De Fabel van de illegaal 91, voorjaar 2008
Auteur: Gerrit de Wit
Nederland wordt een politie- en controlestaat
Nederland is hard op weg om een politie- en controlestaat te worden. Dat blijkt uit onlangs gepresenteerde cijfers van de Britse organisatie Privacy International (PI). Vooral wat betreft het afluisteren van gesprekken, de identificatieplicht en de gedwongen afname van DNA-materiaal scoort Nederland internationaal bedroevend slecht.
PI baseert de cijfers op wereldwijd onderzoek naar justitiële opsporingsbevoegdheden en bescherming van de privacy in 47 landen, inclusief alle 27 EU-landen.(1) Meer dan 200 experts van over de hele wereld werkten eraan mee, waaronder journalisten, academici, mensenrechtenadvocaten en nationale privacywaakhonden. Die keken vooral naar de identificatieplicht, de opslag van biometrische kenmerken van inwoners, wetten ter bescherming van de privacy, het afromen van telecommunicatie en opslag ervan, de grensbewaking, cameratoezicht en de bevoegdheid van staten om informatie op te vragen bij bedrijven.
Alarmerende cijfers
De bevindingen over 2007 werden door de onderzoekers verwerkt in statistieken, waarin landen die systematisch de privacy van inwoners schenden en beschikken over vergaande controle- en opsporingsbevoegdheden een laag cijfer krijgen, en de landen die beschikken over waarborgen voor de privacy een hoger cijfer. Uit die statistieken blijkt dat de Nederlandse staat faalt in het beschermen van de privacy. Nederland krijgt namelijk slechts een 2.1 en eindigt daarmee op plaats 20 van de 27 Europese lidstaten. Onder de 7 EU-landen die het slechter doen, bevinden zich Bulgarije (2.0), Frankrijk (1.9) en het Verenigd Koninkrijk (1.4). Relatief minder slecht doen Griekenland (3.1), Roemenië (2.9) en Duitsland (2.8) het. Bijna alle EU-landen kenden in 2007 een terugval in de bescherming van de privacy. Duitsland en Frankrijk kenden zelfs een “alarmerende terugval”. Wereldwijd hebben vooral landen als Canada (2.9) en Argentinië (2.8) enkele waarborgen voor de privacy. Landen als de VS (1.5), Rusland (1.3) en China (1.3) doen het ronduit slecht en vallen in de categorie “surveillance societies”. Van de EU-lidstaten zit alleen Groot-Brittannië in diezelfde totalitaire categorie, maar daar wordt tenminste nog wel actief over privacy gediscussieerd.
Met het cijfer 2.1 zit Nederland nog net in de categorie “Systemic failure to uphold safeguards”. Met een verlies van een tiende punt zou Nederland wegzakken in de categorie “Extensive surveillance societies”. Volgens PI kent Nederland weliswaar enkele grondwettelijke beschermingen van de privacy, maar dat stelt in de praktijk weinig voor. Zo hebben geheime diensten de bevoegdheid om email- en telefoonverkeer te onderscheppen. Verder hekelen de onderzoekers het wetsvoorstel Dataretentie. Daarmee wil de overheid de providers straks verplichten om alle communicatiegegevens voor 18 maanden te bewaren, ook al stelt de EU dat 6 maanden voldoende zijn. PI vreest ook misbruik van de digitale databank met sociale en medische gegevens van alle kinderen, die vanaf 2008 aangelegd wordt. De organisatie is wel te spreken over de Nederlandse privacywaakhond College Bescherming Persoongegevens (CBP). Dat college ziet er op grond van de Wet bescherming persoonsgegevens als onafhankelijke toezichthouder op toe dat persoonsgegevens zorgvuldig gebruikt en beveiligd worden. Maar het CBP kan ook geen ijzer met handen breken en schiet tekort.
Identificatieplicht
PI vindt het verder opvallend dat op grote schaal DNA-gegevens van verdachten gedwongen afgenomen wordt, en bekritiseert de opname van biometrische kenmerken in het paspoort en de toepassing van de identificatieplicht. Uit recent onderzoek van Buro Jansen & Janssen blijkt dat in 2005 en 2006 in totaal 104.637 mensen beboet zijn omdat ze geen identiteitspapieren konden laten zien. Daarvan werden er maar liefst 42.533 beboet zonder een andere overtreding te begaan. Dat staat in schril contrast met de toentertijd door de regering gedane toezegging dat de identificatieplicht geen vrijbrief mocht worden voor willekeurige identiteitscontroles. In het merendeel van de overige gevallen kregen mensen boetes voor kleine overtredingen zoals het fietsen zonder licht. Zo werkt de identificatieplicht als een zinloze maar voor de overheid profijtelijke boeteverdubbelaar. De ID-plicht wordt dan ook breed verafschuwd. Uit recent onderzoek van het adviesbureau Porter Novelli blijkt ook dat 48 procent van de Nederlanders het niet prettig vindt dat winkels voor marketingdoeleinden via klantenkaarten bijhouden wat men koopt. In de rest van Europa zou dat gelden voor 33 procent. Wat veel mensen overigens niet weten is dat je die zogenaamde kortingskaarten ook anoniem aan kunt schaffen, dus zonder het overhandigen van persoonsgegevens.
De verslechterde situatie in Nederland staat niet op zichzelf. De uitkomsten over 2007 laten zien dat wereldwijd het fundamentele recht op privacy het onderspit delft in de zogenaamde strijd tegen terrorisme, fraude en ongewenste immigratie. Dat wordt mede in de hand gewerkt door de voortschrijdende digitalisering. Daardoor is het voor overheden tegenwoordig een fluitje van een cent om bestanden aan elkaar te koppelen. Vooral totalitaire staten scherpen hun wetgeving aan en slaan allerlei informatie van burgers op. Daardoor staan miljarden mensen continu onder verdenking, een praktijk die de Stasi in de vroegere DDR met jaloezie zou vervullen.
Noot
Terug
