Elders gepubliceerde artikelen
Auteur: Harry Westerink
New Age en de hand in eigen boezem
"Inderdaad!", riep ik uit, toen ik het stuk "Grenzen tussen links en vaag" in Kleintje Muurkrant 308 las. Schrijver Allie gaat daar in op de vloeiende grens tussen - simpel gezegd - het progressieve en het New Age-deel van de samenleving. Een onderscheid dat steeds moeilijker valt waar te nemen. Hij betoogt dat linkse critici van de New Age-tijdgeest de hand eens in eigen boezem zouden moeten steken. Ook in linkse of zich links noemende kringen komt veel racisme, seksisme en irrationele zweverigheid voor. "Helemaal mee eens", zei ik enthousiast, en met mij een paar andere medewerkers van SIMPOS (Stichting Informatie over Maatschappelijke Problemen rondom Occulte Stromingen). Alleen SIMPOS-medewerker Herman de Tollenaere was minder blij. Allie sprak dan ook nogal neerbuigend over hem. Dat haalt het niveau van de rest van Allie's verhaal wat naar beneden.
pulp & bagger
Allie's verhaal vormt ongeveer de reden waarom ik me (en anderen met mij) kritisch ben gaan bezighouden met
"vage" en esoterische woorden, mensen en verschijnselen. Dat leidde tot de oprichting van SIMPOS. Ik merkte om
mij heen dat veel zich progressief noemende mensen hun tijd doorbrachten met tarotkaarten, aanbidding van de
volle maan, astrologie, reïncarnatie, levitatie, zelfrealisatie, holisme, inwijding, mystiek, goeroes als Blavatsky en
Steiner, karma, aura, chakra, mantra, Sai Baba, Jomanda, Kryananda en, last but not least, "De Celestijnse
Belofte". Meer dan 400.000 Nederlanders hebben dat boek inmiddels gekocht. Zowel literair-technisch als
inhoudelijk-ideologisch is het een ongelooflijk staaltje pulp en bagger. Hiervoor verwijs ik naar het artikel "Les 1:
Oorlogen, honger, alles is okee" van SIMPOS-medewerker Eric Krebbers in Kleintje Muurkrant nummer 307. Toch
voelen veel mensen, waaronder veel "linksen", zich aangetrokken tot dit soort "spiritualiteit". Hoe kan dat nou?
Daar valt veel over te zeggen. Omdat de New Age-tijdgeest de hele samenleving aan het beïnvloeden is, is het
zoeken naar een verklaring geen overbodige luxe. Natuurlijk weet ik het ook niet zo een twee drie. Ik heb wel een
idee. De grens tussen het rationeel-materialistische van links en het intuïtief-metafysische van de New Age is voor
een hoop mensen dermate onzichtbaar dat mensen met het grootste gemak van het ene circuit in het andere
kunnen overstappen. "Moet kunnen", hoor je dan, "want de grote ideologie'n zijn voorbij." Er wordt dan beweerd dat
er in allerlei religies, filosofie'n en wereldbeschouwingen wel wat waars zit. Al zappend voor het beeldscherm van
de Nieuwe Tijd, al shoppend door de spirituele supermarkt plukken hele volksstammen her en der, en op griezelig
willekeurige manier, wat mee van het komende Aquarius-tijdperk. Stel je voor dat je de "hype" mist. Stel je voor dat
je niet met je tijd, met je Nieuwe Tijd, meegaat. En voordat progressieve mensen het soms zelf beseffen, dragen ze
bij aan de instandhouding en verspreiding van een conservatief en reactionair wereldbeeld.
Kernvraag
Ik zie het onder meer als mijn taak om mensen te wijzen op de politiek gevaarlijke tendensen van de New Age-tijdgeest. Daarbij wil ik niet vervallen in een loopgravenoorlog van schriftgeleerden, een titanengevecht van deskundigen die elkaar bestoken met citaten van deze of gene uit het jaar nul, zoals: "Die zei in 1891 dit" tegenover "ja, maar in 1921 heeft een ander dat gedaan" tot en met "Dat kan niet, want dan zou hij in 1914 niet hebben beweerd". Soms is historisch onderzoek nodig. Maar dan wel vanuit een politieke plaatsbepaling met een vertrekpunt in het heden. Ik wil terug naar de kernvraag: draagt de New Age-beweging bij aan een betere wereld, en zo ja, op welke manier gebeurt dat dan? Ik neem daarbij geen genoegen met het antwoord dat iedereen in zijn of haar leven lief moet zijn voor elkaar en/of in een hutje op de hei of in een al dan niet biologisch-dynamische boerderij gelukkig moet gaan zijn. Want ik geloof dat dergelijke terugtrekkende gedragingen slechts zijn weggelegd voor enkele gelukzaligen die voordeel kunnen trekken uit hun blanke middenklassepositie. Er is overigens veel te weinig hei in Nederland voor al die spiritueel voortvluchtigen
heiligheden
Kenmerkend voor de New Age-beweging is dat oplossingen nauwelijks voorbij het individu en het individuele gaan.
Er wordt niet langer gedacht in termen van groepen met tegengestelde belangen. Men lijkt blind te zijn voor alles
dat samenhangt met concrete, objectief aanwijsbare machtsverhoudingen in de wereld tussen rijk en arm, man en
vrouw, wit en zwart en hetero en homo. En zolang men die werkelijkheid blijft vergoeilijken of zelfs ontkennen heeft
een discussie tussen voor- en tegenstanders van het occultisme weinig zin.
Als New Agers van critici verwachten dat zich serieus op de hoogte stellen van esoterische zienswijzen, dan geldt
omgekeerd ook dat New Agers zich dienen te verdiepen in linkse wereldbeschouwingen anno 1997. Die zijn er
namelijk. Het wordt tijd dat New Age-mensen eens gaan luisteren naar critici, in plaats van kritiek uit de weg gaan
of neer te sabelen omdat Hare Heiligheid Blavatsky of Zijne Heiligheid Steiner wordt aangevallen. Linkse
Heiligheden als Marx en Lenin zijn van hun voetstuk gevallen. Nu de esoterische "zieners" nog.