De Fabel van de illegaal 74, januari/februari 2006
Auteur: Eric Krebbers
Op de vlucht voor ecologische rampen
Op termijn zullen honderden miljoenen mensen moeten vluchten wegens klimaatsveranderingen. De beheersing van deze nieuwe vluchtelingenstromen staat internationaal bij beleidsmakers hoog op de agenda.
In 2010 zullen er waarschijnlijk 50 miljoen mensen op de vlucht zijn voor ecologische rampen. Dat maakte het Institute for Environmental and Human Security van de United Nations University (UNU-EHS) bekend op 12 oktober 2005, de jaarlijkse VN-dag voor de reductie van rampen.(1) De klimaatveranderingen, het broeikaseffect, het stijgende zeeniveau, het oprukken van de woestijnen, de landerosie, het oprakende drink- en irrigatiewater, en het groeiende aantal stormen en de toenemende kracht daarvan zullen op den duur zelfs voor honderden miljoenen milieuvluchtelingen gaan zorgen. De eveneens aan de VN verbonden wetenschappelijke organisatie Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC) gaat ervan uit dat het er in 2050 al 150 miljoen zullen zijn.
Meer regenval door klimaatverandering (Foto: Pauline Krebbers) |
Marokko
Sommige rampen kunnen heel snel plaatsvinden, zoals overstromingen door zware stormen. Wereldwijd groeien er steeds meer megasteden in kustgebieden die kwetsbaar zijn door het stijgende zeewaterniveau en het toenemende aantal grote stormen. "Dat heeft een enorm potentieel om golven van door het milieu veroorzaakte migratie te creëren", aldus de UNU-EHS. Maar er zijn ook langdurig voortschrijdende rampen. Het zeewater zal de komende eeuw minimaal een meter stijgen en daardoor zullen er in Bangladesh alleen al 40 miljoen mensen moeten vluchten. En tegelijktijd verliezen Marokko, Tunesië en Lybië nu al elk jaarlijks meer dan duizend vierkante kilometer productief land aan de woestijn. Daarnaast zijn er in de jaren 90 wereldwijd ook nog eens naar schatting 100 miljoen mensen van hun land verdreven door grootschalige projecten als stuwdammen.
In 1999 telde het Rode Kruis al 25 miljoen milieuvluchtelingen, toen 58 procent van alle vluchtelingen. Milieurampen zouden dus al meer slachtoffers maken dan alle oorlogen en repressie tesamen. Veel ecologische rampen worden veroorzaakt door menselijk ingrijpen: door het voortschrijdende kapitalisme en de patriarchale kijk op de verhouding tussen mens en natuur, gecombineerd met de wereldwijde racistische welvaartsverdeling. De huidige economische ontwikkelingen komen vooral de rijken ten goede, en de ecologische gevolgen ervan treffen meestal de armen. Die hebben niet de financiële middelen om ecologische rampen tegen te gaan, om te verhuizen of om hun gezondheid medisch zeker te stellen. Overheden en hulporganisaties benaderen milieurampen echter meestal uitsluitend als humanitaire problemen die veroorzaakt worden door natuurverschijnselen. Maar zelfs de humanitaire hulp neemt af. In 1999 constateerde het Rode Kruis al dat de hulp in 5 jaar tijd met 40 procent was gekrompen.
Beheersing
Het onderzoek van de VN-universiteit wordt vanzelfsprekend niet in eerste instantie gemotiveerd door humanitaire overwegingen, maar door de behoefte van de lidstaten om deze relatief nieuwe, maar snel groeiende stroom milieuvluchtelingen te beheersen. Alle staten staan immers in dienst van de heersende orde, en grote groepen vluchtelingen kunnen die in gevaar brengen. De VN-universiteit doet sowieso op veel terreinen onderzoek naar beheersingsstrategieën. Zo is er bijvoorbeeld ook een onderzoeksproject "Begrijpen en beheersen van opstandige bewegingen". De doelstelling daarvan is: "Door het ontwikkelen van diepgaand begrip van de oorzaken, motivaties, doelen, strategieën en tactieken van opstandige bewegingen, probeert dit project de capaciteit te vergroten van locale, statelijke, regionale en internationale actoren om huidige opstanden op te lossen en te voorkomen dat er nieuwe ontstaan."
Uitstoot broeikasgassen (Foto: Pauline Krebbers) |
"Als je een groep jonge mannen over een hek ziet klimmen, kun je moeilijk zeggen dat het om milieuvluchtelingen gaat, omdat als je een milieuvluchteling bent, je je hele familie met je mee zou nemen. De hele bevolking zou in beweging zijn", aldus directeur Janos Bogardi van UNU-EHS. Volgens hem moeten staten "echte milieuvluchtelingen" gaan onderscheiden van "economische migranten". Er zou daartoe een sluitende defintie van het verschijnsel "milieuvluchteling" opgesteld moeten worden. En die zou dan erkend moeten worden in een nieuw verdrag, vergelijkbaar met het VN-verdrag voor politieke vluchtelingen. Juridische definties zijn voor staten belangrijk bij de beheersing en selectie van vluchtelingen. Erkende politieke vluchtelingen mogen blijven en "economische migranten kunnen zonder het risico van vervolging terug", weet UNU-rector Hans van Ginkel. Maar wat te doen met milieuvluchtelingen? Die kunnen vaak vanwege de verwoestingen simpelweg niet terug naar het gebied waar ze vandaan komen. De UNU pleit daarom nu voor een VN-verdrag dat staten moet dwingen hun eigen milieuvluchtelingen op te vangen en te beheersen. Zo willen de machthebbers in het rijke westen gevrijwaard blijven van de slachtoffers van de voortschrijdende natuurvernieting.
Pentagon
De angst zit er bij sommige plannenmakers trouwens goed in. Zo voorspelden wetenschappers in oktober 2003 in een rapport voor het Amerikaanse leger apocalyptische oorlogen en migratiestromen als gevolg van de klimaatsveranderingen.(2) Op korte termijn zouden olie, voedsel en drinkwater zeer schaars worden. West-Nederland zou volgens de wetenschappers in 2007 zelfs kunnen overstromen na een zware storm en heel West-Europa zou tegen 2020 een Siberisch klimaat kennen omdat de warme golfstroom vrij plotseling stopt. "Voor sommige landen zou de klimaatsverandering zulke problemen opwerpen dat er een massale emigratie op gang komt van wanhopige bevolkingen die een beter leven zoeken in regio's zoals de VS die over hulpbronnen beschikken om zich aan te kunnen passen." Het rapport achtte de dreiging voor de nationale veiligheid veel groter dan die van het internationaal terrorisme. "Grote bevolkingsbewegingen zijn in dit scenario onvermijdelijk. Het is van levensbelang om te onderzoeken hoe die bevolkingen, de spanningen aan de grenzen en de vluchtelingen beheerst kunnen worden", schrijven de Pentagon-wetenschappers in hun aanbevelingen. En hoewel hun voorspellingen algemeen afgedaan werden als te negatief, worden desondanks in militaire hoek fanatiek plannen gemaakt om de voorspelde massale stromen milieuvluchtelingen te kunnen beheersen en afstoppen.
Noten
Terug