De Fabel van de illegaal 75, maart/april 2006
Auteur: Mahmut Erciyas
Moslim Democratische Partij bewijst strijd voor migrantenrechten geen dienst
In navolging van België werd in mei 2005 ook in Nederland een Moslim Democratische Partij (MDP) opgericht. De partij is een initiatief van de Arabisch Europese Liga (AEL). Het bureau MCA Communicatie berekende dat de partij bij de gemeenteraadsverkiezingen van 2006 in de 4 grote steden op enkele zetels zou kunnen rekenen. Onlangs maakte AEL-leider Abou Jahjah echter bekend dat de MDP niet zal deelnemen aan de verkiezingen. Wel zal men de programma's van de andere partijen langs de MDP-meetlat leggen en daarop de achterban een stemadvies geven. Een kritische beschouwing van de ideeën van de MDP.
(foto: Pauline Krebbers) |
Verrassend genoeg ging de oprichting van de MDP niet gepaard met een paniekreactie in de media en de politiek. Toen begin 2003 bekend werd dat de AEL ook in Nederland een afdeling wilde oprichten, pleitten sommige politici nog voor een verbod. Tot nu toe is de MDP in Nederland nog niet goed van de grond gekomen. Op de AEL Nederland-website is vrijwel niets te lezen over de partij, noch over de beslissing niet deel te nemen aan de verkiezingen. Er is slechts een "voorlopig partijmanifest" te lezen.
Manifest
De MDP wil een "menselijke, democratische en solidaire samenleving" volgens de principes en plichten van de islam, aldus het manifest. Het islamitische denken zou "veel intelligenter en wetenschappelijker" zijn dan atheïstisch denken, en de partij ziet het geloof in God als een wetenschap. De MDP zegt te staan voor een moderne dynamische opvatting van de islam via een contextgebonden interpretatie van de islamitische teksten. De partij erkent dat de sharia (islamitische wetgeving) in "bepaalde landen" gebruikt werd en wordt om mensen te onderdrukken en niet om hen te bevrijden. Maar men zegt "nog altijd" te geloven dat de islam moderne oplossingen biedt voor alle maatschappelijke problemen.
De vraag of de islam daadwerkelijk oplossingen heeft voor alle sociale kwesties kan alleen maar eindeloze discussies ontlokken. Interessanter is het door de moslimdemocraten aangesneden vraagstuk van de interpretatie van de wetten in de koran. De islamitische teksten zijn zoals alle geschriften inderdaad voor verschillende interpretaties vatbaar. In tegenstelling tot wat liberale en conservatieve kruisvaarders beweren, bestaat dé islam in die zin niet. Maatschappelijke omstandigheden bepalen welke interpretatie in een bepaalde tijd domineert of wijdverspreid raakt.
Onder de rurale en stedelijke armen van het Midden-Oosten werd de politieke islam met zijn interpretatie van de islamitische wetten bijvoorbeeld pas een massabeweging nadat de nationalistische en marxistisch geïnspireerde bewegingen na de implosie van de Sovjet-Unie ophielden een alternatief te zijn. De Arabisch-socialistische heilstaat werd door de intelligentsia, arbeiders en boeren ingewisseld voor de islamitische staat als de collectieve hoop die redding moet brengen voor alle ontberingen en vernederingen.
Sommige anti-moderne geboden en verplichtingen staan echter zo expliciet vermeld in de islamitische geschriften dat moderne progressieve uitleggers zich in allerlei dikwijls ongeloofwaardige bochten moeten wringen en bijna komische posities moeten innemen om, zoals de MDP het noemt, de tekst in overeenstemming te brengen met "de nieuwe context". Toch hopen veel linkse en seculiere critici dat deze versies van de islam de overhand krijgen, en niet de reactionaire.
Pluralisme
Volgens de MDP gaat de islam uit van pluralisme. In vroegere islamitische samenlevingen zouden de levensbeschouwelijke gemeenschappen over gelijke rechten beschikt hebben, elkaar erkend en vreedzaam gecoëxisteerd hebben. Maar dat is veel te rooskleurig voorgesteld. Weliswaar waren de islamitische landen in de wereld van voor de Franse revolutie relatief toleranter tegenover religieuze minderheden dan de westerse staten, maar dit pluralisme was wel beperkt en niet-egalitair. Anders dan de MDP beweert, beschikten andere religieuze gemeenschappen in de islamitische rijken niet over gelijke rechten. De moslims vormden de heersende gemeenschap die zonder beperkingen zijn geloof mocht belijden.
