Hoe de ideeën van christenfundamentalisten ingang vinden bij extreem-rechts

Hoeveel ophef kan een poster met twee zoenende mannen anno 2018 nog teweeg brengen? Helaas nog erg veel. Zo bleek onlangs bij de reclamecampagne van SuitSupply. Naar aanleiding daarvan liet “Gezin in Gevaar” een flyer mee verspreiden met het Reformatorisch Dagblad. “Gezin in Gevaar” is een van de campagnes van de fundamentalistische katholieken van Civitas Christiana, vooral bekend vanwege hun pro-Zwarte Piet acties, anti-Brussel statements en oproepen “voor behoud van de Nederlandse cultuur”. Dit alles in het kader van hun andere campagne, “Cultuur onder Vuur”, die als logo een brandende molen heeft. Gelukkig moeten veel christenen niets hebben van deze campagnes. “In de boosaardige domheid waarmee het comité te werk gaat valt weinig christelijks op te merken”, schreef bijvoorbeeld de hoofdredacteur van het Nederlands Dagblad. Maar helaas wint het gedachtegoed dat Civitas Christiana uitdraagt toch steeds meer aan kracht in veel Europese landen, niet in de laatste plaats omdat het veelal naadloos aansluit bij de ideeën van de groeiende extreem-rechtse partijen en bewegingen.

Uit boosheid over de “Gezin in Gevaar”-flyer begon Jasper Klapwijk een crowdfundingsactie voor de “Celebrate Love”-campagne voor vrije partnerkeuze. Die campagne van Femmes 4 Freedom viert de liefde door mensen te laten zien die elkaar beminnen, bijvoorbeeld twee zoenende mannen. Klapwijk wil daar een hele pagina voor kopen in de krant.

Twee weken voor het rumoer rond de flyer stond een klein groepje fundamentalisten van Civitas in vol ornaat bij het Centraal Station in Nijmegen. De mannen droegen vaandels en rode sjerpen en protesteerden tegen de advertentie van SuitSupply. Die uitdossing verraadde de achtergrond van Civitas Christiana. Demonstranten in de Verenigde Staten staan regelmatig op straathoeken met vlaggen, sjerpen en megafoons. Het zijn actievoerders van Tradition, Family and Property (TFP), een katholieke sekte die in 1960 in Brazilië is opgericht door Plinio Corrêa de Oliveira (1908-1995). Fel anti-communistisch, voor grootgrondbezit en de militaire dictatuur en tegen bevrijdingstheologie, werd de organisatie al snel in de ban gedaan door de katholieke bisschoppen. In de 21ste eeuw ageert TFP vooral tegen het “cultuurmarxisme”, in de ogen van extreem-rechts het grote gevaar voor het westen. Civitas Christiana is de Nederlandse afdeling van TFP, die verder in Europa met name actief is binnen extreem-rechts in Frankrijk en Polen.

Italië

Dat het gedachtegoed van een klein groepje fundamentalistische katholieken als Civitas Christiana niet onschuldig is, laat de opmars van Forza Nuova (FN) bij de recente Italiaanse parlementsverkiezingen begin maart zien. Hoewel de partij geen zetels wist te halen, groeide het aantal stemmers op de leider Roberto Fiore flink. De partij behaalde het beste resultaat van de afgelopen tien jaar. FN is een neo-fascistische partij, die deel uitmaakt van het Europees Nationaal Front, waar onder andere ook de NPD uit Duitsland en Gouden Dageraad uit Griekenland bij aangesloten zijn. De standpunten van FN sluiten naadloos aan bij die van TFP en Civitas Christiana. “Het combineert katholiek fundamentalisme met nostalgie naar het regime van Benito Mussolini”, schrijft het Amerikaanse tijdschrift Foreign Policy. “Katholiek, tegen homoseksualiteit en abortus en op de bres voor traditionele genderpatronen.” In 2013 werd de partij even nationaal bekend met een anti-homo video met muziek van Tsjajkovski, die overigens zelf homoseksueel was. En eerder dit jaar was FN een van de weinige partijen in Italië die het opnam voor Luca Traini, een Italiaan die vanuit zijn auto het vuur opende op immigranten en zes daarvan verwondde.

