Hetze tegen Turks-Nederlandse bijstandsgerechtigden

Partijen in het politiek rechtse spectrum, met in hun kielzog allerlei boze lieden op sociale media en weblogs, zijn regelmatig racistisch bezig en ook houden ze van het bashen van bijstandsgerechtigden. Wanneer die twee kunnen worden gecombineerd, gaan ze helemaal los. Een voorbeeld is het artikel “Villabezitters – met behoud van bijstand” in weekblad Elsevier, geschreven door Linda Otter. Daarin wordt de stelling verkondigd dat twintig procent van de Turks-Nederlandse bijstandsgerechtigden wordt verdacht van fraude met onroerend goed in Turkije. Hieronder een analyse van die stelling en de rest van het artikel. Aangetoond wordt dat de aanname berust op leugens, verdraaiingen en suggestieve berichtgeving.

De kwestie van de frauderende Turks-Nederlandse uitkeringsgerechtigden blijkt steeds weer, ondanks het ontbreken van bewijzen, door de PVV, de VVD en het Forum voor Democratie op de agenda te worden gezet, met daarbij de roep om de rechten van bijstandsgerechtigden en migranten verder af te breken en de zeer strenge controles nog verder uit te breiden. Terwijl Jonathan Witteman onlangs in De Volkskrant de rechteloosheid van bijstandsgerechtigden bij de opsporing van fraude naar voren bracht, zette de rechtse bagger de tegenaanval in. In Elsevier van vorige week stond een uitgebreid artikel van Otter over frauderende Turkse bijstandsgerechtigden in Nederland die villa’s en ander onroerend goed in Turkije zouden bezitten en dat niet zouden opgeven aan de sociale dienst. Het artikel wordt op sociale media uitgebreid geciteerd als bewijs voor die klaplopende Turkse bijstandsgerechtigden die de kluit zouden belazeren en waarbij zeer strenge controles nodig zouden zijn. Zonder probleem worden racisme en het bashen van bijstandsgerechtigden in één artikel gecombineerd.

Op welke schaal?

Wij hebben het artikel aandachtig gelezen. Vooropgesteld: fraude komt natuurlijk voor. En dan bijvoorbeeld bij AOW-ers met de Turkse nationaliteit, die een aanvullende IOA-uitkering hebben. Maar op welke schaal? Het artikel wekt de suggestie dat het zeer vaak voorkomt. Maar het bewijs daarvoor is flinterdun. Er wordt gemeld dat “Nederlandse gemeenten” schatten dat één op de vijf Turkse bijstandsgerechtigden op deze manier zou frauderen. Let op het woordje “zou”. Een bronvermelding wordt niet genoemd. Hieronder komen we daarop terug. Verder is het artikel van Otter gebaseerd op drie getuigenverklaringen van Turken in Turkije, die geen inkomsten uit Europa hebben. Het zou heel goed kunnen dat er sociale tegenstellingen beginnen te ontstaan tussen de teruggekeerde Turken, die inkomsten hebben uit hun werk in Europa en die dat geld investeren in Turkije, en de rest van de bevolking, die niet over dergelijke inkomsten beschikt. In het artikel wordt handig gebruik gemaakt van die tegenstellingen. De subjectieve verklaringen van deze getuigen op basis van “ik heb gehoord dat” zijn daarom een zeer dun bewijs.

“Bijna alle Turken die in Nederland, Duitsland of België wonen, hebben een huis en een lap grond in Turkije, en velen hebben diverse huizen.” Waar haalt Otter deze informatie vandaan? Als zij spreekt over Turken in Nederland, Duitsland en België, dan gaat het om bijna vier miljoen mensen. Zij zegt dat bijna al die Turken een huis en een lap grond in Turkije hebben. En dat velen van hen diverse huizen hebben. Hoeveel zijn dat er dan? Wat verstaat zij onder “velen”? Heeft zij het dan over enkelen, tientallen, honderden, duizenden, tienduizenden, honderdduizenden of miljoenen Turken? Ja, het ligt er maar net aan wat je “veel” vindt. Ze meldt niet hoe ze aan die informatie komt. Is dat ooit onderzocht? Zijn er onderzoeksrapporten waarin die informatie staat? Nergens blijkt dat uit haar artikel. En hoe komt ze erbij dat “bijna alle Turken die in Nederland, Duitsland of België wonen, een huis en een lap grond in Turkije hebben”? Ene Ahmet Ozçelik (54) heeft het haar verteld. Wie is die Ahmet Ozçelik dan helemaal? Is hij een wetenschapper, een statisticus die dat allemaal keurig heeft onderzocht en netjes vastgesteld? Of is hij iemand als jij en ik die zonder iets onderzocht en concreet vastgesteld te hebben alleen maar op basis van zijn subjectieve indrukken en beperkte ervaringen uit zijn nek kletst en verkeerde algemene conclusies trekt. De bronnen van Otter ontbreken of zijn vaag, onduidelijk en onbetrouwbaar. Wat zij van Ozçelik heeft gekregen en doorgeeft, is geen informatie maar desinformatie. Het artikel speelt alleen de racisten in de kaart. Hen lever je op deze manier munitie aan die zij vervolgens dankbaar en gretig aanwenden voor het nog meer beknotten van rechten en het plegen van racistische haatzaaierij die tot verdere maatschappelijke uitsluiting zal leiden.

