De Fabel van de illegaal 89/90, winter 2008

Auteur: Roel Nagel

(Boekrecensie)

Staatsvormend geweld

De overheid wil dat de inwoners van Nederland beter bekend raken met de “vaderlandse” geschiedenis en heeft daarom een canon ingesteld. Het gaat daarbij vanzelfsprekend niet om een zo objectief mogelijke omschrijving van allerlei gebeurtenissen binnen de landsgrenzen, maar om een nationalistisch ingekleurd verhaal. Nederlanders moeten immers naar voren komen als heldhaftig en als de winnaars van de geschiedenis. Centraal staan de Opstand en de daaropvolgende Tachtigjarige Oorlog. Die wordt omschreven als een nationale bevrijdingsoorlog waarbij de Nederlanders zich gezamenlijk van het Spaanse juk hebben bevrijd en zijn begonnen aan de opbouw van de staat die we nu als Nederland kennen. In zijn proefschrift “Staatsvormend geweld” laat Leo Adriaenssen aan de hand van de geschiedenis van de plattelandsbevolking in de omgeving van Den Bosch zien dat er van dat beeld niet veel klopt. Nationale bevrijdingsoorlog? De enigen die profiteerden van de Opstand waren kooplieden uit de rebellerende gewesten Holland, Zeeland en Utrecht, de Oranjes en de bestuurlijke elites. De plattelandsbevolking stond voortdurend bloot aan het geweld veroorzaakt door de Opstand.

Den Bosch sloot zich in 1579 aan bij Spanje. Om de stad op de knieën te krijgen, besloten de Staten-Generaal tot een politiek van de verschroeide aarde. Van dorpen rondom Den Bosch werden hele oogsten platgebrand en al het vee meegenomen opdat de bevolking er de hongersdood zou sterven. De Oranjes liepen voorop bij al dat geweld. Succesvol was die strategie overigens niet, want Den Bosch hield zich staande. Maar ondertussen leed de plattelandsbevolking wel gigantisch. Daarna beloofden de Staten-Generaal de resterende boeren bescherming in ruil voor extra belastingen. Maar de Staatse soldaten hielden zich niet aan de afspraken. De bevolking stond machteloos. Het was oorlog, en dan gold het oorlogsrecht, zo werd gezegd.

Het is een verademing hoe Adriaenssen korte metten maakt met de nationalistische mythen rond de Opstand. Voor nationalisten moet het ontluisterend zijn om te lezen hoe “vader des vaderlands” Willem van Oranje de plattelandsbevolking trachtte uit te roeien door hun oogsten plat te branden. Het blijkt weer eens dat van alle nationalistische bombarie geen spaan heel blijft, wanneer de geschiedenis wordt bekeken van onderop, vanuit het oogpunt van de bevolking.

“Staatsvormend geweld”, Leo Adriaenssen. Uitgeverij: Stichting Zuidelijk Historisch Contact, € 27,50. ISBN: 9789070641825.

Terug