De Fabel van de illegaal 79, najaar 2006

Auteur: Ellen de Waard

Boekrecensie

Van schoorsteenveger tot ijscoman

De afgelopen 20 jaar is er een stroom aan wetenschappelijk onderzoek op gang gekomen naar migrantenpopulaties. Aandacht kregen vanzelfsprekend de Surinamers, Marokkanen en Turken, maar ook kleinere groepen als de Vietnamezen, Chinezen en Italianen. De ideeën die bij Nederlanders over migranten leven blijken altijd maar deels te kloppen. Zo denken veel mensen dat de meeste Italiaanse migranten oorspronkelijk ijsmakers en pizzabakkers waren. Uit het boek "Vijftien ladders en een dambord" blijkt dat daar niets van klopt.

Die titel verwijst naar de eerste wat grotere groep Italiaanse migranten die rond 1860 naar Nederland kwam en die voornamelijk bestond uit schoorsteenvegers. Een kwart van hen was jonger dan 15 jaar en werkte als leerling schoorsteenveger. Daarnaast bevonden zich onder de Italianen veel muzikanten en artiesten, waaronder ook vrouwen. Verder waren er handelaren, koopmannen en beeldenmakers. Tussen de twee wereldoorlogen kwamen er geen schoorsteenvegers meer, maar wel terrazzowerkers (vloeren- en terrasleggers), koks, kelners, huishoudelijk personeel en inderdaad ook ijsbereiders. Het aandeel vrouwelijke migranten nam toen enorm toe. Ze kwamen zelfstandig om te werken, of ze vergezelden hun man.

Veel Italianen van een bepaalde beroepsgroep kwamen uit dezelfde regio. Meestal ging het daar economisch slecht. Het merendeel trok Europa in, een minderheid ging richting Amerika. Centraal in het boek staan de sociale relaties van de Italiaanse migranten die in Nederland bleven. Wie waren hun collega's, huisgenoten, huwelijkspartners en vrienden? Het idee dat de Italiaanse migranten voornamelijk omgingen met Italiaanse streekgenoten blijkt maar deels te kloppen. Het uitoefenen van hetzelfde beroep was medebepalend voor de relaties die men onderhield. In contacten met Nederlanders bleek het katholieke geloof een belangrijke factor, onder andere bij het sluiten van huwelijken. Vaak waren Nederlandse collega's, buren en vrienden getuige bij huwelijken en aangiften van geboorten. Overigens vestigden niet alle migranten zich hier blijvend. Velen waren slechts passant, anderen redden het niet en keerden vroeg of laat terug naar Italië.

Het boek geeft een leuke inkijk in de levens van de Italiaanse migranten in Nederland. Het wordt echter wel wat wetenschappelijk verwoord. Wie meer wil weten over de geschiedenis van de wereldwijde Italiaanse migratie kan ook de roman "Vita" van Melania Mazzuco lezen. Daarin wordt op meeslepende wijze de familiegeschiedenis uit de doeken gedaan van een Italiaanse migrant die het niet redt in Amerika.

"Vijftien ladders en een dambord. Contacten van Italiaanse migranten in Nederland 1860 - 1940", Margaret Chotkowski. Uitgeverij: Aksant, 29,90 euro. ISBN: 9052602042.

Terug