Hoe Wilders de macht steeds meer naar zich toe zou kunnen trekken

Ik denk niet dat we veel nuttigs kunnen halen uit het coalitieakkoord. Alle gesloten “compromissen” zullen zo vervliegen, zodra de macht in dit land meer en meer richting de PVV schuift. Een artikel over Wilders en het voorbeeld van de Sudetencrisis.

De PVV had een enorm sterke positie bij de coalitieonderhandelingen. Als enige van de vier partijen staan ze op winst in de peilingen. Wilders kon altijd de knop van nieuwe verkiezingen indrukken, en daardoor lag er een bom onder de formatietafel.

En een coalitie met VVD, NSC en GL/PvdA was ook uitgesloten. Waarom zouden ondernemingspartijen samenwerken met GL/PvdA als ze alles kunnen halen bij Wilders, zonder waterige compromissen op de economie? Dat had hun achterban nooit geaccepteerd.

En juist die achterbannen maken Wilders zo sterk. Hij hoeft geen verantwoording af te leggen aan zijn partij, alleen aan zijn kiezers. En die zijn minder kieskeurig. Dus terwijl Omtzigt, Van der Plas en Yesilgöz op een dun politiek koord dansen, staat Wilders stevig.

Dit zie je ook terug in het coalitieakkoord zelf. De kern is PVV: hardere aanpak criminaliteit, migratie terugdringen, populisme over bestaanszekerheid en koopkracht. Daarnaast zijn er nog de projecten van VVD (bedrijfsleven), BBB (visserij) en NSC (bestuur).

Wilders heeft dus een centrale positie gehad, waarin hij als een soort scheidsrechter kon bepalen wat wel en niet in het coalitieakkoord kwam. Die macht was niet absoluut, want hij had die andere partijen wel nodig om in het kabinet te komen.

Maar straks zit de PVV in het kabinet, en mag Wilders ministers leveren. Ondanks dat hij (naar eigen zeggen en vooralsnog) geen premier zal worden, zal hij als alleenheerser van de PVV een grote invloed hebben op “zijn” ministers, die voor hun positie van hem afhankelijk zijn.

Ondertussen blijft de situatie met de peilingen hetzelfde. Wilders zal op grote winst blijven staan, des te meer nu hij volle media-aandacht gaat krijgen als feitelijke regeringsleider. VVD, BBB en NSC kunnen dreigen met opstappen, maar dat dreigement is dan niet geloofwaardig.

Ondertussen zal er ook een verschuiving plaatsvinden in het lobbycircuit. Neem bijvoorbeeld LTO en VNO-NCW: die zullen nu druk zetten op VVD en BBB om bij Wilders voor hun belangen op te komen. Maar waarom gaan LTO en VNO-NCW niet direct naar Wilders?

Immers, met hem kunnen ze ook een deal sluiten. En een deal sluiten met Wilders, zonder partijdemocratie achter zich, is veel makkelijker dan met VVD, NSC of BBB. Wilders heeft geen grondrechtelijke bezwaren, en zolang je loyaal aan hem blijft, is hij tevreden.

Dus zie ik LTO, VNO-NCW en andere lobbyclubs wel overspringen naar PVV, waardoor VVD, BBB en NSC juist hun invloed verliezen. Waardoor ze juist meer afhankelijk worden van Wilders. Zo is Alfred Hugenberg in het kabinet-Hitler I zijn positie verloren.

Je ziet dat NSC, BBB en VVD steeds meer als Wilders proberen te worden. Hardere taal, populistische grootspraak, hyperbolen, ze proberen allemaal die rol te spelen. Maar hun partijen missen simpelweg de dictatoriale eenvoud waardoor Wilders dat spelletje altijd wint.

Eenmaal aan de macht zal de positie van Wilders dus alleen maar versterken, en de positie van VVD, BBB en NSC alleen maar verzwakken. Waardoor Wilders constant in de positie zal zijn om deals te heronderhandelen.

Dit is een vaste modus operandi van extreem-rechtse partijen. Je kan ze niet vertrouwen op het punt dat ze in het verleden gemaakte afspraken in de toekomst gaan naleven. Al hun afspraken zijn gebaseerd op de machtsverhoudingen van dat moment, ook als die verhoudingen verschuiven.

Hitler maakte hier niet alleen gebruik van in zijn kabinet, maar ook in zijn buitenlandpolitiek. Deze strategie stond centraal tijdens de Sudetencrisis van 1938, waarin Hitler uiteindelijk Tsjechië wist te veroveren.

De Sudetencrisis begon met Konrad Henlein, een Sudeten-nazi die onder bevel van Hitler met de Tsjechoslowaakse regering onderhandelde voor meer autonomie voor Sudentenland. Zijn orders van Hitler waren echter om nergens mee akkoord te gaan.

Hitler hoopte zo de druk op te voeren, zodat Duitsland uiteindelijk Sudetenland kon bezetten onder het mom van een “vredesoperatie”. Dit was voor het VK en Frankrijk onacceptabel: Sudetenland was bergachtig en bevatte veel forten, juist om tegen Duitsland te beschermen.

Nadat Hitler begon te dreigen met een oorlog om heel Tsjechië-Slowakije in te nemen, gaven het VK en Frankrijk uiteindelijk een akkoord: onder voorwaarde dat Hitler de onafhankelijkheid van Tsjechië-Slowakije zou respecteren, mocht hij Sudetenland innemen.

Zonder de forten in het bergachtige Sudetenland was Tsjechië niet langer beschermd tegen een Duitse inval. De machtsbalans was verschoven, en in maart 1939 nam Duitsland heel Tsjechië in, zogenaamd om de Slowaakse minderheid te beschermen.

De val van Tsjechië was een grote klap voor de geallieerden. Ze hadden erop gerekend dat bondgenoot Tsjechië, in het geval van oorlog, lang een tweede front zou kunnen vormen tegen Duitsland. Dat was niet langer mogelijk, waardoor de positie van de geallieerden was verzwakt.

Niet alleen dat, maar het werd voor landen als Hongarije en Roemenië duidelijk dat de geallieerden ze niet zouden beschermen als het erop aankwam, waardoor ze uit angst en opportunisme rechtstreeks in de handen van Hitler werden gedreven.

Wie op wil komen tegen een fascistische regering moet paal en perk stellen. Capituleren aan hun eisen maakt ze alleen machtiger, en maakt jou en je bondgenoten alleen maar zwakker. Ook als je denkt een bondgenoot van de fascisten te zijn.

Dus: de afspraken tussen PVV, VVD, BBB en NSC zijn het papier niet waard waar ze op geschreven zijn. Die zullen stuk voor stuk worden heronderhandeld, totdat de PVV de andere partijen helemaal niet meer nodig heeft. En dan blijft alleen Wilders over.

Bo Salomons

(Dit artikel was oorspronkelijk een draadje op Twitter.)