Het christendom als Paard van Troje: de verborgen agenda van Steve Bannon en Raymond Burke

Een twist over een voetnoot, die nu al bijna drie jaar duurt. Welkom in de wondere wereld van het traditionele, reactionaire katholicisme. Begin april 2016 verscheen de apostolische exhortatie “Amoris Laetitia” (“De vreugde van de liefde”) van paus Franciscus. Al snel ontstond er binnen de katholieke kerk een felle discussie over sommige passages in de brief van de paus.

In juli 2016 schreef een aantal “verontruste katholieken” een niet openbaar gemaakte brief aan het College van Kardinalen, waarin zij vroegen “afstand te nemen van de foute uitgangspunten” in “Amoris Laetitia”. Twee maanden later schreven vier kardinalen een brief aan de paus met vijf vragen waarop alleen met ja of nee kon worden geantwoord (een beetje dezelfde structuur als de orthodox-protestantse “Nashville Verklaring”). De vier vallen vooral over paragraaf 305 en de daarbij behorende voetnoot 351 (gaat over de vraag of gescheiden of hertrouwde katholieken de communie mogen ontvangen. Volgens traditionele katholieken geeft de paus hier ruimte voor). Paus Franciscus reageerde niet op deze zogeheten “dubia” (twijfels), waarop de vier aartsconservative prelaten hun vragenlijst openbaar maakten.

Huwelijk en familie

De vier kardinalen zijn Carlo Caffarra, Walter Brandmüller, Joachim Meisner en Raymond Burke. Caffara en Meisner hebben bijdragen geschreven voor het boek “Eleven Cardinals Speak on Marriage and the Family”, waarin zij hun zorgen uiten over de koers van paus Franciscus. Een van die elf is kardinaal Willem Eijk, aartsbisschop van Nederland. Raymond Burke kennen we als de held en hoop van orthodoxe katholieken. Van Burke verwachten zij een herstel van de traditionele katholieke kerk en de daarbij behorende waarden.

Maar de altijd in traditioneel-kerkelijke gewaden geklede kardinaal Burke, die door paus Franciscus op een zijspoor is gezet (tot woede van de orthodoxe katholieken), trekt ook op een andere manier de publiciteit. Hij onderhoudt goede contacten met extreem-rechtse politici, zoals met Matteo Salvini, leider van de extreem-rechtse Lega en minister van Binnenlandse Zaken van Italië, en Steve Bannon, de man achter Donald Trump, die na zijn ontslag druk bezig is om een extreem-rechtse internationale van de grond te krijgen.

“Joods-christelijk”

Beide extreem-rechtse ideologen steunen het initiatief van de Britse activist Benjamin Harnwell, het Dignitatis Humanae Institute (DHI), gevestigd in een acht eeuwen oud klooster in de buurt van Rome. Harnwell was in een vorig leven politiek assistent van Nirj Deva, Europarlementariër voor de Britse Conservatieven, en is bestuurslid van de European Christian Political Movement (ECPM), een samenwerkingsverband van christelijke partijen. DHI werd volgens Harnwell opgericht in reactie op de kritiek in 2004 op de kandidatuur van de Italiaanse politicus Rocco Buttiglione als vice-president van de Europese Commissie. Buttiglione, die homoseksualiteit als een zonde ziet, trok zich uiteindelijk terug.

Het instituut typeert zichzelf als een katholieke ngo en lobbyt met name binnen het Europees Parlement om “de authentieke menselijke waardigheid te bevorderen, voornamelijk door christenen in het openbare leven te ondersteunen, door hen te helpen bij het presenteren van effectieve en coherente antwoorden op toenemende pogingen om de christelijke stem in de openbare ruimte tot zwijgen te brengen”, aldus hun doelstelling. In de praktijk betekent dit vooral het benadrukken van het “verdedigen van het joods-christelijke Westen”. Een bekend extreem-rechts uitgangspunt, waar DHI-directeur Harnwell op zijn Twitter-account onomwonden voor uitkomt: “Promoting human dignity based on the recognition that Man is made in the image and likeness of God – the anthropological foundation of the Judaeo-Christian West”. Vanuit deze visie op de wereld wekt het geen verbazing dat Harnwell notoire fascisten als Bannon uitnodigt om te spreken op de jaarlijkse conferentie die DHI organiseert. Kardinaal Burke is voorzitter van de adviesraad van Harnwell’s instituut.

