De Fabel van de illegaal 71/72, zomer 2005
Auteur: Harry Westerink
Boekrecensie
Ondersteboven
De Uruguayaanse auteur Eduardo Galeano is internationaal bekend geworden door zijn prachtige boeken "De aderlating van een continent" en "Kroniek van het vuur". Hij heeft met "Ondersteboven" opnieuw een schitterende aanklacht geschreven tegen de wantoestanden in de wereld, tegen milieuvernietiging, racisme, seksisme en kapitalisme. De titels van hoofdstukken als "De school van de omgekeerde wereld", "Leerstoel van de angst", "Werkcollege ethiek" en "Hoorcolleges straffeloosheid" laten zien dat Galeano de lezer op een speelse, maar zeer serieuze en indringende manier wil onderwijzen over het heersende onrecht overal op aarde. Het boek staat boordevol feiten en verhalen die overtuigend aantonen hoe het al 500 jaar oude kolonialisme en het nog veel oudere patriarchaat voortduren, en hoe de machtigen van de wereld steeds machtiger worden en de machtelozen steeds machtelozer.
Het is verleidelijk om aan één stuk door uit het boek te citeren. Galeano is een meester in de dialectiek en de politieke paradox. Beeldend beschrijft hij bijvoorbeeld de toenemende flexibilisering en precairheid van de arbeid: "De angst voor werkloosheid maakt dat straffeloos een loopje wordt genomen met arbeidsrechten. De achturige werkdag behoort niet meer tot de rechtsorde, maar tot het literaire domein, waar hij tussen andere werken van de surrealistische poëzie schittert; en de werkgeversbijdrage aan het pensioen van de arbeider, de medische zorg, de kersttoelage en de kinderbijslag zijn nu relikwieën, die in archeologische musea tentoongesteld kunnen worden. De arbeidsrechten, wettelijk vastgelegd met universele geldigheid, waren in andere tijden de vrucht van andere angsten geweest: de angst voor stakingen en de angst voor de dreiging van de sociale revolutie die zo nabij leek. Maar die bang geworden macht, de macht van gisteren, is de macht die vandaag bang maakt omdat hij gehoorzaamd wil worden. En zo gaan de verworvenheden van de arbeiders, waarvoor twee eeuwen gestreden moest worden, in een ogenblik de deur uit." Wie in duizelingwekkende vaart door de geschiedenis van 5 eeuwen machtsverhoudingen wil razen, moet beslist "Ondersteboven" lezen.
"Ondersteboven", Eduardo Galeano. Uitgeverij: EPO, € 26,00. ISBN: 9064452601.