Vijftien mensen op een terras

Nog een quote uit het artikel: “Kijk, daar zitten vijftien mensen op het terras, die allen wantrouwend naar ons kijken. Ze gaan me straks vragen wie jij was.” In het artikel wordt de suggestie gewekt dat het zou gaan om bijstandsgerechtigden. Waarom zouden we van Ozçelik zonder meer aannemen dat de vijftien mannen die bij het café in Adayazi in Turkije zaten te kaarten, argwanende blikken wierpen op de buitenlandse bezoeker? Misschien waren het geen argwanende, maar juist nieuwsgierige blikken. Misschien hebben de mannen niets te verbergen omdat ze geen bijstandsuitkering, maar een andere uitkering hebben waarvoor meestal geen vermogenstoets geldt. Misschien waren het voor een onbekend groot deel mannen die in Nederland of Duitsland een betaalde baan hebben en op vakantie of familiebezoek in Turkije zijn. Otter neemt niet de moeite om de waarneming van de getuige te verifiëren en een en ander op te helderen door het zelf aan de mannen te gaan vragen.

Ozçelik beweert ook nog dat onder president Recep Erdoğan de Turkse economie is gegroeid en dat Turkije is ontwikkeld en gemoderniseerd. Hoe kan het dan dat de staatsschuld is verdriedubbeld sinds Erdoğan aan de macht is? Hoe kan het dan zijn dat de werkloosheid onder zijn bewind meer dan verdubbeld is? Hoe kan het zijn dat het productievolume in het land onder Erdoğan sterk is ingekrompen en het importvolume 38,8 procent groter is dan het exportvolume? Door Erdoğans politiek van ongekende privatisering kwamen miljoenen arbeiders op straat terecht en werd bij honderdduizenden kleine boeren het brood uit de hand gerukt. Die boeren zijn veroordeeld tot een door honger en uitzichtloosheid getekend bestaan. En dan hebben we het nog niet gehad over de situatie van de mensenrechten, de vakbondsrechten, de persvrijheid, de onderdrukking van de Koerden, de alevieten en de andere bevolkingsgroepen onder zijn regime. We hebben het ook nog niet gehad over de directe of indirecte betrokkenheid van Erdoğan en zijn regime bij de ontwrichting van Irak en Syrië en de medeverantwoordelijkheid voor de moorden en andere misdaden van ISIS, Qaïda-Nusra en de andere terroristische moordbendes die onder andere bekend staan als het “vrije Syrische leger” of de “gematigde oppositie”.

En we hebben het dan ook niet gehad over de valsheid van het door Erdoğan verspreide beeld dat hij door de meerderheid van de bevolking gewild en gewenst zou zijn. Degenen die beweren dat hij door de meerderheid van de bevolking gewild zou zijn, hebben het niet over de enorme verkiezingsfraude waar de president zich keer op keer schuldig aan maakt. Ze willen er niet mee worden geconfronteerd dat Erdoğan zonder verkiezingsfraude al lang weggestemd zou zijn. Ozçelik is duidelijk niet alleen een Erdoğan-stemmer, maar ook een overtuigde Erdoğan-aanhanger. Hij zal natuurlijk niets anders dan lof spreken over de politiek van Erdoğan en zijn AKP-regering. En hij zal de gevolgen van die politiek voor de miljoenen arbeiders en miljoenen arme boeren uiteraard verzwijgen. En misschien kent hij de situatie van de arbeiders en boeren in Turkije zelfs helemaal niet.