Apocalyptisch

Steve Bannon, die in 2014 de genodigden van de DHI-conferentie in het Vaticaan toesprak, is druk bezig om een monsterverbond te creëren tussen extreem-rechtse partijen als UKIP en Front National, en orthodoxe christelijke organisaties. De reactionaire doelstellingen van beide stromingen overlappen elkaar: tegen islam en migranten, tegen abortus en zelfbeschikkingsrecht, en voor traditionele waarden als het huwelijk tussen man en vrouw en grote gezinnen.

Vooral de laatste jaren sijpelt er vanuit hun conspiratieve wereldbeeld ook antisemitisme in door, een jodenhaat die kerkelijk gezien al eeuwenoude papieren heeft. De politieke en religieuze extremisten bezien de wereld vanuit een apocalyptische visie: goed tegen kwaad, wit tegen zwart, God tegen de duivel. Het einde der tijden is nabij: het einde van de westerse beschaving. De invloed van de islam, de homobeweging (de “roze terreur”, zoals extreem-rechts de LHBTI-beweging tegenwoordig noemt), het “cultureel marxisme” van de 68-ers, en de progressieve elite die Europa zou besturen, zijn hiervan de oorzaak. Bannon verwoordde het in 2014 in het Vaticaan als volgt: “En ik zou vandaag iedereen in het publiek willen vragen, omdat jullie de echte denkers in de katholieke kerk van vandaag zijn, om na te te denken over wat mensen over 500 jaar zullen denken over de acties die jij hebt genomen… vraag jezelf af wat ze over 500 jaar over jou gaan zeggen? Wat gaan ze zeggen over wat ik heb gedaan in de beginfasen van deze crisis?”.

Nashville Verklaring

Kardinaal Burke spreekt zich ook openlijk uit over de “dreiging van de islam” en de “mogelijk islamitische meerderheid in landen als Italië als het geboortecijfer blijft dalen en het aantal vluchtelingen blijft stijgen”. Hij vindt het geen probleem om geassocieerd te worden met extreem-rechtse organisaties als het Dignitatis Humanae Institute. Dat omschrijft zichzelf overigens als “centrum-rechts”. Volgens Benjamin Harnwell “omdat liberale en progressieve politici het debat hebben herkaderd, zodat wat we nu extreem-rechts noemen, feitelijk centrum-rechts is”.

Fascistische organisaties doen zich voor als gematigd en genuanceerd, en gebruiken christelijke retoriek om hun werkelijke doelstellingen te camoufleren. Zo hullen identitaire organisaties zich in katholieke rook, terwijl ze anti-migrant en anti-islam zijn. De extreem-rechtse vleugel binnen de katholieke kerk laat zich hier overigens graag voor lenen. Het christendom als het Paard van Troje, om conservatieve kiezers te trekken, zo typeert de Britse krant The Independent deze nieuwe strategie. We zien deze nieuwe benadering ook in Nederland, waar orthodox-protestantse christenen allianties sluiten met reactionaire katholieken, onder de gemeenschappelijke noemer van “pro-gezin en anti-abortus”. De protestantse Nashville-verklaring werd dan ook door sommige traditionele katholieken omarmd. En extreem-rechtse partijen als de PVV en het Forum voor Democratie kwamen met dubbelzinnige verklaringen als reactie op ‘Nashville’. Met z’n allen tegen de islam, tegen vluchtelingen, tegen de LHBTI-beweging, en tegen de paus.

Rutilio Grande