Open brief, 12 december 2000
Auteur: De Fabel van de illegaal
De Fabel van de illegaal protesteert tegen verklikkersmentaliteit van straatkrant-redacties
De Fabel van de illegaal tekent bezwaar aan tegen de "eervolle vermelding" die het Humanistisch Centrum Haaglanden in november 2000 heeft toegekend aan de daklozenkrant Haags Straatnieuws. De Fabel van de illegaal is een organisatie in Leiden die door middel van individuele en collectieve ondersteuning opkomt voor de belangen van mensen zonder papieren, de zogeheten illegalen.
De "eervolle vermelding" werd verleend in het kader van de Humanistische Prijs Haaglanden 2000, categorie "Levenskunst: participatie door expressie". Uit de in november 2000 verschenen brochure Daklozenkranten en de illegalenjacht, geschreven door free lance-onderzoeksjournalist Eric Zwitser, blijkt dat Haags Straatnieuws heel wat minder "eervol" en zelfs ronduit criminaliserend omgaat met verkopers van een andere straatkrant, Het Daklozenwoord.
In maart 1999 deed de hoofdredactie van Haags Straatnieuws een oproep tot verlinken in haar blad. De redactie begon een hetzerige campagne om te waarschuwen voor verkopers die een andere krant, Het Daklozenwoord, op straat te koop aanboden. "En komt u lieden tegen met een 'fout' ogende krant, neemt u dan - mede op verzoek van de politie Haaglanden - s.v.p. meteen contact op met de politie in uw district." De redactie was er naar eigen zeggen vooraf van op de hoogte dat een groot deel van deze "lieden" niet in het bezit was van een verblijfsvergunning, zodat na verlinking de vreemdelingenpolitie vrijwel zeker zou overgaan tot uitzetting van deze mensen.
De politie hield in Den Haag tenminste 8 verkopers van Het Daklozenwoord aan. Als strafbaar feit werd opgevoerd dat zij die krant zonder ventvergunning verkochten. Maar de verkopers van Haags Straatnieuws verkopen hun krant ook zonder ventvergunning. En zij worden wel door de politie gedoogd. Redenerend vanuit het beginsel van gelijke behandeling is het gewoonweg schandalig dat de ene groep daklozen door de politie wordt opgepakt, in de gevangenis opgesloten en uiteindelijk zelfs het land wordt uitgezet voor iets dat de andere groep daklozen wordt toegestaan. Deze ongelijke behandeling in gelijke gevallen tast de fundamenten aan van de in kringen van bestuurders zo geroemde rechtsstaat. Extra schrijnend hierbij is dat een aantal verkopers van Haags Straatnieuws actief meededen aan de jacht op illegaal gemaakte medemensen. Zo dragen redacteuren en verkopers van Haags Straatnieuws bij aan het versterken van een verklikkersmaatschappij en het aanzetten tot een NSB-achtige mentaliteit.
In de jury die de "eervolle vermelding" aan Haags Straatnieuws toekende, zaten uitsluitend mensen uit de Haagse sociaal-culturele hoek, waaronder M. Duijm, samen met J. Muiderman, directeur van het kunstzinnige centrum Koorenhuis, B. van Beurden, directeur van VluchtelingenWerk Den Haag, A. Overhoff, directeur van theater Diligentia, en A. Boorsma, kunsthistorica.
Frappant is dat jurylid Duijm een driedubbele pet op heeft: zij is bestuurslid (secretaris) van Haags Straatnieuws, voorzitter van het Humanistisch Platform in Den Haag, en ook nog eens bestuursadviseur van de Haagse wethouder van integratiezaken Pierre Heijnen. Het bestuur van Haags Straatnieuws, dus ook Duijm, is door brochure-auteur Zwitser al in 1999 gewezen op de verklikkersmentaliteit van de redactie van de krant. Duijm heeft sindsdien geen enkele moeite genomen om in te gaan op deze kritiek. Dat is extra pijnlijk omdat zij een van de ambtenaren is die wethouder Heijnen, ook door Zwitser over deze zaak aangeschreven, moet adviseren inzake integratie. Het moge duidelijk zijn dat het verlinken van illegalen en het streven naar integratie van allochtonen haaks op elkaar staan.
