De Fabel van de illegaal 91, voorjaar 2008
Auteur: Harry Westerink
Dagelijkse repressie in de Alphense illegalenbajes
Nadat in oktober 2007 de nieuwe illegalengevangenis in Alphen aan den Rijn open ging, bleek al snel hoezeer daar de mensenrechten worden geschonden. Het bajesregime is bikkelhard, de bewakers zijn bot en gewelddadig, en onuitzetbare illegalen worden als afval op straat gegooid.
Uitzendbureau ronselt bewakers voor illegalenbajes in Alphen (foto: Ellen de Waard)
|
De bajes biedt plaats aan in totaal 1.316 illegalen, die worden opgesloten in afwachting van uitzetting. De eerste maanden na de opening raakte de gevangenis beetje bij beetje gevuld. Er schijnen momenteel enkele honderden illegalen gevangen te zitten. Staatssecretaris van Justitie Nebahat Albayrak wil “tijdelijke gevangenissen” als de Rotterdamse bajesboten gaan sluiten, omdat die door de komst van de nieuwe gevangenis overbodig zouden zijn geworden. De Alphense bajes zal daardoor naar verwachting in de loop van 2008 propvol illegalen zitten. De staatssecretaris liet in antwoord op Kamervragen ook nog weten dat ze geen maximumtermijn zal stellen aan de opsluiting van illegalen. Die kunnen dus als onschuldigen tot aan hun dood gegijzeld blijven door de overheid.
Uitzendbureau
De gevangenen worden in de bajes niet alleen op de huid gezeten door het bewakingspersoneel, maar ook door medewerkers van de IOM, de IND en de nieuwe Dienst Terugkeer & Vertrek (DTV) van het ministerie van Justitie. De gevangenis biedt werk aan 650 mensen, waarvan 450 als bewaker. Het particuliere beveiligingsbedrijf Securicor is nauw betrokken bij de beveiliging. Toen de gevangenisleiding vlak voor de opening nog kampte met een enorm personeelstekort, gaf Securicor aan uitzendbureau Randstad de opdracht om snel nieuw personeel te werven. De gemeente Alphen zag zijn kans schoon om van een heleboel werklozen af te komen en probeerde het arbeidsreserveleger met voorrang in de bajes aan het werk te zetten. Het lijkt echter slecht te zijn gelukt om mensen geïnteresseerd te krijgen voor dit uiterst nare werk waarbij men eenzame en wanhopige mensen eronder moet houden. Veel bewakers schijnen overigens niet blij te zijn met de arbeidsomstandigheden en willen ontslag nemen of teruggaan naar Kamp Zeist, waar vandaan velen zijn overgeplaatst naar Alphen om het personeelstekort weg te werken.
De nieuwe gevangenis bestaat uit 5 betonnen gebouwen op een terrein van 1,9 hectare, omgeven door een ringmuur. Volgens architect Remco Bruggink, die de bajes heeft ontworpen, hebben de gebouwen “een eigen karakter gekregen door te variëren met kleur, textuur en reliëf”. “Naast het echte groen in de vorm van gras en berkenbomen op de sportvelden is het beton zelf aangewend om artificiële natuur en daarmee een zekere mate van zachtheid in het complex te brengen, zo zijn het entreegebouw en de ringmuur voorzien van een bamboereliëf. Bij het isoleergebouw is het schoonbeton voorzien van RVS-gaas waarop blauwe regen haar weg naar boven zoekt.” Alsof het om vakantiebungalows gaat. Ook kunstenaar Jurgen Bey heeft geld verdiend aan de uitzetindustrie. Hij heeft de tafeltennis- en tafelvoetbalspelen in “de recreatieruimten” gemaakt. Bey heeft de belijning van het pingpongspel en de poppetjes van het voetbalspel “opzettelijk wit” gelaten “om de gedetineerden aan te sporen ze zelf in te kleuren. Dat gebeurt. Er worden momenteel honderden kleine voetbalshirtjes gepunnikt.” Zo wordt de gevangenen “de mogelijkheid geboden” iets aan het spel toe te voegen en de spelregels te veranderen. “Even kunnen ze de situatie naar hun eigen hand zetten.” Om daarna gedeporteerd of gedumpt te worden.
Niemandsland
De gevangenisdirectie probeert het de gevangenen zo moeilijk mogelijk te maken om te communiceren met de buitenwereld. Volgens de huisregels wordt contact met media zelfs bestraft met plaatsing in de isoleercel. Vooral Securicor-personeel gedraagt zich agressief ten opzichte van de gevangenen. Securicor-mensen kwamen al eerder negatief in het nieuws wegens de slechte behandeling van gevangenen op de Rotterdamse bajesboten. Het regime van de Alphense bajes komt sterk overeen met dat van andere illegalengevangenissen en overtreft het soms zelfs in mensonwaardigheid. Alsof het om vuilniszakken gaat, dumpt men onuitzetbare illegalen ergens op de stoep in de buurt van het Alphense treinstation. Een illegaal maakte mee dat hij een eind van het station vandaan op straat werd gegooid en toen al zijn bagage in delen naar het perron moest slepen. Het gevangenispersoneel stak geen poot uit om hem daar even bij te helpen. Hij was eerder door andere bewakers geslagen en aan zijn handboeien meegesleurd. Daardoor kon hij zijn hand niet belasten en zijn spullen nauwelijks dragen. Hij kreeg slechts een oprotpremie van 20 euro mee om een enkeltje niemandsland aan te schaffen.
