consequent zonder streepje tussen anti en semitisme te schrijven. Als los begrip bestaat “semitisme” immers niet.
Volgens Tanja vloeit het antisemitisme in de Arabische wereld voort uit het Europese kolonialisme. Maar andere auteurs hebben elders overtuigend aangetoond dat het eveneens voortborduurt op het oude islamitische, religieuze antisemitisme. Wanneer Tanja het heeft over het huidige antisemitisme, verwijst hij helaas veel te vaak eenzijdig naar de Arabische wereld. Want ook binnen allerlei christelijke stromingen leeft de jodenhaat nog volop. Net als in extreem-rechtse kringen, en zelfs binnen links. Daar hangt het antisemitisme vooral samen met anti-amerikanisme en een kort-door-de-bocht anti-kapitalisme. Ook binnen Europese bewegingen die de solidariteit met Palestina organiseren, leven her en der antisemitische ideeën. Anders dan Tanja doet voorkomen, is het Europese antisemitisme dus zeker niet iets van het verleden. Op deze onvolkomenheden na, heeft Tanja een zeer bruikbaar en overzichtelijk naslagwerk geproduceerd dat iedere linkse activist eigenlijk in de boekenkast zou moeten hebben staan.
“Vijftig vragen over antisemitisme”, Jaap Tanja (Anne Frank Stichting). Uitgeverij: Boom, € 25,00. ISBN: 9085060958.