De Fabel van de illegaal 95/96, najaar 2008

Auteur: Ellen de Waard

Stakingen en bezettingen voor verblijfsrecht

Illegale arbeidsmigranten roeren zich in West-Europa. In Frankrijk wordt gestaakt en vinden er bezettingen plaats. België is het toneel van hongerstakingen. De resterende “witte” illegale arbeidsmigranten in Nederland lopen voortdurend tegen een muur op, en blijven vooralsnog met lege handen staan.

Franse actieposter (Foto: Eric Krebbers)
Op 6 juni 2008 overhandigde een afvaardiging van diverse comités van “witte” illegalen een petitie aan Nebahat Albayrak.(1) Daarin verzochten ze de staatssecretaris van Justitie om hen te legaliseren via haar discretionaire bevoegdheid. De “witte” illegale arbeidsmigranten vormen een beperkte groep overgebleven illegale arbeidsmigranten die tot 1998 een schijnbaar geaccepteerd leven leidden in Nederland. Ze werkten wit, betaalden belasting en sociale premies, hadden recht op collectieve voorzieningen en hun kinderen gingen naar school. Met de inwerkingtreding van de Koppelingswet werd dat allemaal teniet gedaan. In de zomer kwam het antwoord van Albayrak. Zoals verwacht was het negatief. De staatssecretaris refereerde in haar brief aan eerdere regelingen voor “witte” illegalen. Ze schreef dat ze geen aanleiding zag om nogmaals zoiets te doen. Zij ging uiteraard niet in op de in de petitie naar voren gebrachte kritiek op de rigide voorwaarden en de willekeur in toekenning van verblijfsvergunningen. Kritiek die eerder ook al door advocaten en rechters was geformuleerd.

Oppakken

Albayrak is momenteel bezig de Vreemdelingenwet flink aan te scherpen en ze profileert zich in Europa met het keiharde Nederlandse beleid. Het huidige politieke en maatschappelijke klimaat laat ook nauwelijks ruimte voor legalisering van illegalen. Dat bleek al uit de reactie van PVV-Kamerlid Sietse Fritsma op het aanbieden van de petitie. Hij legde Albayrak het vuur aan de schenen en vroeg en passant of ze van plan was om de “witte” illegalen bij die gelegenheid direct op te pakken en uit te zetten. De comités houden toch wat hoop om iets voor elkaar te kunnen krijgen in de slipstream van het pardon voor vluchtelingen. Wellicht tegen beter weten in.

Verrassend is dan ook de recente uitspraak van een voorzieningenrechter in Den Bosch in de zaak van een afgewezen “witte” illegaal die aanspraak had gemaakt op de pardonregeling voor vluchtelingen. De rechter vond dat de overheid niet duidelijk gemaakt heeft waarom mensen die geen asielaanvraag maar een andere aanvraag voor een verblijfsvergunning hebben gedaan, op voorhand van het pardon uitgesloten zouden moeten worden. Het ging de overheid er immers om grote groepen mensen die hier al lang verbleven te legaliseren. De oorspronkelijke aanvraag is minder relevant, wat de rechter betreft. “Vanuit deze optiek is de doelgroep van de regeling zeer wel te vergelijken met de groep vreemdelingen die eveneens voor 1 april 2001 vergeefs een reguliere aanvraag hebben gedaan en vervolgens doorlopend in Nederland hebben verbleven en daarbij eveneens veelal een of meer reguliere vervolgaanvragen hebben ingediend.” De staat is tegen de uitspraak in beroep gegaan. De zaak zal waarschijnlijk over een half jaar dienen. Het is zeer de vraag of deze positieve uitspraak dan stand zal houden.

Bezetting

Ook in andere West-Europese landen voeren illegale arbeiders strijd. Vaak met pittige strijdmethoden. Sinds april 2008 staken en strijden in Parijs en omgeving diverse comités van arbeiders zonder papieren, zoals de Coordination de Sans Papiers 75 (CSP75) en het 9ème Collectif des Sans Papiers. Die staken, hebben werkplekken bezet en hun intrek genomen in kerken. Zo zijn onder meer het kantoor van een werkgeversorganisatie in de schoonmaakbranche, een restaurant en bouwonderneming bezet. De arbeiders krijgen daarbij steun van de vakbond CGT en diverse andere organisaties.