Maar het succes van FN zit vooral in de invloed die de partij met haar ideeën heeft op grotere partijen. De niet minder nationalistische Lega – voorheen Lega Nord, maar van naam veranderd om uiterlijk afstand te nemen van het extreem-rechts gedachtegoed om zo haar racistische boodschap voor heel Italië aantrekkelijk te kunnen maken – behaalde met de leus “Italianen eerst!” achttien procent van de stemmen. Twee andere fascistische splinters, Casa Pound en Fratelli d’Italia, schaarden zich achter de rechtse Forza Italia van Silvio Berlusconi. De Italiaanse politicoloog Lorenzo Pregliasco spreekt van een “rechts-centrum alliantie” in plaats van een “centrum-rechtse alliantie”, gezien de invloed die extreem-rechts uitoefent op de grotere partijen. Het scenario is in bijna alle Europese landen hetzelfde: extreem-rechts als zweep die de grotere centrumpartijen nog meer naar rechts trekken en nationalistische en anti-immigranten standpunten salonfähig maken.

Breivik

Het is een trend die al een paar decennia aan de gang is. Nieuw is echter het openlijk flirten met christelijke standpunten om “het christelijke Avondland” te “redden van de barbaren” (lees: moslims en “cultuurmarxisten”). Ofwel “de grondleggende principes van de Europese cultuur” te redden, zoals Civitas Christiana het verwoordt. En nieuw is de openlijke invloed die christenfundamentalistische splinterorganisaties hebben op grotere partijen. Europees extreem-rechts, ooit vooral geïnspireerd door de Germaanse mythologie, shopt nu naar hartenlust bij allerlei obscure christenfundamentalistische ideologieën met hun racisme en antisemitisme. Het Front National in Frankrijk vindt zo haar inspiratie in een mythisch katholiek verleden, toen antisemitisme nog ‘normaal’ zou zijn geweest, en werft openlijk onder allerlei christenfundamentalistische bewegingen.

In Duitsland steunt een waaier van fundamentalistische christenen het extreem-rechtse AfD. In 2014 werd in Duitsland zelfs de Bundesvereinigung Christen in der AfD (ChrAfD) opgericht. De ChrAfD voerde voor de parlementsverkiezingen campagne voor negen kandidaten, waarvan er drie gekozen werden. De Zuid-Duitse afdeling van de vereniging verspreidde voor de verkiezingen van 2017 een flyer met als titel “Christliche Werte in den Bundestag”. Speerpunten: “behoud van christelijke waarden, voor het traditionele gezin en ideologievrije scholen, tegen misbruik van godsdienstvrijheid, minachting van gezin en huwelijk, en seksualisering en abortus”. Lucius Teidelbaum schrijft in het januarinummer van het anti-fascistische tijdschrift De Rechte Rand (thema: “Wir müssen reden: Christen und die Rechte”) dat “voor christelijk rechts de AfD een instrument is naar de invoering van een christelijk-reactionair programma”. De lijnen met de katholieke groep “Kinder in Gefahr”, maar ook met diverse evangelische organisaties, zijn kort.

In hetzelfde tijdschrift schrijft politicoloog Ursula Birsl over de mogelijke christelijke invloed op de terreurdaad van Anders Breivik. In zijn manifest noemt hij zich een “kruisridder”. De verklaring van Breivik, “2083, A European Declaration of Independence”, kan men lezen als een vorm van politieke theologie; een die niet een theocratisch regime wil grondvesten (zoals bijvoorbeeld traditionele katholieken dat voorstaan), maar een die door middel van een “kosmische oorlog” een zelf benoemd “vredesrijk” op aarde willen stichten (christelijke fundamentalisten in de Verenigde Staten, maar ook de Ku Klux Klan, gebruiken graag dit soort beeldspraak). De 77 vermoorde jongeren op Utøya waren voor de massamoordenaar de eerste slachtoffers in een oorlog die uiteindelijk in 2083 zou moeten leiden tot een Europa vrij van “multiculturalisme” en “cultuurmarxisme”.

Baudet

Dat zijn de twee gemeenschappelijke noemers: strijd tegen de islam en tegen het “cultuurmarxisme”, het grote complot van linkse filosofen en activisten om de westerse samenleving omver te werpen. Beide speerpunten bedreigen in de ogen van extreem-rechts de witte Europese beschaving, de een van binnenuit en de ander van buitenaf. En beide zijn, in de woorden van goeroe Sid Lukkassen, “de bron van de doodsdrift van de Europese samenlevingen”. Thierry Baudet noemt “de opkomst van het cultuurmarxisme de oorzaak van onze zieke samenleving”. In de woorden van libertair-conservatief Paul Craig Roberts: “Cultural marxists assault not only our history but also the family, the chastity of women and christianity, important pillars of our civilization. Cultural marxists use education, entertainment and the media to create a new people that shares their values.”

