Gemeente Smallingerland dwong dwangarbeidster al vier keer om ‘contract’ te tekenen

Gevel van Caparis.
Gevel van Caparis.

Dwangarbeidster Jolanda van Urk doet haar verhaal over de praktijk van de dwangarbeid in de Friese gemeente Smallingerland.

In april 2012 werd ik aangemeld door de gemeente Smallingerland om een verplicht “reïntegratie”-traject te volgen bij het WSW-bedrijf Caparis. Er werd mij in eerste instantie verteld dat het voor een aantal dagdelen per week zou zijn, hetgeen bij nader inzien 36 uur bleek te zijn. Nadat ik had aangegeven de zorg te hebben voor een minderjarig kind waarbij ADHD is vastgesteld en die de nodige zorg en aandacht nodig heeft, werden de uren teruggebracht naar 32 uur per week.

Ik kreeg in eerste instantie een overeenkomst voor drie maanden, die na die periode werd verlengd met nog 6 maanden. Ik heb mij al die tijd volledig gemotiveerd ingezet, wat resulteerde in het feit dat ik een onbetaalde baan kreeg op de Schakel-afdeling, en onder andere ook fungeerde als aanspreekpunt voor de mensen met wie ik samenwerkte. Het was de bedoeling dat je door het traject uit zou stromen naar een betaalde baan, maar dat werd niet waargemaakt. Integendeel… er waren veel beloften die niet konden worden waar gemaakt, en ondertussen moet je hele dagen geestdodende en stompzinnige werkzaamheden verrichten op het niveau van mensen met een beperking. Werkzaamheden die op geen enkele wijze enige meerwaarde bieden bij het vinden van een betaalde baan.

Gelukkig vond ik na veel sollicitaties zelfstandig een baan bij de NDC Mediagroep. Ik kon daar in november vorig jaar beginnen. Met voldoende uren, zodat ik uit de bijstand was. Ik heb daar vervolgens gewerkt tot en met eind april dit jaar. Toen raakte ik mijn baan weer kwijt. Niet omdat ik niet voldeed, maar door een overname van het bedrijf en de daaropvolgende reorganisatie raakten driehonderd mensen hun baan kwijt. Waaronder ik helaas dus ook.

Daar sta je dan weer met lege handen, en geen inkomsten meer. Met lood in de schoenen ben ik weer naar de gemeente gegaan voor een WWB-uitkering. En dan zit je één week later weer bij Caparis. Terug bij af! Wederom een intakegesprek, en al die mooie praatjes die ik al eerder gehoord had. Weer een overeenkomst voor drie maanden. Die zijn ondertussen voorbij en onlangs werd mij de bekende verlenging van zes maanden voorgelegd die ik diende te ondertekenen. Anders zouden er sancties volgen op mijn uitkering. Dat kan ik mij uiteraard niet veroorloven en dus heb ik met tegenzin en onder protest ondertekend.

Opheldering

Ik wens graag opheldering over deze gang van zaken. Vanaf april 2012 tot nu heb ik dus vier contracten moeten ondertekenen en nog zes maanden gewerkt bij de NDC Mediagroep. Ik vind eerlijk gezegd dat ik mijn goede wil en inzet hiermee wel getoond heb.

Ik zie steeds meer mensen werken zonder loon vanuit de bijstand en dat is allesbehalve “gewoon goed werk”. Er worden WSW-ers ontslagen en de mensen in de bijstand nemen hun plekken in: arbeidsverdringing. Maar die krijgen geen loon en vallen niet onder afspraken die de vakbonden in de cao maken. Zij moeten werken onder een bijstandsregime met strenge controles, partnertoets en vermogenstoets, terwijl mensen met een loon niet onder dat regime werken. Bij het werken met behoud van uitkering komen veel misstanden voor. Het is dwangarbeid, en er is misbruik van macht door klantmanagers. Er wordt voortdurend gedreigd met straf, zoals het opleggen van sancties, en die worden ook daadwerkelijk opgelegd. Er worden beloften gedaan die nooit worden waargemaakt. Ze helpen je niet om je kansen op de arbeidsmarkt te vergroten. Je wordt daarbij eigenlijk tegengewerkt.

Arbeidsrechten

Je moet aanwezig zijn, en als je ziek bent geloven ze je niet. Werken voor je uitkering betekent in één klap iemand al zijn arbeidsrechten en arbeidsvoorwaarden ontnemen die men in de afgelopen decennia heeft opgebouwd. Men is druk bezig om de toch al zo kwetsbare werkzoekenden die werken voor hun uitkering voortdurend sancties op te leggen om zo de kosten van de uitkering te beperken. Wel productie maken maar geen loonkosten, welke werkgever wil dat nu niet?

En door straks een werkzoekende in de WWB in dienst te nemen komt de grote wens van werkgevers dichterbij om lage loonkosten te hebben en geen enkel risico meer te lopen bij het aangaan van arbeidscontracten. Ten tijde van de crisis is dit dus de kans voor uitbuiters die geen enkele empathie hebben met werkwilligen. Zelfs de correcte werkgever heeft straks geen keus, en moet dit gaan toepassen in zijn bedrijf om te blijven concurreren.

Gemeenten sluiten in toenemende mate “uitleenovereenkomsten” met ondernemingen waarbij uitkeringsgerechtigden worden uitgeleend. Vaak wordt de uitleenkracht voorgehouden dat hij of zij na een periode een “normale” arbeidsovereenkomst kan krijgen (dat doet Caparis bijvoorbeeld met Riviera). Maar meestal gebeurt dat niet en wordt hij of zij weer uitgeleend aan een volgend bedrijf.

Op het matje

Kun je je voorstellen hoe waardeloos je je voelt wanneer je in een bedrijf werkt waar je collega’s werken voor loon, en jij voor een schamele uitkering hetzelfde werk doet? En geen werknemer bent, maar een uitkeringstrekker? Kun je je indenken hoe het moet zijn om iedere maand op het matje van de uitkeringsambtenaar te komen om te laten zien dat je braaf gesolliciteerd hebt, en dat je, als je dat niet goed genoeg gedaan hebt, een deel van je uitkering verliest?

Momenteel is er bij Caparis op de afdeling geen werk meer. Dat duurt ondertussen al drie weken. De uitkeringsgerechtigden worden wel geacht aanwezig te zijn, maar hebben niets te doen, behalve de hele dag aan de tafel zitten. Dat is volkomen zinloos en dient geen enkel doel. Er heerst een grote onvrede onder de mensen die daar worden geacht te werken onder dwang met behoud van uitkering. Het is uiterst demotiverend en uitzichtloos, en het is niets anders dan exploitatie van mensen in een zwakke positie, waar ook nog eens subsidie voor verkregen wordt! Het is een schandalige constructie hoe op deze manier met mensen wordt omgegaan.

Ik wil ook graag opheldering over het volgende. Waar is de meerwaarde voor mij persoonlijk om hetzelfde traject nogmaals te doorlopen? In hoeverre zijn de werkzaamheden bij Caparis maatschappelijk nuttig? Er is sprake van arbeidsverdringing. WSW-ers worden eruit gewerkt en uitkeringsgerechtigden nemen hun plaats in. Het maatschappelijk nut daarvan is uiterst dubieus. WSW-ers verdienen honderddertig procent van het wettelijk minimum loon, en WWB-ers met behoud van uitkering slechts zeventig procent. Voor alle onbeloonde werkzaamheden geldt officieel dat zij additioneel van aard dienen te zijn.

Jolanda van Urk