Net als de Nederlandse “witte” illegalen wonen en werken de stakende arbeiders al vele jaren in Frankrijk. Ze betalen ook sociale premies en belastingen. Alleen een verblijfsvergunning ontbreekt. Er zouden inmiddels zo’n 600 stakers zijn en in totaal hebben zich een paar duizend illegalen georganiseerd in de sans papiers-comités. Ze werken vooral in restaurants, schoonmaakbedrijven en bouwbedrijven. De arbeiders, veelal van Afrikaanse afkomst, werken gemiddeld zo’n 50 tot 55 uur per week tegen een minimumloon van ongeveer duizend euro. Overuren worden niet uitbetaald en ze hebben slechts recht op 14 dagen vakantie per jaar. Dat is minder dan de helft van het wettelijk minimum.

De regering probeert tweedracht te zaaien onder de illegalen, en met enig succes. Er ligt namelijk een eenmalig aanbod om aanvragen voor een verblijfsvergunning individueel te beoordelen. Maar die moeten dan aangeleverd worden via de vakbond CGT, die door de overheid als officieel intermediair gezien wordt. De CGT heeft inmiddels zo’n 900 verzoeken ingeleverd. Maar andere illegale arbeiders, die zich apart van de CGT hebben georganiseerd, zien deze oplossing niet zitten. Die vinden dat alleen een collectieve regeling de problemen werkelijk oplost. Want met dit aanbod dreigt uiteindelijk slechts een kleine groep gelegaliseerd te worden. Bovendien blijven het economische systeem en het inhumane migratiebeleid in tact, merken de linksere steungroepen en illegalen terecht op. Deze onderlinge controverse leidt tot heftige discussies. Sommige arbeiders kiezen nu eieren voor hun geld en leveren hun aanvraag via de CGT in, anderen weigeren dat vooralsnog en blijven strijden voor de grotere oplossing.

Begijnhofkerk in Brussel
Hongerstaking

In België gaven de meeste politieke partijen voor de verkiezingen van zomer 2007 aan dat er een pardon moest komen, net als in Nederland, voor al die mensen die al jaren in België verblijven, en die gestrand zijn in eindeloze procedures en afwijzingen. Nadat België eindelijk een regering had, zegde minister van Migratie- en Asielbeleid Annemie Turtelboom toe in het voorjaar van 2008 met een rondzendbrief te komen. Daarin zouden de criteria staan waaraan vluchtelingen moeten voldoen om voor het pardon in aanmerking te komen. Maar die brief is er nog steeds niet. Uit wanhoop over het uitblijven van een regeling begonnen de illegalen zich te roeren. Vanaf maart tot aan de zomer bezetten tegen de 200 illegalen de Begijnhofkerk in Brussel. Dat was het begin van een hele reeks acties en hongerstakingen, gesteund door kerken, vakbonden en solidaire burgers.

In mei ging een deel van de kerkbezetters gedurende 55 dagen in hongerstaking. Onder hen ook een tiental vrouwen. Na enige toezeggingen stopten ze. Ook op andere plekken hebben actievoerders toezeggingen gekregen, maar er heerst daarbij een enorme willekeur. In de Begijnhofkerk kregen 161 hongerstakers en actievoerders voor 9 maanden een verblijfsvergunning en een werkvergunning. Op andere plekken kregen hongerstakers slechts 3 tot 6 maanden uitstel van de plicht om het land te verlaten. Anderen kregen helemaal niets. Weer anderen kregen een echte verblijfsvergunning voor een jaar of andere vormen van bescherming. Eind september waren er nog ruim 100 illegalen in hongerstaking, van een tot tweeënhalve maand. Nog steeds komen er nieuwe bezettingen bij en worden er andere acties gevoerd.

Ondertussen wordt er in spanning afgewacht welke criteria er in de rondzendbrief zullen staan. Dat zullen er waarschijnlijk tientallen worden. Dat roept nu al verzet op omdat de diverse groepen illegalen sterk uiteenlopende situaties kennen. Niet iedereen heeft ooit asiel aangevraagd of heeft überhaupt een dossier. Dat geldt met name voor de arbeidsmigranten. Actiecomités en belangenbehartigers willen graag dat alle groepen worden meegenomen in het pardon. Wat Pol van Camp van de organisatie Recht op Migratie betreft is de oplossing simpel. “Vele anderen in dezelfde situatie worden wel geregulariseerd (honderden per jaar) op basis van ‘humanitaire redenen’ waarvoor geen criteria bestaan. De regering raakt het nog steeds niet eens welke die criteria wel moeten zijn en ondertussen heeft de minister (in de praktijk Dienst Vreemdelingenzaken) een onbeperkt interpretatierecht over die ‘humanitaire redenen’.”

Noot

Terug