De Fabel van de illegaal 74, januari/februari 2006

Auteur: Jelle van Buuren

Europa laat niet met zich sollen

De beelden van honderden immigranten die met gevaar voor eigen leven de prikkeldraadversperringen nemen om een Spaans of Italiaans vluchtelingenkamp te bereiken, zorgden voor golfjes verontwaardiging in de publieke opinie. De reactie van de EU laat zich raden: hogere versperringen en nog meer druk op de landen in Noord-Afrika om als grenswacht van Europa te fungeren.

Vluchtelingenbajes op Lampedusa

""Kleed je uit", zegt hij tegen een jongen in een hemd die staat te trillen van kou en angst. De jongen begrijpt het niet en blijft een minuut lang bewegingsloos staan. "What's the problem", schreeuwt de carabiniere en geeft hem een klap in het gezicht. De vluchteling, bleek en mager als een skelet, trilt. Er volgt nog een klap. Alle mensen die op dat ogenblik naakt voor de carabinieri staan, krijgen klappen. Een rij van 6 asielzoekers moet door de groep heen op weg naar de kooi. Ook zij krijgen hun ratsoen klappen. Vier carabinieri geven ieder 4 klappen per hoofd. Dan komt opeens de brigadier binnen die 's middags Mussolini imiteerde. Hij corrigeert niemand en vraagt aan zijn collega in burger: "Is dat de man die jou problemen bezorgt?" Hij deelt een volle vuistslag uit en raakt het borstbeen van de magere jongen. Een half uur lang weerklinken de klappen in de lucht. Eindelijk bemerkt een blond meisje van de politie het. "Maarschalk", zegt ze nerveus, "gaat u even kijken wat uw jongens aan het doen zijn, want ik zie te veel handen in beweging". De maarschalk kijkt om de hoek en voegt zich bij de andere carabinieri. "Eh, jongens, denk eraan." Ze beginnen allemaal te lachen."

Aldus het verslag van Fabrizio Gatti, journalist van het Italiaanse weekblad L'Espresso, die zich voordeed als Koerdisch vluchteling, zich uit de zee liet opvissen en opsluiten in het tijdelijke asielzoekerscentrum op het eiland Lampedusa, tussen Libië en Sicilië. Zijn verhaal lijkt een verslag uit de voorportalen van de hel, met wrede bewakers, mishandelingen, vernederingen, onmenselijke leefomstandigheden, miserabele hygiëne, angst, onzekerheid, honger, dorst en ontberingen.

Cover up

Hoe anders was het toen een delegatie van het Europese Parlement enige tijd daarvoor het opvangkamp bezocht. Er waren slechts 11 vluchtelingen aanwezig, de barakken waren fris gewassen en geschilderd, op de muren hingen keurige posters met de rechten van de vluchtelingen. Eén grote cover up-operatie van de Italiaanse autoriteiten, zo concludeerden de europarlementariërs. Het verslag van Gatti bevestigde later hun vermoeden.

Lampedusa is maar één van de frontlijnplekken waar de botsing plaatsvindt tussen het rijke, afgeschotte Europa en de realiteit van perspectiefloosheid, armoede en onderdrukking die grote delen van de wereld teistert. De afgelopen maanden werden de media overspoeld met beelden en verhalen uit Lampedusa, en uit Ceuta en Mellila, twee Europese enclaves op Noord-Afrikaanse bodem die de toegangspoort vormen tot Europa. Tenminste, als vluchtelingen die gebieden weten te bereiken. Want de enclaves zijn de afgelopen jaren omgebouwd tot ware militaire sperzones, met muren van prikkeldraad, elektronische sensoren, camera's, en tot de tanden gewapende mobiele patrouilles. Toch proberen de vluchtelingen dag in dag uit, in kleine groepjes of met massale stormlopen, de grenzen te slechten. Vaak met fatale gevolgen.

Extreem geweld

In de enclaves worden zo ongeveer alle internationale verdragen met de voeten getreden. De behandeling van de 'gelukkigen' die het vluchtelingenkamp Lampedusa op Italiaanse bodem wisten te bereiken, spreekt boekdelen. Van toegang tot een asielprocedure is geen sprake. De regeringen van Spanje en Italië gaan steeds vaker over tot massale deportaties van de vluchtelingen naar Libië, Marokko en Tunesië, waar geen asielopvang bestaat en schendingen van de mensenrechten aan de orde van de dag zijn. Deze landen dumpen de gedeporteerde vluchtelingen zonder pardon in de woestijn, zoals in het niemandsland tussen Algerije en Marokko. Onder hen zwangere vrouwen en kinderen, net als de anderen geboeid en verstoken van eten of drinken in bussen geladen en naar de grens getransporteerd. Alleen hulporganisaties als Artsen zonder Grenzen (AzG) bekommeren zich om hen. Duizenden van de gedeporteerde vluchtelingen zijn nog steeds spoorloos verdwenen. Van degenen die AzG wel wist te traceren verkeerden de meesten in erbarmelijke omstandigheden, uitgehongerd en uitgedroogd, verwond door de prikkeldraadversperringen, knuppelslagen, hondenbeten en rubberkogels. Een kwart van alle door AzG behandelde vluchtelingen bleek het slachtoffer van extreem geweld door de autoriteiten, aldus een rapport van de organisatie.

