De Fabel van de illegaal 82/83, voorjaar 2007

Auteur: Eric Krebbers

Boekrecensie

Het weldadig karakter onzer natie

"Vlijt, vaderlijke tucht en het weldadig karakter onzer natie" is de zeer toepasselijke ondertitel van het boek "De proefkolonie" van Wil Schackmann. Daarin wordt minutieus uit de doeken gedaan hoe begin negentiende eeuw in Drenthe een werkkolonie voor de armen tot stand kwam. Het begon allemaal met een landelijke inzamelingsactie door de kersverse Maatschappij van Weldadigheid, onder voorzitterschap van prins Frederik, de jongste zoon van koning Willem I. Stuwende kracht achter het initiatief was de toen 38-jarige generaal-majoor Johannes van den Bosch, die later in het koloniale Indië het beruchte cultuurstelsel zou invoeren, een systeem van meedogenloze dwangarbeid.

Het boek beschrijft de aankomst en het leven van de eerste 52 kolonisten in het net aangelegde dorp Frederiksoord. De Maatschappij wilde verarmde landgenoten uit hun toestand van "diepe ellende en daaruit spruitende zedelijke verbastering" halen. In het nog woeste Drenthe zouden ze leren met landarbeid de eigen kost te verdienen. En daardoor vanzelf betere mensen worden. "Het weldadig karakter onzer natie" ging gepaard met een flink portie paternalisme en controlezucht. Het dorp werd omgeven met sloten opdat de kolonisten er niet vandoor zouden gaan. En "de desertie wordt door ene herkenbaare soort van kleding moeijelijk gemaakt", constateerde een journalist.

Al lezende krijgt men het idee de kolonisten werkelijk te kennen, alsof het om een roman gaat. Voormalig kraker Schackmann heeft het voor elkaar gekregen om via een reeks historische bronnen een levensecht beeld te schetsen van de naar Frederiksoord gedirigeerde leden van de onderklasse, hun manier van leven en hun behandeling door de gegoede klasse. Hij heeft oog voor grappige details en laat iedereen in zijn waarde, ook de "weldadige" klasse. Een fascinerend boek over een bijna vergeten stukje vaderlandse geschiedenis.

"De proefkolonie", Wil Schackmann. Uitgeverij: Mouria, € 18,50. ISBN: 9789045848549.

Terug