De Fabel van de illegaal 77/78, zomer 2006

Auteur: Eric Krebbers

Nauwelijks protest tegen christenfundamentalisme

"De jood" is "een gladde aal" en "een silent killer". Homoseksualiteit staat gelijk aan incest en seks met dieren. Dat preekten dominees recentelijk in Wassenaar en Alphen aan den Rijn. Waren deze uitspraken in moslimhoek gedaan, dan was het gilde der opiniemakers waarschijnlijk direct met heilige verontwaardiging in de pen geklommen. Nu bleef het ijzig stil.

Dominee Mos staat in de antisemitische traditie van het vergelijken van joden met slangen

Op zondag 13 maart 2005 hield dominee Kees Mos een door en door antisemitische preek in de Wassenaarse Messiaskerk, een lid van de Protestantse Kerk in Nederland (PKN). "Achter Judas staan in het nieuwe testament de joden. De naam geeft dat ook al aan: Judas, Judah, jood. Maar het blijkt eigenlijk nog veel duidelijker uit de wijze waarop over hem wordt verteld. Alles wat hij zegt en doet is door en door joods. Sterker nog, het lijkt er zelfs op dat er om die reden zo uitgebreid over Judas wordt verteld, om te laten zien: zó zijn nu de joden. De jood in ons is een verrader", zo stak Mos van wal, "een verrader van Gods zaak", een "deserteur", de "vijfde colonne". Judas had "een vertrouwensfunctie met het geld", zo vervolgde Mos. "Maar de jood gaat daar mee aan de haal" en "bewerkstelligt uiteindelijk een volledige omkering van Gods bedoelingen".

Hitler

Daarna riep Mos Hitler uit tot een grote bijbelkenner. "En wat wij ons nu gaandeweg gaan realiseren, 60 jaar na de Tweede Wereldoorlog, is dat dus Hitler eigenlijk veel beter in de bijbel thuis was dan wij gewoonlijk voor waar willen houden. En dat Hitler deze, op zich bijbelse gedachte, tot z'n uiterste consequentie heeft uitgewerkt. Want Hitler zei: Dan moet de jood ook maar verdwijnen!" Daarin had Hitler volgens Mos gelijk, want "de grootste zonde van de jood is dat hij niet nadenkt, dat hij gewoon handelt" en "eigenlijk leeft als een dier. Hij schakelt niet de rede in waarmee hij is begiftigd. Hij volgt zijn gevoelens, loopt langs de lijnen van zijn kinderlijke naïviteit en instincten. Hij wordt niet volwassen, hij neemt niet de verantwoordelijkheid, de volwassenheid op zich."

"De zonde van de jood is dat hij, kortom, weigert om mens te zijn", ging de anti-joodse dominee verder. "De bijbel zegt: de jood in ons is onze grote tegenstander. De jood is nog gevaarlijker dan de heiden en de Griek. Want de heiden en de Griek die herkennen we wel, de ongelovige en de atheïst. Maar de jood herkennen we niet. Die is een "silent killer". Hij is de slang die uitgekleder is dan al wat leeft op het veld. Hij is een soort aal, zeg maar, een gladde aal. Hitler wilde de jood in ons midden definitief uitdrijven. Dat klinkt misschien heel vreemd, maar hij staat daarmee op bijbelse bodem. Want de jood in ons leeft aan zijn goddelijke roeping voorbij en hij doet zijn schepper lelijk tekort. Wij hebben Hitler in de afgelopen decennia als een monster afgeschilderd. Maar monsters bestaan niet."

Klokkenluider

De Messiaskerk in Wassenaar

Tijdens deze schandalige preek is geen van de aanwezige kerkgangers opgestaan. Ook de nasleep zegt veel over het antisemitische klimaat in de Wassenaarse kerkgemeente. De maandag erop heeft dominee Bert Schüssler zijn collega Mos namelijk direct gemaild dat hij zulke praat niet wilde horen in zijn kerk. Schüssler nam direct schriftelijk afstand van de preek, maar het kerkbestuur weigerde desgevraagd zijn voorbeeld te volgen. Schüssler zocht het daarna hogerop. Na maanden concludeerde "het regionaal college voor visitatie Zuid-Holland" in een rapport dat de preek zo niet gehouden had mogen worden, maar dat maatregelen tegen Mos niet nodig zouden zijn. Daarop legde Mos op 6 november een briefje op de kerkbanken dat men zijn omstreden preek maar als niet-uitgesproken moest beschouwen. Inhoudelijk stond hij er echter nog steeds achter, zo bleek later uit een e-mail.