In het Humanistisch Platform zijn vertegenwoordigd Humanitas, HIVOS (Humanistisch Instituut voor Ontwikkelingssamenwerking), de Vrije Gedachte, Coornhert Centrum, Humanistische Stichting Beschut- en Groepswonen, Wijndaelercentrum, en het Humanistisch Verbond. De Fabel van de illegaal vindt de betrokkenheid van organisaties als het Humanistisch Verbond bij het - onterecht - ophemelen van Haags Straatnieuws in schril contrast staan met het landelijke beleid van het Humanistisch Verbond tegen maatschappelijke uitsluiting.
Wegens de ondersteuning van illegalen werd De Fabel van de illegaal genomineerd voor de "Bemoei je d'r mee-prijs" 1999 van het Humanistisch Verbond. Deze prijs is bedoeld voor projecten die actief bijdragen aan een samenleving waarin niemand wordt buitengesloten. De jury, onder voorzitterschap van Jeltje van Nieuwenhoven, voorzitter van de Tweede Kamer, nomineerde De Fabel van de illegaal "vanwege haar grote betrokkenheid en inzet om samen met mensen zonder voldoende verblijfsvergunning te strijden tegen uitsluiting van deze groep".
Terwijl Humanistisch Verbond op landelijk niveau prijzen toekent aan organisaties die strijden tegen maatschappelijke uitsluiting, kent het Humanistisch Verbond op Haags niveau, via haar vertegenwoordiging in het Humanistisch Platform en onder voorzitterschap van Duijm, juist een "eervolle vermelding" toe aan Haags Straatnieuws. Die krant draagt nu juist actief bij aan het maatschappelijk uitsluiten en uitroken van een groep illegalen die met de verkoop van een andere straatkrant het hoofd boven water probeert te houden. De Fabel van de illegaal zet vraagtekens bij deze merkwaardige dubbelzinnige houding van het Humanistisch Verbond.
Frappant is verder dat ook jurylid Muiderman ten tijde van de toekenning van de "eervolle vermelding" al op de hoogte was van de affaire rond de criminalisering van de verkopers van Het Daklozenwoord. Zwitser had zelfs al "namens directeur en bestuur van het Koorenhuis", dus mede namens Muiderman zelf, een schriftelijke reactie op zijn vragenover deze zaak ontvangen. Niettemin stemde ook Muiderman in met de "eervolle vermelding". Frappant is bovendien dat ook de directeur van de afdeling Den Haag van VluchtelingenWerk Nederland, Van Beurden, de criminalisering van illegalen toelaat en de straatkrant die deze criminalisering in gang zet, zelfs in het zonnetje zet met een "eervolle vermelding".
Het repressieve optreden van de redactie van Haags Straatnieuws staat niet op zich. Elders in het land nemen redacties van andere straatkranten ook onfrisse maatregelen tegen buitenlandse mensen die met de verkoop van die kranten in Nederland wat geld proberen te verdienen. Uit het artikel "'Dakloze' verkopers uit Oostblok niet welkom", geschreven door Romana Abels (Trouw, 21-9-2000), blijkt dat de Amsterdamse daklozenkrant Z sinds een aantal maanden aspirant-verkopers uit Oost-Europa botweg boycot. "Ik voelde me een beetje Job Cohen toen ik afkondigde dat mensen uit het Oostblok niet langer Z mogen verkopen", aldus Z-hoofdredacteur M. De Rijk.
Uit een recent gesprek van Zwitser met hoofdredacteur P. ten Cate van de Utrechtse daklozenkrant blijkt dat ook die krant de politie belt wanneer mensen op straat Het Daklozenwoord te koop aanbieden. En in het onlangs verschenen decembernummer van de daklozenkrant van Den Bosch staat weer een hetzerig artikel van hoofdredacteur F. Hummelman, waarin hij opnieuw schandalig te keer gaat tegen Het Daklozenwoord.
De Fabel van de illegaal protesteert met klem tegen de criminalisering van mensen zonder papieren. In plaats van slachtoffers van onrechtvaardige wereldwijde maatschappelijke verhoudingen worden zij tot daders bestempeld en tot zondebok gemaakt. In plaats van mee te doen aan de jacht op illegalen zouden redacties van straatkranten juist op moeten komen voor mensen zonder papieren, mensen die onder meer door de komst van de Koppelingswet vrijwel volledig zijn uitgesloten van sociale voorzieningen en steeds meer moeite hebben om te overleven, in Nederland en in andere delen van de wereld. In plaats van het principe "eigen dakloze eerst" zou men uit moeten gaan van het principe "geen mens is illegaal, mensenrechten hebben we allemaal".