De EU zwijgt ondertussen in alle talen. Op vragen uit het Europese Parlement stelde de Europese Commissie doodleuk dat hen niets was gebleken van schending van de vluchtelingen- en mensenrechtenverdragen door Spanje, Italië en Griekenland. Bovendien was de handhaving van het Vluchtelingenverdrag geen bevoegdheid van de commissie, maar de competentie van de lidstaten. Ook de Nederlandse regering wast haar handen in onschuld. Minister Verdonk verklaarde in oktober 2004 - want ook toen signaleerden mensenrechtenorganisaties al grove schendingen van het Vluchtelingenverdrag - nog doodleuk dat de Italiaanse autoriteiten haar hadden verzekerd geheel conform de Italiaanse wet- en regelgeving te handelen. Verdonk zei "geen enkele reden te hebben om te twijfelen aan de juistheid van beweringen van de Italiaanse autoriteiten".

De hekken rond Ceuta

In oktober 2005 sprak de Kamer opnieuw met de minister over de misstanden aan de Europese zuid-grenzen. Inmiddels lag er een stapel alarmerende rapporten van organisaties als Amnesty International en Human Rights Watch. Korte samenvatting: de zuidelijke EU-lidstaten nemen structureel een loopje met het Vluchtelingenverdrag, ontnemen vluchtelingen het recht op een asielprocedure en maken zich schuldig aan massadeportaties. Een wakkere PvdA-parlementariër vroeg of Nederland niet direct moest stoppen met het op grond van het Dublin-verdrag terugsturen van vluchtelingen naar Italië, Spanje en Griekenland. Aangezien duidelijk was dat deze vluchtelingen daar geen kans maken op een fatsoenlijke asielprocedure, maakt Nederland zich door het terugsturen van deze vluchtelingen ook schuldig aan schending van internationale verdragen. Minister Verdonk keek alsof een ekster net een steentje tegen haar raam aan gooide, en vermocht het verband tussen beide zaken niet in te zien, daarin van harte gesteund door het CDA en de VVD.

Vodje papier

De opstelling van de Europese Commissie en de Nederlandse regering behoeft weinig verbazing. Want wat zich aan de zuidelijke grenzen voltrekt is precies waar het beleid van de EU op gericht is: het afschuiven van de verantwoordelijkheid voor het immigratie- en vluchtelingenvraagstuk op de bordjes van de buurlanden van de EU. De afgelopen jaren heeft de Unie de omliggende landen flink de pin op de neus gezet om de rol van EU-grenswacht op zich te nemen. Met een flinke zak geld wordt de grenscontrole in hoog tempo aangepast aan de Europese wensen. Bestrijding van illegale immigratie is het vaandel waaronder deze bijzondere vorm van 'ontwikkelingshulp' wordt verstrekt. In de ogen van de EU is immers iedereen die probeert haar grondgebied te bereiken een "illegale migrant".

Met Libië, Marokko en Tunesië worden in hoog tempo verdragen gesloten, waarin die landen zich verplichten om immigranten en vluchtelingen van de Europese lidstaten over te nemen. Wat er vervolgens met hen gebeurt, interesseert de Unie niet. Uiteraard wordt er in elk beleidsdocument lippendienst bewezen aan fatsoenlijke asielprocedures en naleving van het Vluchtelingenverdrag, maar in de praktijk interesseert het de Unie geen moer. Amnesty International publiceerde eind november 2005 nog een rapport waarin het aantoonde dat de mensenrechten structureel geschonden worden door de Noord-Afrikaanse immigratiepartners. En, zei Amnesty, nu ook de Europese lidstaten zelf het Vluchtelingenverdrag tot een vodje papier hebben gereduceerd, heeft Europa ook geen politieke of morele legitimiteit meer om een grote mond op te zetten tegen andere landen.

Als het aan de EU ligt, worden de huidige praktijken tot norm verheven. De Unie wil met alle geweld toe naar "opvang in de regio". Vluchtelingen mogen daarbij niet meer naar de EU komen, maar moeten in hun eigen regio bescherming zoeken, desnoods in door Europa gefinancierde opvangkampen. De eerste proefprojecten gaan begin 2006 van start. Migratie wordt ook steeds meer een kwestie van internationale politiek. Handelsverdragen worden ingezet om arme buurlanden te dwingen nieuwe IJzeren Gordijnen op te trekken. Wat er daar vervolgens allemaal gebeurt, wil vrijwel niemand weten. Het zijn de bedoelde neveneffecten van het afschrikkingsbeleid, en des te verder de voorposten van Europa komen te liggen, des te minder hoeft de Europese bevolking iets te merken van de mensonterende praktijken die zich daar afspelen. Waarschijnlijk geldt wat de Nederlandse regering betreft ook hier het adagium van de "eigen verantwoordelijkheid": wie zo stom is om zijn heil in Europa te zoeken, kiest zelf voor het risico om tegen een kogel aan te lopen, in elkaar geknuppeld te worden door grenswachten, in de woestijn gedumpt te worden, het land uitgezet te worden zonder een asielprocedure te kunnen doorlopen, afgeperst te worden door mensensmokkelaars, te verdrinken in de zee of te verbranden in een cel. Hadden ze maar thuis moeten blijven. Europa laat niet met zich sollen.

Terug