In mei 2006 verzocht het Centrum Informatie en Documentatie Israël (CIDI) het kerkbestuur om Mos op non-actief te stellen. Dat weigerde men. Daarop keerde dominee Van Veen zich op zondag 21 mei tegen het CIDI. "We moeten oppassen", zei hij, "dat ons schuldgevoel over de holocaust niet leidt tot een kritiekloze houding tegenover Israël. Dat helpt Israël en de joden niet. Dan blijven ze steken in de slachtofferrol en zijn ze geneigd om overal antisemitisme te zien. Dat blijkt ook uit de golf van publiciteit die onze kerk treft." Maar in de beruchte preek werd helemaal geen kritiek op Israël geleverd. Het land werd niet eens genoemd. De Mos verwoordde louter en alleen een reeks oude christelijke antisemitische 'wijsheden'. Van Veen meende verder dat "het thema van de jood in ons" een "nadere uitwerking had verdiend". Hij zei niet dat dit soort preken niet meer mocht voorkomen. Inmiddels was klokkenluider Schüssler tot onderdeel van het probleem gemaakt. Sommige kerkgangers noemden hem "een mol" die "heel fanatiek is over Israël". Als Mos zou moeten vertrekken, dan moet Schüssler ook weg, zo oordeelde het bestuur. Uit woede om het aanblijven van Mos hebben onbekenden in de nacht van zaterdag 3 op zondag 4 juni de deur van de kerk dichtgelijmd. Ook werd de leus "Nazi's raus!" op de kerk gespoten.

Uit reacties van protestanten elders bleek dat er in die kringen heel wat christenen rondlopen die antisemitisme niet herkennen, of die simpelweg geen problemen met jodenhaat hebben. In de media reageerden ze dat er "geen grond" was voor de beschuldiging van antisemitisme. Mos zou slechts "een wat onhandige dominee" zijn "waarvan niemand serieus denkt dat hij antisemitisch was of antisemitisme wilde propageren", maar die nu wordt "geofferd op het offerblok van de politieke correctheid". Het zou allemaal slechts "een goedkoop propagandastuntje" zijn van het CIDI. "Zo af en toe tegen beter weten in net doen alsof er antisemitisme is om je eigen bestaansrecht te bewijzen." Gelukkig waren er ook meer hoopvolle geluiden. Zo schreven twee predikanten uit Heerhugowaard over de voedingsbodem voor de preek: "Wij raken er steeds meer van overtuigd dat dit ten diepste de theologie is van onze protestantse kerken. In het cement en in de stenen van het bouwwerk van deze theologie zit zoveel antisemitisme geborgen dat het een wonder mag heten dat dit soort incidenten zich niet veel vaker voordoen." Nodig is volgens hen "een grondige bezinning op het veelal verborgen, maar vaak ook openlijke antisemitisme in de theologische traditie van de Protestantse Kerken in Nederland."

Oerhollands

Op 30 april 2006 hield dominee Lichti uit het Friese dorp Reitsum een preek in de Alphense Adventskerk, ook een PKN-kerk. Deze fundamentalist beweerde onder meer dat homoseksualiteit gelijk staat aan incest en seks met dieren. "Een man die God liefheeft, gaat niet met een man naar bed", aldus Lichti. Geconfronteerd met kritiek van enige kerkleden zei Lichti later: "Ik zou het weer zo doen", want "het woord van God is duidelijk: homoseksualiteit is nooit en te nimmer aanvaardbaar."