Twitteren

Het zal de rechtse bagger een zorg zijn. Zij hebben in hun propagandamachine weer slachtoffers gevonden om tegenaan te trappen. Op Twitter gaan de bashers los. Het aandachtig en kritisch beoordelen van het artikel is er niet bij. Het artikel mist zijn uitwerking niet. Ab Flipse is blijkens zijn profiel op Twitter “geldcoach, mediator en claimexpert”, “voorzitter van onder andere de Vereniging Woekerpolis.nl” en “wekelijks live op omroep Flevoland”. Hij twittert: “Ik ben het zo ongelofelijk zat belasting te blijven betalen aan hen die ons recht in onze smoel uitlachen. Ik voel mij zo ontzettend misbruikt, genaaid en geminacht door mijn eigen hypocriete overheid dat ik zelfs misselijk ben van woede.” De tweet is 421 keer geretweet en heeft 565 likes. Honderden tweets worden de wereld ingestuurd met als teneur: er zijn veel Turken in de bijstand die frauderen met onroerend goed in Turkije. Het blijkt een geliefd onderwerp te zijn dat periodiek steeds in het nieuws terugkeert. Net als bijvoorbeeld enerzijds het grote aantal werklozen en anderzijds de grote tekorten aan arbeidskrachten in de tuinbouw. De achtergronden daarvan worden niet voor het voetlicht gebracht.

De kwestie van frauderende Turken in de bijstand dook ook op in De Telegraaf. In het artikel “Turkse fraudeur heeft vrij spel” van 23 februari, geschreven door Joris Polman, wordt gemeld dat de bestrijding van bijstandsfraude door Turkse Nederlanders tegen “een zware nederlaag” zou zijn aangelopen. “Een nieuwe en effectieve manier om fraude te bestrijden” is volgens de rechter discriminerend, tot ergernis van de krant. Gemeenten zouden namelijk particuliere bureaus wel vermogensonderzoek laten doen in Turkije, maar niet in andere landen. In recente vonnissen zou daarom zijn bepaald dat betrapte fraudeurs geen geld hoeven terug te betalen. “Uit de uitspraken blijkt dat tegen een op de vijf Nederturken met bijstand verdenkingen van fraude bestaan”, aldus journalist Polman.

In welke vonnissen staat dat dan precies? Gaat het misschien om een subjectieve uitspraak van een particuliere opsporingsambtenaar? Dat blijkt niet het geval te zijn. In het artikel wordt met name ingegaan op een beslissing van de Centrale Raad van Beroep over de handelwijze van de gemeente Tilburg. Wat blijkt uit die beslissing? Daarin komt die schatting van twintig procent voor. De gemeente Tilburg was een pilotproject begonnen om fraude op te sporen waarbij alle bijstandsgerechtigden met een niet-Nederlandse nationaliteit werden onderzocht, maar er werd vervolgens een splitsing in de pilot gemaakt tussen Turkse bijstandsgerechtigden en anderen. En nu komt het: de gemeente veronderstelde van tevoren dat twintig tot vijfentwintig procent van hen zou frauderen. De schatting van twintig procent heeft dus betrekking op een specifieke steekproef uit Tilburg. Het is geen representatieve steekproef onder Turkse Nederlanders door het hele land heen. Maar Telegraaf-journalist Polman maakte ervan: tegen twintig procent van de Turkse bijstandsgerechtigden in Nederland bestaat de verdenking dat ze frauderen met onroerend goed.

Interessant is ook wat het onderzoek in de pilot nu eigenlijk opleverde. Vijfhonderdvijftien dossiers van Turkse uitkeringsgerechtigden werden onderzocht. Na een eerste selectie werden honderd dossiers toegezonden aan het bureau dat de fraude moest onderzoeken. Met de andere dossiers was blijkbaar sowieso niets aan de hand. Na een verder indicatieonderzoek bleven negenenzeventig dossiers over. Die dossiers werden vervolgens door het bureau dat het onderzoek verrichtte aan een precheck onderworpen. Toen bleven er nog vijftien dossiers over die men “onderzoekswaardig” noemde. In de pilot zijn daarna zegge en schrijve negen van deze dossiers daadwerkelijk onderzocht. In die gevallen werd onroerend goed in Turkije aangetroffen. Met andere woorden: in slechts negen van de in totaal vijfhonderdvijftien dossiers was mogelijk sprake van bijstandsfraude. Dat is dus lang geen twintig procent, maar nauwelijks twee procent. Maar dat lage feitelijke precentage noemt de Telegraaf-journalist niet, omdat het hem beter uitkomt om zich te baseren op de uit de duim gezogen schatting van de gemeente.

