De Fabel van de illegaal 82/83, voorjaar 2007

Auteur: Roel Nagel

Boekrecensie

Koningshuis en kolonialisme

In "De parels en de kroon" behandelt wetenschapper Gert Oostindie de relatie van het koningshuis met de Nederlandse koloniën in "de Oost" en "de West". Het is het eerste boek over dit onderwerp en het schetst een interessant beeld. In de tijd van de stadhouders werd het huis van Oranje-Nassau vooral gebruikt als een symbolische autoriteit, want de macht lag toen in handen van de regenten. Dat veranderde bij koning Willem I, die zeer geïnteresseerd was in de koloniën. Onder zijn leiding en met eigen investeringen werd in 1824 de Nederlandsche Handel-Maatschappij opgericht. In Nederlands-Indië werd op advies van Johannes van den Bosch, een adviseur van de koning, het beruchte cultuurstelsel ingevoerd. Die dwangarbeid spekte tussen 1830 en 1870 flink de staatskas en ook het eigen vermogen van Willem I. Willem III daarentegen was niet echt geïnteresseerd in de overzeese wingewesten. Hij heeft ten onrechte een positief imago gekregen als de koning die de slavernij afschafte. Zijn bijdrage daaraan werd tot grote proporties opgeblazen om zo een blijvende band tussen het koningshuis en de koloniën te creëren.

De houding van de koloniën ten opzichte van het koningshuis varieerde nogal. In "de West" waren zowel witten als zwarten vanwege de veronderstelde belangrijke rol van Willem III in de afschaffing van de slavernij flink koningsgezind. In "de Oost" hingen alleen de kolonisatoren, plaatselijke elites en de inwoners van de Molukken het koningshuis aan. Na de dekolonisatie werden in Indonesië alle verwijzingen naar de Nederlandse monarchie snel verwijderd, terwijl Suriname en de Nederlandse Antillen meer oranjegezind bleven. Tegenwoordig probeert Oranje zich naar de Antillen toe op te werpen als de hoeder van de multiculturele samenleving. Het koningshuis wil zoveel mogelijk mensen eensgezind onder de Nederlandse vlag zien te scharen.

"De parels en de kroon", Gert Oostindie. Uitgeverij: Bezige Bij, € 19,90. ISBN: 9789023422556.

Terug