Deze illegaal ondervond het repressieve bajesregime aan den lijve. Het eten komt bijvoorbeeld vaak veel te laat, viel hem op. De tweepersoonscellen zijn kleiner dan die in Kamp Zeist en de bewaking strenger. De inrichting van de Alphense bajes doet denken aan een ziekenhuis, maar de medische zorg is bijzonder beroerd. Elke dag krijgen zieke gevangenen andere medicijnen. Wanneer een gevangene naar een andere plek moet, wordt hij altijd vergezeld door twee bewakers. Die bemoeien zich overigens met alles. Als een gevangene met een geestelijk verzorger wil praten, dan blijven ze erbij staan en bepalen dan hoe lang de verzorger mag blijven. Dat is zelfs in strijd met de op zich al uiterst repressieve gevangenisregels. Ook weigerden de bewakers een keer een geestelijk verzorger toe te laten in de isoleercel, omdat de gevangene daar “geen briefje had ingevuld”. De geestelijk verzorger moest toen naar de directeur om alsnog toegang te krijgen. De bewakers maken de dienst uit en de gevangenen zijn een speelbal in hun handen.
De IOM neemt een ander deel van de repressie voor zijn rekening. In november 2007 begon de terugkeerorganisatie een 18 maanden durend project in de bajes om gevangenen “vrijwillig” terug te sturen naar hun land van herkomst. Het project kost 1,6 miljoen euro. De EU betaalt 55 procent en het ministerie van Justitie 45 procent. Eerder draaide de IOM al een proefproject op een Rotterdamse bajesboot. “Er was 30 procent minder vrijwillige terugkeer onder de populatie van de detentieboot geweest zonder de inspanningen van de IOM”, weet de enthousiaste IOM-directeur Joost van der Aalst. Van een vrijwillige keuze om terug te keren kan voor opgesloten illegalen vanzelfsprekend helemaal geen sprake zijn. De IOM wil meer druk op gevangenen uitoefenen om toch maar mee te gaan werken aan hun eigen deportatie.
Tegen de muur kwakken
Een illustratief voorval uit het leven van alledag in de Alphense bajes. De gevangene Mohammed krijgt een nieuwe celgenoot, de al wat oudere Allan. Een bewaker komt naar Mohammed toe en zegt: “Jij gaat naar een andere cel”. “Waarom?”, vraagt Mohammed. “Omdat jij een moslim bent en de nieuwe niet.” Dat interesseert Mohammed niet. Hij is juist blij dat zijn nieuwe celgenoot Nederlands spreekt. Maar de bewaker eist dat hij zijn spullen pakt. Later komt de bewaker terug en zegt: “De nieuwe moet verhuizen”. Vanwege zijn leeftijd wil Allan in een andere cel graag onderop in het stapelbed liggen. De bewaker zegt dat hij niets te willen heeft. Mohammed zegt dat er in de gevangenis ruimte genoeg is. Een heleboel cellen zijn leeg. Maar de bewakers luisteren niet naar redelijkheid. Beide gevangenen gaan luchten. Als ze terugkomen in de cel, blijkt het metalen bestek te zijn weggehaald. Dan komen twee bewakers binnen. Ze lopen naar Allan die op bed ligt. Hij moet zijn handen tonen. Hij wordt van zijn bed afgesleurd en tegen de muur gekwakt, waardoor er bloed uit zijn mond komt. Daarna komen er nog meer bewakers binnen die hem met veel geweld tegen de grond werken. Ze doen hem handboeien om en smijten hem voor 14 dagen in de isoleercel.
Omdat verzet tegen dit soort repressie noodzakelijk blijft, blokkeerde de Werkgroep Stop Deportaties op 27 december 2007 de toegang tot de Alphense gevangenis. “Het voortbestaan van vluchtelingengevangenissen, met een groeiend aantal detentieplaatsen, is tekenend voor de koers van de huidige regering. Een uiterst mager “generaal pardon” moet maskeren dat staatssecretaris Albayrak in feite de lijn-Verdonk voortvarend voortzet.” De werkgroep vindt dat iedereen het recht heeft om “zelf te bepalen waar zij of hij wil wonen. De grenzen moeten open, de vluchtelingengevangenissen dicht.”
Terug