De opiniemakers die steeds stampij maken wanneer moslims zich antisemitisch of homofobisch uitlaten, hielden zich naar aanleiding van de preken in Wassenaar en Alphen aan den Rijn opvallend stil. Kritiek op het 'oerhollandse' protestantisme past niet in hun racistische straatje. Die eenzijdigheid is een steeds terugkerend media-fenomeen. Zo gaat er bijvoorbeeld tegenwoordig jaarlijks terecht veel aandacht uit naar de vernieling van kransen in de nacht na de dodenherdenking van 4 mei. Maar men beperkt zich daarbij uitsluitend tot de incidenten waarbij een verband kan worden gelegd met Marokkaanse jongeren, zoals in Amsterdam. Dat er ook zulke vernielingen plaatsvinden in door christenfundamentalisten gedomineerde plaatsen als onder meer Klaaswaal, Renswoude en Lekkerkerk wordt gemakshalve buiten beschouwing gelaten.

Waarheidszeggers

Bord in Rotterdamse straat. Christenfundamentalisten op Goeree Overflakkee maken hun buurt juist onveilig (foto: Pauline Krebbers)

Toen moslimfundamentalisten begin 2006 wereldwijd demonstreerden tegen een aantal cartoons in een Deense krant, waren de opiniemakers er als de kippen bij om de vrijheid van meningsuiting te verdedigen. Allerlei kranten namen de spotprenten zelfs over uit solidariteit met de belaagde Scandinavische tekenaar en zijn redactie. Nu wordt de samenzweringsfilm "De Da Vinci code" na heftige protesten van christenfundamentalisten verboden in onder meer Wit-Rusland, Libanon, Sri Lanka, Egypte, Samoa, Fiji en enkele Indiase deelstaten. Er belanden zelfs her en der stapels exemplaren van het boek op de brandstapel. Het blijft echter stil in de Nederlandse media. Ook toen in mei de column van Abel den Denker (pseudoniem) in het weekblad Regio Venster op Goeree Overflakkee al na 7 afleveringen werd stopgezet na bedreigingen door christenfundamentalisten. Bezorgers van de krant - vaak kinderen - werden uitgescholden bij de voordeur, en de redactie ontving naast tientallen protestbrieven ook twee dreigbrieven, getekend door "De Waarheidszeggers". Den Denker moest van hen van het eiland verdwijnen, of zijn naam bekend maken en zijn excuses aanbieden, of "een behoorlijke donatie" doen aan een kerk. "Wij hebben vele broeders en zusters die uw gangen nagaan", schreven ze ook aan de redactie. "U en uw kinderen zullen dezelfde pijn voelen die Abel ons heeft bezorgd." Hoe benauwend de sfeer op het eiland is, werd nog duidelijker toen de redactie aangifte ging doen bij de politie. Een agent zei: "Als ik weet wie die columnist is, dan kill ik hem." Andere agenten deden alsof ze dat niet hoorden. De column werd uiteindelijk stopgezet omdat de krant niet wilde dat de auteur zou eindigen als Theo van Gogh.

Den Denker stak in zijn korte columns de draak met alle politieke partijen, en dus ook met de christenfundamentalisten van de SGP en de ChristenUnie die de baas denken te zijn op het eiland. Zo spotte hij met de discussie in de gemeenteraad over het veranderen van de datum van de plaatselijke dodenherdenking. Dit jaar viel 4 mei namelijk op een zondag. Den Denker: "Dus moet er worden gestemd. Dat geloof je toch niet! Het herdenken van de doden verstoort de zondagsrust van de gemeente Middelharnis of all places…" Ook nam de columnist een keer het ambtsgebed bij de raadsvergaderingen op de hak. Over dat gebed ontstond in mei trouwens nog een rel in de raad van de Flakkeese gemeente Dirksland. Het nieuwe PvdA-raadslid Henk Huber weigerde eraan deel te nemen. Maar van SGP-burgemeester Servaas Stoop, die het gebed voor en na elke vergadering uitspreekt, moeten alle aanwezige raadsleden er verplicht aan deelnemen, gelovig of niet. Huber moest van Stoop tijdens het gebed gaan staan, of anders de zaal verlaten. Opnieuw geen reactie van de opiniemakers die er zo vaak genoegen in scheppen moslimfundamentalisten de scheiding tussen kerk en staat in te wrijven.

Terug