De Fabel van de illegaal 91, voorjaar 2008

Auteur: Eric Krebbers

Iraanse studenten buitengesloten

De Nederlandse regering loopt wereldwijd voorop bij het uitsluiten van Iraanse studenten. De universiteiten kunnen daardoor minder meeprofiteren van de voortdurende Iraanse braindrain.

In september 2007 heeft de regering per brief bij de universiteiten aangedrongen tot “waakzaamheid” en “grote terughoudendheid” bij het toelaten van medewerkers en studenten uit Iran. De IND zou voor Iraniërs nog slechts visa afgeven wanneer universiteiten een garantieverklaring overleggen dat ze niet in contact kunnen komen met gevaarlijke nucleaire kennis. Daar konden de technische universiteiten van Twente en Eindhoven niet voor in staan, zeiden ze. Daarop besloten ze geen nieuwe Iraniërs meer aan te nemen. “We hebben geen politie-agenten bij de ingang van de collegezalen staan”, aldus het verontwaardigde Eindhovense bestuur. Met het volkomen weren van alle Iraniërs heeft men kennelijk minder moeite. De Delftse universiteit houdt alleen sommige studierichtingen gesloten - zonder agenten - en in Groningen zijn Iraniërs als vanouds welkom. Nadat de IND eind januari 2008 de garantie-eis afschafte, liet Twente weer Iraniërs toe, maar Eindhoven niet. De universiteiten blijven wel allemaal gedwongen om de gangen van de Iraanse studenten en medewerkers nauwkeurig na te gaan.

Kernwapens

Aanleiding voor de maatregel is VN-resolutie 1737 van eind 2006 die wil tegengaan dat Iran nucleaire kennis krijgt. De afgelopen jaren hebben de VS en andere westerse landen Iran onder druk gezet om geen kernwapens te gaan maken, tot onlangs bleek uit een gezamenlijk rapport van 16 Amerikaanse inlichtingendiensten dat het land zijn kernwapenprogramma al in 2003 heeft stilgelegd. De ophef over de Iraanse kernwapens doet sterk denken aan het opgeklopte gedoe rond Saddam Hoesseins vermeende massavernietigingswapens. Die bleken uiteindelijk niet meer dan een verzinsel om Irak te kunnen bezetten. Overigens is het op zich te waarderen als de verspreiding van kernwapens wordt tegengegaan, maar helaas wordt het krankzinnige arsenaal van “onze” machtige bondgenoten nooit aan de kaak gesteld. Britse en Franse studenten kunnen toch net zo goed gaan meewerken aan de productie van kernwapens in hun land?

Iraanse wetenschappers kunnen de voor kernbommen benodigde deeltjesversnellers trouwens al bouwen. Daar hoeven Iraanse studenten dus niet voor naar Nederland te komen. Er is hier sowieso nauwelijks enige speciale kennis over kernwapens. De kennis om kernbommen te bouwen is tegenwoordig gemakkelijk te verkrijgen, via onder meer internet. Daarom roept de VN vooral op om de levering tegen te gaan van “apparatuur, goederen en technologieën die zouden kunnen bijdragen aan Irans activiteiten op het gebied van verrijking, reproductie en zwaar water verbonden aan de ontwikkeling van atoomwapens”. De resolutie heeft het ook over “waakzaamheid en het voorkomen van gespecialiseerde trainingen en opleidingen voor Iraniërs”. In de praktijk blijkt Nederland het enige Europese land dat Iraanse studenten daadwerkelijk aanpakt. Zelfs in de VS zijn Iraanse studenten gewoon welkom om te studeren wat ze willen, oorlog of geen oorlog.

Verdachtenhoek

De Nederlandse overheid maakt het Iraniërs al langer heel moeilijk om hier te studeren. Het is bijzonder tijdrovend om ingeschreven te raken aan een universiteit vanwege de vele extra controles door tal van overheidsinstanties. Zelfs het openen van een simpele girorekening neemt daardoor maanden extra in beslag. “Het trekt een muur op tussen mij en de andere studenten. Alsof we iets gevaarlijks doen”, aldus een Iraanse student in Delft.

Honderden studenten en universitaire medewerkers protesteerden tegen de nieuwe maatregelen en tekenden de petitie “Academische vrijheid kent geen nationaliteit!”. De opstellers van de petitie stellen voor “om deze gevoelige informatie in Nederland adequaat af te schermen in plaats van Iraniërs in de verdachtenhoek te plaatsen; het mogelijke gevaar dat van dit type informatie uitgaat, laat zich immers niet beperken tot één nationaliteit. Wij vinden deze maatregel van het kabinet stigmatiserend en discriminerend voor Iraniërs als bevolkingsgroep. In een rechtstaat is men onschuldig tot het tegendeel bewezen wordt; structurele uitsluiting van een bevolkingsgroep past daar niet bij. We maken ons ook zorgen om de negatieve gevolgen die deze maatregel kan veroorzaken voor de ruim 28 duizend Iraanse Nederlanders, van wie velen momenteel aan de hogescholen en universiteiten studeren, promoveren of anderszins werkzaam zijn.”

Wat dit soort discriminerende maatregelen los maakt, kennen we uit de geschiedenis. Gezagsgetrouwe medewerkers van de Universiteit van Amsterdam gingen direct aan de slag. “Bij ons waren mensen al bezig een lijst van Iraniërs op te stellen, maar dat heb ik snel gestopt”, gaf Niels Molenaar van het buitenlandbureau van de universiteit toe. In de petitie staat verder: “Puur het feit dat iemand uit Iran komt is hier immers de reden om iemand van bepaalde takken van wetenschappelijke kennis en onderwijs uit te sluiten. Feitelijk bestempelen garantie-eis en regeringsbrief Iraniërs bij voorbaat tot spionnen voor het Iraanse regime, hetgeen ook nog eens laster is.”

Concurrentie

Op het eerste gezicht keerden de protesten zich vooral tegen discriminatie van Iraniërs, en tegen de afbraak van de academische vrijheid, een mooi links en liberaal principe dat helaas in de praktijk weinig opgeld meer doet. Universiteiten zijn steeds meer tot commerciële instituten geworden die op de wereldmarkt moeten concurreren om opdrachtgevers, investeerders, beroemde professoren en talentvolle studenten. Nederlandse universiteiten weten jaarlijks maar een handjevol Iraanse studenten te strikken, en de recente maatregelen zullen dat aantal beslist niet verhogen. “We lijken hier te vergeten dat Iraniërs ontzettend goede studenten zijn. Nederland doet zichzelf met deze maatregel tekort”, zegt de Delftse professor Arie van Deursen dan ook. Niet zozeer de belangen van de studenten, maar die van de Nederlandse economie en het bedrijfsleven staan voor hem voorop. “Het zijn topstudenten en sommigen van hen blijven na hun studie in Nederland wonen”, weet directeur Muhsin Harakeh van het Kernfysisch Versneller Instituut van de Groningse universiteit. Intussen meldt de universiteit van het Iraanse Isfahan dat steeds meer van hun studenten naar de VS vertrekken. Door het braafste jongetje van de klas te willen zijn, lijkt Nederland deze neo-koloniale slag om menselijke grondstoffen goeddeels verloren te hebben.

Zie voor de petitie: “Iraanse studenten: Stop de verdachtmaking van Iraniërs”-website <www.iraansestudenten.nl>.

Terug