Strategie

Als het gaat om het vaststellen van de omvang van fraude met onroerend goed door Turks-Nederlandse bijstandsgerechtigden wordt in de beslissing van de Centrale Raad van Beroep nog een andere bron genoemd. Er vond op 31 maart 2011 in de Tweede Kamer een “spoeddebat” plaats waarin zou worden gesteld dat minimaal tien procent van de bijstandsgerechtigden van niet-westerse afkomst verzwegen vermogen in het land van herkomst heeft. Althans, dat valt te lezen in de beslissing van de Centrale Raad. Om te beginnen is dat alvast de helft minder dan de schattingen die door De Telegraaf en Elsevier worden genoemd. De bron voor de Centrale Raad blijkt een onderzoek te zijn van het Bureau Fraude Informatie in opdracht van het ministerie van Sociale Zaken. Het gaat om een gericht onderzoek naar mensen bij wie men al fraude vermoedde. De bezittingen en inkomsten van negenhonderdvijfenveertig personen met een bijstandsuitkering zijn nagetrokken. Daarvan bleek tien procent ook daadwerkelijk te hebben gefraudeerd. De motivatie van de gemeente Tilburg om via een pilotproject een nader onderzoek in te stellen naar onroerend goed van specifiek Turks-Nederlandse bijstandsgerechtigden, omdat in zijn algemeenheid tien procent van hen zou frauderen, is dus nergens op gebaseerd. Het gaat namelijk alleen maar om tien procent van de dossiers die al waren uitgeselecteerd op vermoeden van fraude.

Het “spoeddebat” in de Tweede Kamer in 2011 was aangevraagd door de VVD-er Malik Azmani en de PVV-er Léon de Jong, naar aanleiding van een artikel in De Telegraaf van 8 februari 2011. Hoewel uit niets bleek dat er op grote schaal iets vreselijks aan de hand was, schreeuwden de VVD en de PVV moord en brand, met in hun kielzog de vele rechtse bagger op internet. Ook toen het Telegraaf-artikel van 23 februari 2018 verscheen, brak die bagger los. De rechter zou hebben gezegd dat het discriminatie is dat specifiek in Turkije onderzoek wordt gedaan naar het vermogen van Turks-Nederlandse bijstandsgerechtigden. Dat was koren op de molen van de racistische hetze tegen die groep. Wij Nederlanders worden gediscrimineerd, zo klinkt die bagger, bij ons zijn er wel strenge controles, maar die Turken gaan vrijuit. De VVD liet weten laaiend te zijn. En weer werd er een “spoeddebat” aangevraagd in de Tweede Kamer. Het patroon is steeds hetzelfde. Wanneer opsporingsinstanties een rapport over veronderstelde opgespoorde fraude van migranten publiceren, of wanneer een verband wordt gelegd tussen migratie en bijstand, zoals bij de publicatie van het CBS over de oorzaak van de geldtekorten in het bijstandsbudget ven gemeenten die het gevolg zouden zijn van de komst van vluchtelingen, dan verschijnt er een suggestief artikel in De Telegraaf. Daarop volgt dan het zoveelste “spoeddebat”, aangevraagd door de VVD, de PVV of het Forum voor Democratie, waarbij het Telegraaf-artikel dan als reden wordt genoemd om de urgentie van het “probleem” aan te tonen. Deze strategie volgt de VVD al minstens sinds de jaren negentig van de vorige eeuw.

Nog even terug naar de beslissing van de Centrale Raad van Beroep. De onderzoeken in Turkije werden verricht door een commercieel onderzoeksbureau, dat geld verdient met het opsporen van fraude. De onderzoeken in andere landen werden door een niet-commercieel bureau uitgevoerd. Het is vaste jurisprudentie dat de rechter bewijzen die zijn verzameld door dergelijke commerciële bureaus, niet accepteert. Gemeenten hadden dergelijke bureaus ook ingeschakeld bij de opsporing van fraude door “autochtone” bijstandsgerechtigden. Die bureaus werken vaak op basis van “no cure, no pay”. De rechters vinden dat dit niet kan en hebben er gelukkig een streep door gezet. Want de objectiviteit van het onderzoek, de wetmatigheid van de gebruikte opsporingsmethoden en de redelijke behandeling van de verdachten komen onder druk te staan als de opsporingsfunctionarissen financieel belang hebben bij de opsporing en geld verdienen wanneer de fraude zogenaamd zou worden aangetoond. Dat betekent echter niet dat rechters tegen zeer strenge controles zijn.

Meriç Esin
Piet van der Lende

(Dit is een geredigeerde versie van een artikel dat eerder op de site van Konfrontatie verscheen.)