December
1998
Donderdag 17 december komt Iran aan de orde tijdens het Algemeen Overleg van Buitenlandse Zaken. Dezelfde dag zullen Iraniërs een internationaal tribunaal over het Iraanse regime aankondigen. Iran staat weer volop in de actualiteit. Er is immers een nieuw ambtsbericht op grond waarvan staatssecretaris Cohen de conclusie trekt dat uitgeprocedeerde Iraniërs veilig terug kunnen naar Iran. Bij het Steunpunt Kerkasiel Iraanse Asielzoekers, dat vorig jaar de kerkasiel-estafette voor Iraniërs organiseerde, denken we daar heel anders over.
In het ambtsbericht krijgt met name "de rechtspleging in Iran" aandacht. In de conclusie staat te lezen dat "Iran op een aantal van de bovengenoemde aspecten niet aan de minimale voorwaarden voor een rechtsstaat voldoet"(pag.8). Dit is een conclusie, getrokken uit wat eerder in het ambtsbericht naar voren is gebracht. Een gedocumenteerde visie dus.
Hierna wordt de "hoop op verdere verbetering" (pag.8) uitgesproken. Deze hoop wordt gekoppeld aan de discussie in Iran over onder andere verbetering van de rechtszekerheid. Op zich is de toenemende discussie en openheid mooi. Zo kwam ook naar buiten dat de burgemeesters van de verschillende wijken in Teheran gemarteld waren en daardoor een onware verklaring hadden afgelegd over Karbaschi (het hoofd van deze burgemeesters en aanhanger van Khatami). Karbaschi zelf zei: "Het feit dat de hoogste ambtenaren van de regering zelf niet veilig zijn in de handen van de regering, zegt genoeg. Als dit kan gebeuren met regeringsambtenaren, dan is het makkelijk om te begrijpen wat ze doen met andersdenkenden en tegenstanders van de regering." Openlijk wordt door Mohammed Hassan Ziaiefar, voorzitter van de organisatie voor islamitische mensenrechten, gezegd dat er in Iran geheime gevangenissen zijn waar gemarteld wordt. Openlijk wordt gezegd dat er geheimen zijn. Hiermee is het probleem niet opgelost, het probleem is zichtbaarder geworden.
Uit de "hoop op verdere verbeteringen" volgt onmiddellijk dat "uitgeprocedeerde afgewezen asielzoekers bij terugkeer naar Iran in de regel niet te maken zullen krijgen met de zwakke punten in het rechtssysteem" (pag.9). In het ambtsbericht wordt deze stelling in het geheel niet onderbouwd. Of het zou moeten zijn door de eerdergenoemde hoop op verbeteringen. Hoop is van een geheel andere categorie dan feiten. Laten we naar de feiten kijken.
Iran is de afgelopen dagen in het nieuws is door de moorden op de schrijvers Poejandeh, Mokhtari en Sjarif en de politici de heer en mevrouw Foroehar. Ook deze mensen hadden te maken een niet eens minimaal functionerend rechtssysteem. Staatssecretaris Cohen zal mogelijk net als zijn voorgangster mevrouw Schmitz zeggen dat hij op dit moment geen schrijvers of politici zal uitzetten. Hiermee zou het patroon ontkend worden van de moorden in Iran. Stelselmatig worden critici door doodseskaders mishandeld of vermoord. Het regime wast ondertussen zijn handen in onschuld.
Ook sinds het aantreden van Khatami worden er iedere maand mensen geëxecuteerd. Doodvonnissen worden nog steeds regelmatig opgelegd. Een voorbeeld hiervan is Morteza Firouzi, de hoofdredacteur van Teheran-Times. Naar de Iraanse gewoonte kreeg hij een regen van beschuldigen over zich heen: spionage voor Amerika en Japan, overspel en corruptie. Sinds juni 1997 zijn negen mensen veroordeeld tot steniging. Niet alle stenigingen komen echter naar buiten omdat het regime er alles aan doet om een beter imago te krijgen in het Westen. Daarom moeten stenigingen voortaan in afgesloten ruimten plaats vinden, aldus de liberale minister voor cultuur en zeden Mahadjerani. In Nederland wordt vaak vergeten dat liberaal in Iran een andere betekenis heeft.
Vorig jaar bleek dat Iran weigerde om toe te laten dat mensen van de Nederlandse ambassade volgden of de uitgezette Iraniers nog leefden. De Kamer maakte een hard punt van de monitoring en de uitzettingen werden stopgezet. In het regeerakkoord is echter afgelopen zomer vastgelegd dat monitoring onnodig is. Maar de Iraniërs lopen niet minder gevaar bij uitzetting. Het vragen van asiel in het buitenland wordt immers als verraad gezien. In een samenleving die doordrenkt is met wantrouwen en geweld van rivaliserende groeperingen is dat een reëel gevaar. Hoe de situatie in Iran zich verder zal ontwikkeling valt nog helemaal te bezien. De Nederlandse BVD is weinig hoopvol over de situatie in Iran. Ze schrijft in haar jaarrapport 1997: "de houding van de Iraanse autoriteiten ten aanzien van oppositiegroeperingen is niet wezenlijk veranderd ten aanzien van voorgaande jaren. De Iraanse inlichtingendienst is in Nederland dan ook nog onverminderd actief." Een angstaanjagend scenario komt van het hoofd van de Revolutionaire Garde, Savawi. Hij heeft gezegd dat er tijdelijk een schijndemocratie wordt gecreëerd om de slangen (lees:critici) uit hun holen te voorschijn te laten komen. De dynamiek van de machtsstrijd in Iran maakt de situatie in Iran niet veiliger, eerder onveiliger zoals de moorden van de afgelopen weken sinister illustreren. Onze eis "geen uitzettingen naar Iran", zoals we die tijdens ons kerkasiel in 1997 hebben gehanteerd blijft volop gelden.
Petra Schultz
Steunpunt Kerkasiel Iraanse Asielzoekers (SKIA)
Fabel van de illegaal