De Fabel van de illegaal 71/72, zomer 2005
Auteur: Ellen de Waard
Boekrecensie
De vinger op fundamentele machtsrelaties
"Vrij" is de inspirerende biografie van Loubna Méliane. Méliane is geboren en getogen in een migrantenwijk van het Franse Dijon. Haar ouders komen uit Marokko. Haar moeder is op jonge leeftijd overleden. Van jongs af aan is ze medeverantwoordelijk voor het huishouden en de opvoeding van haar jongere broertje en zusje. Haar vader is anders dan de andere vaders in haar buurt. Hij neemt haar serieus, praat met haar over politiek en de samenleving, en hamert er op dat de Franse samenleving haar kansen biedt. De realiteit blijkt echter minder mooi.
Méliane maakt mee dat het schoolsysteem kinderen uit de achterstandswijken aan hun lot overlaat. De docenten zijn ongemotiveerd, er wordt geen aandacht besteed aan kinderen met leer- of sociale problemen en de klassen zitten overvol. Gedreven door haar woede over al dat onrecht wordt ze uiteindelijk een bekend voorvechtster voor middelbare scholieren. De massale schoolstakingen eind jaren 90 verbreden haar horizon. Ze reist het hele land door, voert discussies met jong en oud, arm en rijk, "autochtoon" en "allochtoon". Op haar eenentwintigste gaat ze werken bij het spraakmakende SOS Racisme in Parijs, dat ook in Nederland bekend is vanwege de leus "Handen af van mijn makker". Het Front National wint schrikbarend snel aan populariteit en Le Pen dreigt tot president te worden gekozen.
Langzamerhand krijgt Méliane ook meer oog voor de onderdrukte positie van migrantenmeiden. Zelf heeft ze het ver geschopt, maar ze zit vol complexen en tegenstrijdigheden. Niet over haar Franse staatsburgerschap, maar over haar rol als vrouw. Vanuit SOS Racisme start een groep vrouwen de beweging "Geen hoeren, geen slavinnen", waarmee ze willen afrekenen met de dubbele moraal en het geweld tegen vrouwen in de migrantenwijken. Door de vele discussies die Méliane met meiden heeft gevoerd, weet ze hoe wijdverbreid dat probleem is.
Méliane heeft door schade en schande geleerd hoe de machtsverschillen tussen mannen en vrouwen en witten en zwarten een verwoestend effect op mensenlevens hebben. Méliane wordt dan ook niet moe om iedere keer weer een verband te leggen tussen het negeren, het uitsluiten en het gebrek aan kansen enerzijds en de hang naar "de traditie" en het machismo en geweld in de getto's anderzijds. Ze beschouwt de sociale segregatie en de onderwerping van vrouwen dan ook als hoeksteen van het oprukkende moslimfundamentalisme.
"Vrij", Loubna Méliane. Uitgeverij: Arena, € 15. ISBN: 9069746697.