Christenen en joden mochten daarentegen hun religieuze tradities alleen volgen zolang zij een speciale belasting (jizya) betaalden aan de islamitische staat en de openbare uitingen van hun geloof beperkt hielden. Dat wordt uitdrukkelijk door de koran voorgeschreven. De sharia kent nog een reeks van speciale bepalingen voor joden en christenen. Die mogen bijvoorbeeld niet getuigen tegen moslims, geen wapens dragen, niet paardrijden, geen kerkklokken luiden en geen huizen bouwen die hoger zijn dan die van de moslims. Mannelijke joden en christenen mogen niet trouwen met moslimvrouwen. In sommige tijden moesten joden en christenen zich ook houden aan speciale kledingvoorschriften. Atheïsten en polytheïsten hebben volgens de sharia strikt genomen zelfs geen recht op leven, tenzij ze zich bekeren tot de islam. Hopelijk wil de MDP deze voorbeelden niet volgen, want dan zou men ijveren voor een superieure status voor moslims.
Democratie
(foto: Pauline Krebbers) |
Onder verwijzing naar een passage in de koran waarin de term shoera (consultatie of beraadslaging) wordt genoemd, stelt het manifest dat de islam moslims verplicht om democraat te zijn. "Het idee van de wet van het volk, ofwel democratie, is dus absoluut een islamitisch idee. En niet alleen dat: het principe van shoera maakt van democratie voor iedere moslim een verplichting. Een moslimmaatschappij kan, om waarachtig islamitisch te zijn, niet anders dan een democratie zijn." Men pleit zelfs voor een basisdemocratie of radendemocratie. Maar onder islamitische rechts- en godsdienstgeleerden staan de betekenis en reikwijdte van het begrip shoera hevig ter discussie. Waarschijnlijk vond shoera in de vroeg-islamitische periode plaats bij de verkiezing van de kalief. Dat gebeurde in onderling overleg van vooraanstaande moslims. Er zijn progressieve schriftgeleerden die inderdaad pleiten voor een moderne democratie, maar er zijn er ook die menen dat de islamitische staatsvorm niets met democratie of participatie te maken heeft. De vooraanstaande Egyptische sjeik Mohamed Mutwali al Sharawi (1911-1998) vond bijvoorbeeld dat de islamitische heerser niet verplicht was tot consultatie en het rekening houden met opvattingen en adviezen van anderen.
De progressieve uitleg van het begrip shoera is niet overtuigend. De opvattingen van hun conservatieve opponenten zijn aannemelijker. Een islamitische staatsvorm kan namelijk per definitie geen democratie zijn, hooguit een beperkte variant ervan. In een democratie berust het hoogste gezag immers bij de bevolking, in een islamitisch stelsel bij God. De wetgevende macht ligt daar dus in de handen van God, die zijn wetten (sharia) al aan zijn onderdanen heeft opgelegd, hoofdzakelijk via de koran. De bevolking of zijn vertegenwoordiging, het parlement, kan alleen wetten vervaardigen die passen binnen de grenzen van de sharia. De juridische en politieke bevoegdheden van de bevolking worden dus beperkt door de goddelijke wetgeving die onveranderlijk is. "Als Allah heeft besloten, dan is er geen plaats voor shoera", aldus sjeik Al Sharawi. Een islamitische staat is per definitie geen democratie, maar een theocratie. Streeft de MDP met haar verwijzingen naar shoera naar een moderne seculiere democratie, en laat men zich daarbij slechts inspireren door een zinsnede uit de koran, of zijn de moslimdemocraten uit op de daadwerkelijke vestiging van een islamitische staat? Het manifest is daar niet duidelijk over, maar mocht men een islamitisch politiek bestel nastreven, dan zou de D van "Democratisch" uit de partijnaam verwijderd moeten worden.
Neo-keynesiaans
Op economisch vlak is de MDP relatief progressief. Volgens de partij kan democratie niet compleet zijn zonder sociale rechtvaardigheid en economische democratie. De moslimdemocraten willen een islamitische economie vestigen, een soort derde weg als alternatief voor het kapitalisme en het communisme, dat "gedoemd was tot falen". Een economie waarin de staat en de publieke sector een flinke vinger in de pap hebben. "Omdat de islam monopolievorming en exclusiviteit verbiedt en de concurrentie van kapitaal bestrijdt, zal de openbare sector automatisch de enige grote eigenaar van de productiemiddelen zijn." De staat krijgt dan een bemiddelende rol om tot een betere verdeling van rijkdom, een maatschappelijk evenwicht en solidariteit te komen.
De partij pleit nadrukkelijk niet voor een radicale herziening van de productie- en bezitsverhoudingen. Sterker nog, particulier bezit van productiemiddelen door kleine en middelgrote ondernemers wordt aangemoedigd. "Naast de openbare sector kunnen particuliere ondernemers zich ontwikkelen tot middelgrote en kleine eigenaars van productiemiddelen. Op deze manier komt een dynamische, vrije markt op gang." De islamitische economie van de MDP is dus feitelijk helemaal geen derde weg. Een stelsel met een grote openbare sector en doorspekt met islamitische waarden en gebruiken als de aalmoes (zakat), is daarmee niet automatisch niet-kapitalistisch. De ideale economie van de MDP is een op de islam geïnspireerde neo-keynesiaanse variant van het kapitalisme, aangezien zij het privé-bezit van productiemiddelen niet afwijst en tegelijkertijd pleit voor actieve sturing door de overheid.