Steve Bannon was niet de eerste Amerikaan die het “cultuurmarxisme” als “de bijl aan de wortels van de westerse beschaving” zag. Paleoconservatieven William S. Lind en Pat Buchanan (auteur van “The death of the West”), beiden zeer populair binnen conservatieve, fundamentalistische en alt-right kringen, gingen hem al voor. Lind zei dat, hoewel de Verenigde Staten de Koude Oorlog had gewonnen, het marxisme in een nieuwe gedaante de strijd om de westerse samenlevingen te ontwrichten voortzette. Feministen, anti-racisten, voorvechters van LHBTQ-rechten en milieuactivisten zijn de soldaten van het nieuwe marxisme, het “cultuurmarxisme”, in de visie van paranoïde rechts. Op die groepen richten ze hun pijlen, en de denkers binnen het nieuwe extreem-rechtse betoog wijzen specifiek de filosofen van de Frankfurter Schule aan als het grote kwaad. En daarmee sluipt het antisemitisme binnen. In de visie van Lind en zijn vrienden is er een joodse samenzwering gaande die het “blanke christelijke westen” omver wil werpen. De antisemitische psycholoog Kevin MacDonald, populair bij extreem-rechtse clubs en individuen als Erkenbrand en Joost Niemöller, vindt dat “niet alle Joden schuldig zijn, maar dat de aanval op het westen wel degelijk joods gemotiveerd is”. De gedachte is dat “wij geïnfecteerd worden door iets dat van buiten komt”. Het is het spookbeeld waar Der Stürmer van nazi Julius Streicher vol mee stond en waarmee de nationaal-socialisten in de jaren twintig en dertig van de vorige eeuw de bevolking bang maakten.

Antisemitisme

Het is maar een kleine stap van het antisemitisme van de vader van Marine Le Pen naar het katholieke antisemitisme dat rond de eeuwwisseling van de negentiende naar de twintigste eeuw Frankrijk vergiftigde: de Dreyfusaffaire, Charles Maurras, de Action Française, het Vichy-regime. Constante binnen dit denken is het antisemitisme dat terug te vinden is bij extreem-rechtse fundamentalistische groepjes aan de randen van de katholieke kerk. “Wij zijn de fascho’s, onze huwelijksreis voert naar Auschwitz. Joodje, joodje, als je gierig bent, dan sturen we je naar een kamp ten noorden van Berlijn,” zongen katholieke jongeren in een Franse documentaire uit 2010. In de obscure wereld van het fundamentalistische katholicisme spreekt men van “een joods-maçonnieke samenzwering” die “een nieuwe wereldorde wil vestigen”. Maar de joden als “het gevaar dat ons van buitenaf bedreigt” worden nu zonder problemen vervangen door moslims. Tezamen met de Europese Unie – “een cultuurmarxistisch project” – en de politieke elite – “cultuurmarxisten die Europa hebben verkwanseld” – vormt de islam het grote gevaar.

Met hetzelfde gemak waarmee Civitas Christiana flyers verspreidt tegen homoseksualiteit en petities opstelt voor behoud van Zwarte Piet, voert de organisatie actie tegen schoolkinderen die moskeeën bezoeken. De organisatie schetst op zijn website ook een alarmerend beeld van de demografische ontwikkeling in Nederland. En dan bedoelt men vooral de “demografische vervanging”, een samenzweringstheorie die ook bijzonder populair is binnen extreem-rechts. Moslims nemen Europa over, via de “voeten” (immigratie) en via de “baarmoeder” (geboorten). Civitas roept op om de “allochtonisering van Nederland te stoppen met een nieuwe geboortegolf”. Hierin vallen de twee ideologische speerpunten van religieuze fundamentalisten en extreem-rechtse clubs samen: de strijd tegen de islam en de strijd tegen de “feminisering van de samenleving” en LHBTQ-rechten.

De acties en thema’s sluiten naadloos aan op die van niet-christelijk extreem-rechts en daarmee vormen de christelijke fundamentalisten een natuurlijke alliantie met andere extreem-rechtse stromingen. Ze vissen allemaal in dezelfde troebele ideologische vijver. Daarbij doen religieuze en politieke grenzen er niet meer toe. Zowel seculiere als christelijke extreem-rechtsen verwerpen mensenrechten en gelijkwaardigheid. Niet-christelijke extreem-rechtse organisaties streven naar een autocratisch bewind, een “natuurlijke elite”; fundamentalisten streven naar een theocratie waarin God als soeverein het denken en besturen bepaalt, aldus Urusla Birsl in “Der Rechte Rand”. Maar beide stromingen zijn met elkaar vervlochten: “Er is een ideologische kern of kristallisatiepunt: het anti-feminisme, waaronder genderconstructies, seksualiteit, heteronormativiteit en tenslotte genderverhoudingen”. Het gaat hen niet om het bewaren van een status-quo, maar om een contra-revolutie: het herstel van oude tijden en verhoudingen. Zoals men in bepaalde kringen roept: “terug in je hok, terug in de kast”.

Rutilio Grande