Gebladerte-reeks 1
Auteur: Eric Krebbers
Antroposofische koffie met Indianenbloed
Naar aanleiding van de oproep "Boycot een antroposoof" startte in het blad Kleintje Muurkrant uit Den Bosch een interessante discussie over de antroposofie. Voor wie nummer 289 van Kleintje Muurkrant niet meer bij de hand heeft: in de oproep stond onder meer: "De Duitse anarcho-syndicalistische organisatie FAU roept op tot een boycot van het Mexicaanse bedrijf Finca Irlanda In Chiapas, waar ook het EZLN resideert. De eigenaar is een Duitse man, Peters, wiens familie de lokale arbeiders al sinds 1920 uitbuit. Gedurende deze tijd werd biologische koffie geteeld naar antroposofische traditie. Ze verkopen Demeter-koffie en "normale" biologische koffie en exporteren deze naar West-Europa en naar de USA. De lonen in dit bedrijf bedragen 18 Mexicaanse pesos minus 3 pesos voor 1 kilo voedsel per dag. Hier wordt alles verkocht aan de gebruikelijke bio-woekerprijzen."
Tegencampagne
Tot nu toe heeft de discussie in Kleintje zich voornamelijk toegespitst op de antroposofische ideologie. Maar er is meer. Juist de praktijk, zoals die op de Finca Irlanda, laat zien waar de aanhangers van deze leer toe in staat zijn. Steiners mystieke praat blijkt zich uitstekend te lenen als handvat voor slavendrijverspraktijken. De uitspraken van Wiegert over de Indianen en hun "kosmisch" lot sluiten naadloos aan bij de antroposofische hel in Zuid-Chiapas.
Het blad van de FAU, Direkte Aktion, heeft met haar boycot-oproep heel wat losgemaakt in Duitsland. De omzet van de antroposofische koffie is sindsdien met 25% gedaald. Veel natuurvoedingswinkels haalden het van de schappen. Er zijn informatie-avonden en veel andere bladen hebben onderzoek gedaan naar de situatie op de Finca's in Zuid-Mexico. Hieronder een overzichtje.
Hitler-fanclub
Eind vorige eeuw kocht een aantal Duitse families enorme lappen grond in Zuid-Chiapas van de toenmalige dictator Porfirio Diaz. Ze betaalden minder dan een dollar per hectare. De plaatselijke Indiaanse boeren werd niets gevraagd. Ze werden eenvoudigweg van hun land gezet en konden, als ze geluk hadden, 2 of 3 maanden in het jaar seizoenarbeider worden op de kersverse koffieplantages die namen kregen als Prusia, Hamburgo, Bremen, Hannover, Nueva Alemania en Liquidambar.
De Duitsers werden een van de belangrijkste economische machten in Chiapas. Velen waren aanhanger van het fascistisch gedachtegoed. In de Duitse Club, waar machtige en steenrijke families bijeenkomen, werden de verjaardagen van Hitler en de annexatie van Oostenrijk uitbundig gevierd. Hitlers ideeën om de arbeid te militariseren en de vakbonden te elimineren hadden grote aantrekkingskracht op de plantagehouders. Al snel had men een (onwettig) privé-leger opgericht, de Guardas Blancas, die iedere zelforganisatie van de ruim 20 duizend Indiaanse seizoenarbeiders in bloed smoorde. De arbeidsomstandigheden bleven daardoor onmenselijk. Er heersten veel ziekten en het loon was bijzonder laag.
Tijdens de opstand van de Zapatistas van het EZLN in 1994 bezetten de arbeiders een hele reeks koffieplantages. In april 1995 werden de bezetters door de zwaarbewapende Guardas Blancas verjaagd. Daarbij vielen heel wat doden. Naar aanleiding hiervan zei de katholieke bisschop Ruiz van Chiapas: "Koffie van de Finca's uit Chiapas kopen, betekent Indianenbloed kopen."