Overigens is deze visie absoluut geen gemeengoed binnen de islamitische politieke wereld. Er zijn vooraanstaande schriftgeleerden en theoretici die een economie met een sterke staat en een grote publieke sector afwijzen en bestempelen als niet-islamitisch. "Alle vormen van economische polarisering door nationalisering en collectivisering zijn verboden, ook die door individuen worden ingezet. Daarentegen heeft de mens het recht gekregen van God om over de hele wereld te streven naar het verkrijgen van een zo hoog mogelijke winst", stelde bijvoorbeeld de Pakistaanse theoloog Sayyid Abul A'la Mawdudi (1903-1979), de inspirator van veel fundamentalistische bewegingen.
De economische opvattingen van de MDP zijn echter wel socialer dan die van het kabinet-Balkenende. De moslimdemocraten willen een "solidaire maatschappij", een "uitstekend sociaal zekerheidssysteem" en een "actieve (her)opbouw van een welvaartsstaat", typische kenmerken van een Keynesiaanse economie die momenteel in heel Europa wordt afgebroken door privatisering, liberalisering en deregulering.
Conservatisme
De westerse samenlevingen kampen met een doorgeslagen individualisering, met sociale fragmentatie, maatschappelijke desinteresse en een verbrokkeling van solidariteitsbanden. De MDP ziet een remedie in "verzet tegen de toenemende tendens tot liberalisering" en "een goed toegankelijk en degelijk sociaal zekerheidsstelsel", maar vooral ook in het behoud van het gezin als "belangrijke hoeksteen van de samenleving". Net als bijvoorbeeld de conservatieven van de Burke Stichting idealiseert men het traditionele gezin en laat men na om de patriarchale machtsverhoudingen en het geweld tegen vrouwen en kinderen daarbinnen aan de kaak te stellen. Men ziet de opvoeding van kinderen vooral als een taak van vrouwen. "Moeders moeten hun kinderen borstvoeding kunnen geven", aldus de partij. "Huismoeders moeten een maatschappelijke erkenning krijgen", en "de organisatiestructuren moeten met de moederrol rekening houden in hun interne organisatie". Over het huisvaderschap en de vaderrol binnen organisatiestructuren geen woord.
Daarbij wordt het merendeel van de huishoudens tegenwoordig niet meer gevormd door het ideale gezin van de MDP, maar juist door alleenstaanden, eenoudergezinnen en ongehuwde koppels met of zonder kinderen. Overigens wordt het verval van het traditionele gezin veroorzaakt door diepgaande veranderingen op sociaal en economisch vlak. Die tendens is gelukkig niet zomaar te keren door idealisering van het traditionele gezin door conservatieve partijen als de MDP. "Wij zijn een conservatieve partij waarbij de inspiratie wordt gehaald uit de islam. Een moslimversie van de partij Christen-Democratisch & Vlaams met dat verschil dat wij willen vasthouden aan onze waarden", zei Ahmed Azzuz, de toenmalige AEL België-voorzitter, in 2003 over de Belgische MDP.
Politieke fragmentatie
Migranten uit Noord-Afrika, het Midden-Oosten en andere islamitische delen van de wereld zijn in heel Europa slachtoffer van racisme en moslimhaat. Het is daarom begrijpelijk dat zij zich trachten te organiseren op basis van hun religieuze identiteit. Maar islamitische partijvorming is een ronduit slechte zaak. In politieke zin natuurlijk, want de vrijheid van vereniging, meningsuiting en geloofsbelijdenis gelden uiteraard ook voor moslims. Men heeft vanzelfsprekend zonder meer het recht om een islamitische politieke partij te vormen. Maar dat zal niet helpen bij de strijd tegen racisme, moslimbashing en de afbraak van rechten en verworvenheden van migranten. Die strijd is namelijk het meest effectief als hij door "allochtonen" en "autochtonen" gezamenlijk wordt gevoerd. De moslimdemocraten proberen met hun eigen partij moslimmigranten echter politiek en organisatorisch af te zonderen van de rest van de samenleving. Dat kan leiden tot politieke fragmentatie langs religieuze lijnen. En dat is koren op de molen van conservatieve en extreem-rechtse krachten die via hun politiek van verdeel en heers bevolkingsgroepen tegen elkaar proberen op te zetten en uit te spelen.
Dit is een ingekorte versie van "Een islamitische partij bevordert politieke fragmentatie langs religieuze lijnen". Op: Aksi-website.
Terug