De Fabel van de illegaal 75, maart/april 2006

Auteur: Eric Krebbers

Boekrecensie

De grenzen van de mensheid

In zijn boek "Dus jij denkt dat je een mens bent?" verkent historicus Felipe Fernández-Armesto de geschiedenis van de opvattingen over wie tot de mensheid behoort en vooral: wie niet. Hij kijkt daartoe ver over de randen van zijn vakgebied. Er blijken talloze definities gehanteerd te zijn om vast te stellen wie er mens is. Geen van alle zijn ze bij nader inzien erg steekhoudend, aldus de geschiedkundige. Overal waar namelijk sprake zou zijn van kwalitatieve verschillen tussen mensen en andere wezens, gaat het uiteindelijk om niet meer dan graduele verschillen en vooroordelen.

Zo blijken bijvoorbeeld de grenzen die wetenschappers trekken in de evolutieleer volkomen arbitrair. Wanneer werden onze voorouders echt mensen? Ook blijken wetenschappers op racistische wijze neanderthalers hun menszijn afgenomen te hebben. Die blijken 50 duizend jaar geleden namelijk vrijwel hetzelfde te hebben gekund als de homo sapiens, onze voorouder. Fernández-Armesto beschrijft ook hoe veel westerlingen vanaf de vijftiende eeuw worstelden met het al dan niet menszijn van zwarten. Voor sommige wetenschappers waren veel Afrikanen nauw verwant aan apen, en dus geen mensen. Anderen wilden destijds juist de mensapen ook tot de mensheid gaan rekenen.

Bij de huidige tijd aanbeland, werpt de historicus nieuwe interessante vragen op. Moeten intelligente robots straks ook als mensen gezien gaan worden? Wanneer mensen steeds meer dierlijke organen geïmplanteerd krijgen, wat zegt dat over hun menszijn? En over het vermeende fundamentele anderszijn van de dieren wier organen kennelijk uitwisselbaar zijn met de onze? En zijn hersendode mensen en foetussen ook mensen? De antwoorden zijn niet alleen interessant voor filosofen. Want wie tot de mensheid gerekend wordt, zou bijvoorbeeld niemands bezit mogen zijn en ook niet zomaar gedood mogen worden. Kortom, diegene kan aanspraak maken op mensenrechten.

Wat Fernandez-Armesto betreft mogen de grenzen van de mensheid flink opgerekt worden. In veel gevallen heeft hij daarin gelijk, maar bijvoorbeeld niet wanneer hij ervoor pleit foetussen vanaf de conceptie als mensen te beschouwen. Want daarmee pleit hij feitelijk voor een verbod op abortus, en dus een inperking van vrouwenrechten. Helaas doet de historicus alsof nieuwe definities en opvattingen gewoon zomaar opduiken in de geschiedenis en niet het product zijn van strijd. Want zo is bijvoorbeeld de acceptatie van zwarten als deel van de mensheid uiteindelijk toch het resultaat geweest van anti-racistische strijd. Desondanks is het een belangrijk en zeer lezenswaardig boek geworden, dat een nieuwe manier levert van kijken naar de mensheid.

"Dus jij denkt dat je een mens bent?", Felipe Fernández-Armesto. Uitgeverij: Bert Bakker, € 16,95. ISBN: 903512720X.

Terug