Steiner
Een van de Duitse plantages is de antroposofische Finca Irlanda. De stichter, de al genoemde Rudolf Peters uit Hamburg, kocht de plantage van een Ier. Vandaar de naam. Peters ging persoonlijk in de leer bij Rudolf Steiner en stapte in 1928 over op de antroposofische "biologisch-dynamische" koffieteelt. Inmiddels zwaait alweer de derde generatie van de schatrijke familie Peters de scepter op de plantage. De Irlanda-koffie wordt in Duitsland verkocht door het bedrijf Lebensbaum van directeur Walter Lang. Lang gebruikt voor de Irlanda-koffie het FairTrade-label, terwijl hij daartoe niet gerechtigd is. Hij betaalt daarbij slechts een kwart meer voor de koffie dan de prijs op de wereldmarkt, terwijl andere FairTraders soms wel tot drie keer zoveel betalen. In Nederland wordt de koffie verkocht door Simon Levelt.
Finca Irlanda
In Mexico mag niemand meer dan 300 hectare grond in bezit hebben. Dat is wettelijk vastgelegd bij de landhervormingen tussen 1955 en 1967. Veel grootgrondbezitters hebben hun land toen opgedeeld onder familieleden en stromannen. De familie Peters heeft een andere methode bedacht. Boeren in de omgeving, waaronder de boeren die voormalig "Irlanda"-land bewerken, worden als toeleveranciers ingezet. Gabriel Cruz, lid van de rebellerende tegenregering in Chiapas, zegt dat de door Peters betaalde prijzen zeer laag zijn. "Hij steelt de koffie praktisch". Een deel van de Irlanda-koffie komt dus helemaal niet van de Finca Irlanda. Peters "steunt" de Indiaanse boeren met zijn technische kennis en "verleent hen toegang" tot de wereldmarkt. Ze zijn volledig afhankelijk van de grootgrondbezitter.
Seizoenarbeiders
Ofschoon op elke pagina van de folder van Lebensbaum het woord "sociaal" staat, hebben de 500 seizoenarbeiders op de Finca Irlanda het niet best. Pas in 1993 heeft Peters een (vrij?) schooltje neer laten zetten voor de kinderen van de arbeiders. De arbeiders wonen 2 à 3 maanden op de plantage in verschrikkelijke krotten. Er is geen afscheiding tussen mannen en vrouwen gemaakt en alleenstaande vrouwen staan er voortdurend bloot aan seksueel geweld.
Peters neemt met name arbeiders uit het nabijgelegen Guatemala in dienst, want die hoeven wettelijk slechts het minimumloon uit hún land te krijgen en dat ligt de helft lager dan dat van Mexico. Veel minder nog dan die 18 pesos (ƒ 4,50) per dag waar Kleintje eerder melding van maakte. Overigens is men recent nog overgestapt op stukloon. Dat betekent werken van zonsop- tot zonsondergang om nog iets te krijgen. Volgens EZLN-subcommandante Marcos leeft trouwens iedereen in Mexico in armoede die niet minstens 2 keer het Mexicaanse minimumloon verdient.
Verdwijnen
Een vakbondsleider die over deze wantoestanden wilde komen klagen op de BIOFACH'95, de grote internationale alternatieve voedselbeurs in Duitsland, werd ontvoerd en samen met zijn chauffeur vermoord door de Guardas Blancas. Het is mij inmiddels niet meer duidelijk of de Irlanda ook bezet is geweest of niet. De berichten spreken elkaar tegen. Lebensbaum ontkent. De plantages van Peters' buren, de Prusia en de Liquidambar, zijn zeker wel bezet geweest. De bezetters daar collectiviseerden de plantage en verhoogden hun loon tot het vijfvoudige van dat op de Irlanda. Lebensbaum ziet niets in landhervormingen. Lang: "De wereld, ook die in Chiapas, wordt er niet beter door als men eenvoudigweg het land opdeelt en velen weinig geeft. Het is toch land dat de familie Peters wettelijk gekocht heeft. Het gaat toch om de biologische kwaliteit! De Indianen moeten blij zijn, dat ze niet meer met giffen werken."